بحران کاهش درآمدهای ارزی جدی است

مریم شکرانی

 هم کنکور برگزار می‌شود، هم سفرهای تابستانی در جریان است و هم برخی اصرار به برگزاری عزاداری حسینی دارند. این اخبار در حالی منتشر می‌شود که بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، ایران رتبه سوم ابتلا به کرونا را از آن خود کرده است و وضعیت بسیاری از استان‌های ایران از نظر ابتلا به کووید 19 قرمز شده است. این تمام ماجرا نیست سرکشی کرونا در بهار امسال آمار صادرات ایران را 44 درصد کاهش داده است و از آن سو واردات هم 27 درصد کمتر از مدت مشابه سال گذشته است. کاهش آمار صادرات ایران در شرایطی رخ می‌دهد که کرونا باعث شده است مرزهای کشور تعطیل و نیمه تعطیل شوند و تولید کاهش داشته باشد. این معادلات به معنای آن است که درست در روزهایی که کشور تنگنای درآمد نفت را تجربه می‌کند، صادرات غیرنفتی ایران هم به دلیل کرونا به دست‌انداز افتاده و درآمدهای ارزی کاهش خیره‌کننده داشته است.

نتیجه چه می‌شود؟ نتیجه آن است که دلار روز به روز رکورد می‌زند و در همین ابتدای سال 99 تا مرز 26 هزار تومان پیشروی کرده است. از آن سو کاهش شدید درآمد دولت و کسری بودجه موجب شده است که دولت از منابع بانک مرکزی استقراض کند و به دنبال آن تورم افسارگسیخته ایران را بنا به اعلام معاونت اقتصادی مرکز آمار، به فهرست 4 کشور پرتورم جهان ببرد.

وضعیتی که کارشناسان آن را هشداردهنده می‌دانند و معتقدند که اگر دولت برنامه جدی برای مهار آن نداشته باشد عن‌قریب است که ایران گرفتار شرایط ونزوئلایی شود.

میثم رادپور، تحلیلگر بازارهای مالی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: در بهترین حالت و در ماه‌های گذشته ارز ورودی به کشور تقریبا سر به سر با ارز خروجی بوده است و در واقع کرونا و کاهش درآمدهای صادراتی موجب شده است که ارزی برای ذخیره نمانده  و مخارج کشور به دشواری تامین شود

دخل و خرج جور نیست

از آن سمت اوضاع اقتصاد هم خوب نیست. سرکشی هر روزه دلار و طلا، خودرو بهای مسکن و انواع کالاهای مصرفی مردم کوچه و بازار را نگران تامین معیشت‌شان کرده است.

تحریم سخت ایران فروش نفت را به حاشیه برده است تا آنجا که دولت اعلام کرد که بودجه سال 99 را بدون نفت بسته است. بودجه بدون نفت اما دخل و خرج‌هایش به سختی تراز شد و در واقع اصلا تراز نشد و به همین دلیل لایحه بودجه 99 برای اولین بار پس از انقلاب از سوی مجلس رد شد و در دقیقه 90 با اصلاحاتی بالاخره شورای نگهبان اجازه داد که تبدیل به قانون شود.

دولت در بودجه 99 عددی حدود 450 هزار میلیارد تومان برای بودجه کشور در نظر گرفته است که چیزی کمتر از نصف آن با مالیات تامین شود و بقیه با فروش اوراق قرضه و حراج اموال و ساختمان‌های دولت و ... با این حال تجربه سالهای گذشته نشان می‌دهد که نه اموال دولت به این سادگی نقد می‌شود و نه مردم تمایل آنچنانی به خرید اوراق قرضه نشان می‌دهند. از آن سمت هم کرونا باعث شده است که بسیاری از کسب و کارها تعطیل و یا نیمه تعطیل شوند و نه تنها دولت نمی‌تواند درآمدهای مالیاتی خود را از مشاغل به صورت تمام و کمال دریافت کند که شمار زیادی از این بنگاه‌های اقتصادی محتاج یارانه و تسهیلات دولت شده‌اند تا بتوانند سرپا بمانند و ادامه حیات دهند.

تمام این مسائل به کنار، کرونا هزینه سنگینی به دولت تحمیل کرده است. از هزینه دارو و درمان و تجهیز بیمارستان‌ها و کادر درمانی گرفته تا پرداختی مستمری به بازماندگان متوفیان و یا بیمه‌های بیکاری و درمانی و ...

سقوط درآمدهای ارزی

همزمان با این معادلات، شیوع کرونا موجب شده است که مرزهای کشور به حالت تعطیل و نیمه تعطیل درآیند و روند صادرات و واردات کالا مختل شود. آمارهای گمرک در این زمینه قابل‌توجه است. بر اساس این آمارها ارزش صادرات و واردات در ایران و در بهار امسال به ترتیب با کاهش ۴۴ و ۲۷ درصدی در مقایسه با مدت مشابه قبل مواجه شد. این موضوع در حالی رخ می دهد که تحریم و کرونای فصل آخر سال 98، موجب کاهش درآمد صادراتی سال گذشته هم شده است و در واقع ذخیره‌ای برای سال پیش رو باقی نگذاشته است.

معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در این زمینه اعلام کرده که در سال 98 صادرات کالاهای نفتی 52 درصد و در مجموع صادرات کالا 36.4 درصد کاهش داشته است. همچنین این گزارش حاکی از کوچ سرمایه تولیدی است. بر اساس این گزارش خالص حساب سرمایه در سال 98 به دلیل بیشتر بودن خروج سرمایه نسبت به ورود سرمایه، منفی بوده است.

میثم رادپور، تحلیلگر بازارهای مالی به «توسعه ایرانی» می‌گوید که در بهترین حالت و در ماه‌های گذشته ارز ورودی به کشور تقریبا سر به سر با ارز خروجی بوده و در واقع کرونا و کاهش درآمدهای صادراتی موجب شده است که ارزی برای ذخیره نمانده و مخارج کشور به دشواری تامین شود.

از آن سمت برآوردها حاکی از آن است که دولت در سال پیش‌رو با کسری بودجه حدود 150 تا 200 هزار میلیارد تومانی مواجه می‌شود و به همین دلیل احتمال دارد که همچون روال نیم قرن گذشته دولت برای کسری بودجه دست به دامان چاپ پول شود که همین مساله احتمالا نرخ تورم کشور را به جای باریک می‌کشاند و اقتصاد را دچار چالش اساسی می‌کند.