روزگار بیمناک دلار

مریم شکرانی

اوضاع نه چندان روبه ‌راه بورس، نگرانی‌ها را برای دلار تشدید کرده است. هفته گذشته در حالی‌که بورس رشد منفی 2 درصد را به ثبت رساند، دلار با بازدهی هفتگی نزدیک به 2 درصد رکورددار بیشترین سودآوری در بازارهای مالی ایران بود. از آن گذشته، گمرک آمار تجارت خارجی را در 5 ماهه اول سال منتشر کرده که حاکی از حدود 3 میلیارد دلار کسری تجاری است. اخبار مربوط به تلاش امریکا برای تشدید تحریم‌های ایران، سرکشی دوباره کرونا و اختلال در صادرات غیرنفتی و همین طور رشد افسارگسیخته نقدینگی و... همه و همه نگرانی‌ها را برای بازار ارز جدی‌ کرده است؛ اما میزان تاثیرپذیری دلار از این اخبار نگران‌کننده چقدر خواهد بود؟

خطرات کوچ نقدینگی از بورس به بازار ارز

قیمت هر اسکناس امریکایی در صرافی‌ ملی از 23 هزار تومان عبور کرده و این ارز هفته گذشته بیشترین بازدهی را در بین بازارهای مختلف از آن خود کرده است. به تبع دلار، قیمت سکه طلا هم دیروز در بازار تهران بار دیگر از 11 میلیون تومان عبور کرد و بهای هر قطعه سکه امامی در ساعاتی از روز تا 11 میلیون و 180 هزار تومان رسید. این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که دلار و سکه رکودداران سودآوری در هفته گذشته بوده‌اند. جالب آنکه طلافروشان می‌گویند که بازار طلا نیمه تعطیل بوده است و خرید و فروش طلا در فضای مجازی عامل رشد قیمت‌ها بوده است.

این اتفاق از سوی برخی فعالان اقتصادی به خروج سرمایه‌های ترسو از بورس تعبیر می‌شود. آنها به دولت هشدار می‌دهند که با حمایت محکم‌تر از بورس مانع از خروج نقدینگی از این بازار و کوچ آن به بازار طلا و ارز شود.

هفته گذشته دلار که در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه بیش از ۶۰۰ تومان افزایش قیمت را به ثبت رسانده بود، روز پنج‌شنبه راه کاهشی را انتخاب کرد و با ۱۵۰ تومان افت به بهای ۲۳هزار و ۴۵۰ تومان رسید. این قیمت نسبت به آخرین روز مردادماه، افزایش ۷/ ۱ درصدی را برای دلار نشان می‌داد. هیچ کدام از انواع سکه‌های طلا و همینطور شاخص کل بورس در هفته قبل به اندازه دلار بازدهی نداشتند.

سکه در تمام طول هفته نتوانست کانال ۱۱میلیون تومانی را بشکند و در روز آخر هفته هم، در پی افت قیمت دلار ۷۰هزار تومان افت را به ثبت رساند و روی عدد ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان قرار گرفت. ارزشمندترین فلز بازار داخلی، در آخرین پنج‌شنبه مردادماه نیز روی همین قیمت قرار داشت تا بازدهی آن در هفته جاری به صفر برسد. نیم‌سکه و ربع‌سکه هم به ترتیب، در هفته گذشته ۵/ ۱ و یک درصد افزایش قیمت را تجربه کردند. شاخص کل بورس هم به واسطه ریزش روزهای ابتدایی هفته، در مجموع در هفته گذشته ۲ درصد افت را به ثبت رساند، هر چند که در ۲ روز کاری آخر هفته، رشدهای سنگینی را به ثبت رسانده بود.

مکانیسم ماشه چه بر سر بازار ارز می‌آورد؟

خبر دیگری که این روزها برای بازار ارز دغدغه شده اصرار امریکا برای اجرای مکانیسم ماشه تا 30 شهریور است. هرچند سازمان ملل اعلام کرده است در بازگشت تمامی تحریم‌ها با امریکا همکاری نمی‌کند و کشورهای اروپایی اعلام کرده‌اند که در برگرداندن تمامی تحریم‌ها با امریکا همکاری نمی‌کنند اما این موضوع نمی‌تواند برای ایرانی‌ها چندان اطمینان‌بخش باشد و آنها پیش از این بدعهدی‌های فراوانی از اروپایی‌ها تجربه کرده‌اند. البته سوی دیگر این ماجرا آن است که امریکا هم هرچه در چنته داشته است برای تحریم ایران به کار برده و دیگر اوضاع روابط تجاری خارجی بدتر از این نمی‌شود.

نکته نگران‌کننده دیگر، کسری 3 میلیارد دلاری تراز تجاری ایران در 5 ماهه اول سال است. بر اساس اعلام گمرک مجموع تجارت خارجی کشور در این بازه زمانی، معادل ۲۴میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار ثبت شده است. از این رقم سهم صادرات ۱۰میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار و سهم واردات ۱۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار رقم خورده است تا بدین ترتیب تراز تجاری کشور تا پنج ماهه منتهی به مرداد ماه، منفی ۲ میلیارد و ۸۰۰میلیون دلار ثبت شود.

کسری تجاری کشور و پیشی گرفتن واردات از صادرات در شرایطی است که کرونا مرزهای ایران و به تبع آن صادرات غیرنفتی را مختل کرده و ورودی ارز به کشور محدودتر شده است.

هرچند سازمان ملل اعلام کرده است در بازگشت تمامی تحریم‌ها با امریکا همکاری نمی‌کند و کشورهای اروپایی اعلام کرده‌اند که در برگرداندن تمامی تحریم‌ها با امریکا همکاری نمی‌کنند اما این موضوع نمی‌تواند برای ایرانی‌ها چندان اطمینان‌بخش باشد و آنها پیش از این بدعهدی‌های فراوانی از اروپایی‌ها تجربه کرده‌اند

بازگشت دلار 25 هزار تومانی؟

بجز این اخبار مربوط به رشد نقدینگی و بن‌بست دولت برای تامین کسری بودجه به نگرانی‌ها برای بازار ارز دامن می‌زند.

بر اساس آخرین گزارشی که عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده است رشد نقدینگی در پنج ماهه سال‌جاری نسبت به پایان سال ۹۸، در حدود ۱۲درصد و رشد پایه پولی حدود چهار درصد رشد داشته است. با توجه به این که اسفندماه سال 98 نقدینگی کشور به دو هزار و 472 هزار میلیارد تومان رسیده بود، با در نظر گرفتن گفته همتی، رقم نقدینگی اکنون حدود دو هزار و 768 هزار میلیارد تومان است.

اگر همین روال رشد نقدینگی را برای بقیه ماه‌های سال در نظر بگیریم باید اشاره کنیم که تا پایان سال رشد نقدینگی حدود 29 درصد خواهد بود. این میزان رشد نقدینگی در شرایطی رخ می‌دهد که رشد اقتصادی کشور منفی است و با این شرایط نگرانی برای نرخ تورم بالا گرفته است.

از نگاه بسیاری از کارشناسان اقتصاد این میزان رشد نقدینگی عادی نیست. آنها می‌گویند که میانگین رشد نقدینگی در سال‌های گذشته 25 درصد بوده است و عبور رشد نقدینگی از این عدد نشان می‌دهد که وضعیت مدیریت نقدینگی کشور مطلوب نبوده است. علی دینی ترکمانی، تحلیلگر اقتصادی به تجارت‌نیوز گفته است که دولت قادر نیست کسری بودجه سنگین خود را با اوراق بدهی و عملیات بازار باز مهار کند و این میزان رشد نقدینگی به معنی تورم بالاتر از 30 درصد و دلار بالای 25 هزار تومان است.

در این شرایط کارشناسان به دولت توصیه می‌کنند که هرچه بیشتر دارایی‌های خود را به بورس آورده و برای مهار نقدینگی و تامین کسری بودجه از این بازار کوشش بیشتری به خرج دهد. آنها معتقدند که در شرایط حاضر مهمترین راه نجات اقتصاد کشور بازار سرمایه است و چنانچه دولت بخواهد از آن دست بکشد اقتصاد با ضربات مهلکی روبرو می‌شود.