ریزش ارزش ریال تا کجا ادامه دارد؟

ایمان ربیعی

 شنبه روز عجیبی برای بازار ارز ایران بود، قیمت دلار در اولین ساعات روز افزایشی قابل‌توجه را تجربه کرد و بالاتر از 20 هزار تومان ایستاد، اما این آغاز راهی بود که تا پایان معاملات روز گذشته ادامه یافت.

 به گزارش «توسعه ایرانی»، قیمت دلار دیروز ساعت به ساعت روندی افزایشی را تجربه کرد. حالا سخنان پیشین همتی درباره وضعیت قاچاق بار دیگر در رسانه‌ها بازتاب یافته است. وی که در سخنان اخیر خود، وقتی دلار به کانال 18 هزار تومان عزیمت کرد، بارها هشدار داد که قیمت واقعی نیست و قیمت‌های واقعی پایین‌تر از این رقم است، حالا با دلار 20 هزار و 900 تومانی در وضعیت تازه‌ای قرار گرفته است.

 داستان دلار حالا به گلوگاهی سخت رسیده است. در بازار آزاد دلار با قیمتی بیش از 22 هزار تومان خرید و فروش می‌شود و قیمت نه تنها با تمهیدات به کار گرفته شده کاهش نیافته، بلکه زنگ‌های خطر در بازار به صدا درآمده است.

 وقتی پول‌ها بلوکه شد

 بلوکه شدن پول‌های ایران در کره جنوبی آغاز مانور جدید دلالان بر افزایش نرخ دلار بود. دلالان با استناد به اینکه کره، شریک قدیمی ایران دلارهای ایران را نمی‌دهد، تاکید می‌کردند قیمت‌ها روندی افزایشی خواهند داشت. از سوی دیگر همتی با سفر به عراق و اعلام توافق با این خبر درصدد برآمد مانور دلالان بر این موضوع را خنثی کند. داستان اما به اینجا ختم نشد و بررسی‌ها نشان می‌دهد به رغم تمامی تلاش‌های صورت گرفته از افزایش عرضه ارز گرفته تا اعلام همکاری عراق در نقل و انتقال و واردات کالای اساسی دلار سر تسلیم ندارد.  

 مجیدرضا حریری، رئیس اتاق ایران و چین اما می‌گوید این ارزش ریال است که در حال ریختن است و از قبل نیز می‌شد پیش‌بینی کرد که ارزش برابر ریال با دلار دستخوش کاهش خواهد شد.

وی معتقد است وعده‌های دولت مبنی بر کنترل اوضاع، ناشی از یک وظیفه دولت برای کنترل اوضاع است. دولت باید شرایط اجتماعی و سیاسی کشور را کنترل کند، ولی امکانات کافی برای کنترل نرخ تورم را ندارد. یک طرف مبادلات اقتصادی کشور درآمدهای دولت است. براساس بودجه ۹۹ تمام منابع درآمدی دولت از منابع حاصل از فروش نفت تا مالیات‌ها در نهایت ۵۰ درصد محقق می‌شوند و بنابراین دولت امکان مقابله با کاهش ارزش پول ملی را ندارد.

در حال حاضر چشم‌انداز تورمی وجود دارد و کشور هم دچار کمبود منابع ارزی و ریالی است که طبعا به کاهش ارزش پول ملی منجر خواهد شد و قیمت کالاها و خدمات مختلف نیز به تدریج افزایش خواهد یافت. با توجه به این شرایط، مهمترین راهکار تدوین برنامه‌ای عملی برای مهار تورم است

 همتی چه می‌گوید؟

عبدالناصر همتی می‌گوید: به اسم ته لنجی، لنج‌ها را تا کله پر از کالای خارجیِ قاچاق می‌کنند؛ بعد می‌گویند چرا همتی نتوانست قیمت دلار را کنترل کند؟ وقتی این کارها را ادامه می‌دهید، چگونه می‌توانم قیمت دلار را کنترل کنم؟

 مدام می‌گویند همتی تقاضا را سرکوب کرده، کدام تقاضا را سرکوب کردم؟ به من می‌گویند اجازه بده بدون انتقال ارز کالا وارد کنیم؟ مگر می‌شود بدون انتقال ارز کالا وارد کنی؟ تو می‌خواهی از کف بازار دلار بخری و قیمت‌ها را بالا ببری!

 وی پیش‌تر نیز به موضوع قاچاق پرداخت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز را به اجرای دقیق قانون برای مقابله با این اقدامات فراخواند. حالا اما نود اقتصادی اظهارات رئیس ستاد مبازره با قاچاق کالا و ارز را در پاسخ به سخنان صریح همتی منتشر کرده است.

 رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز گفته است: بانک مرکزی کمترین همکاری را در مقابله با قاچاق ارز دارد.

علی مویدی‌خرم‌آبادی تاکید کرده است: در بحث ارز امروز چالشی به نام قاچاق ارز نداریم. منابع ارزی ما در حدی نیست که به قاچاق کلان تبدیل شود. شاید در حد خرد و موردی اتفاق بیافتد. اکنون دسترسی قاچاقچی در حدی نیست که بتواند ارز ما را به یغما ببرد. در گذشته اگر اتفاق افتاده، به‌منظور خرید کالا بوده و اگر ارز برنگشته، قاچاق نیست؛ به تعهدش عمل نکرده است.

بانک مرکزی نسبت به برخی دستگاه‌ها شاید کمتر همکاری کرده اما سامانه‌هایی که کار می‌کنند، می‌گویند در این مسیر نگرانی ما در بحث ارز صرفا قاچاق نیست. نگرانی ما این است وقتی ارز برای کالایی در اختیار افراد گذاشته می‌شود، بخشی از آن برنمی‌گردد که البته پرونده‌ها تشکیل شده است.

به گفته وی در بخش صادرات هم که اخیرا رئیس‌جمهور دستور اکید دادند کسانی که صادر کردند و ارزهایشان برنگشته، از فعالیت منع شوند که پیرو این دستور، در این مدت حدود ۱۹ هزار کارت باطل و به آنها اخطار داده شده است.

صادرکنندگان مقصرند؟

 هر چند در هفته‌های اخیر صادرکنندگانی که ارزهایشان را باز نگردانده‌اند از وزارت صمت و همچنین بانک مرکزی اخطارهای لازم را گرفته‌اند، اما همتی در نشستی با اعضای اتاق بازرگانی اذعان کرد که 70 درصد صادرکنندگان ارزهای حاصل از صادرات غیر نفتی را بازگردانده‌اند.

 به این ترتیب به نظر نمی‌رسد متهم ردیف اول این داستان صادرکنندگانی باشند که در غیاب نفت چرخ‌های اقتصاد کشور را در حال چزخش نگه داشته‌اند.

 محمد تقی فیاضی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، در پاسخ به این پرسش که چرا وضعیت بازار ارز در این شرایط روند افزایشی و بحرانی را طی می‌کند، در رابطه با راه‌های مقابله با افزایش قیمت ارز گفت: قیمت ارز در شرایطی می‌تواند کاهش یابد که گشایش مهمی صورت بگیرد و منابع و درآمدهای ارزی کشور را دچار یک جهش کند. تنها در این صورت است که دولت می‌تواند مانند گذشته قیمتها را در تعادل نسبی نگه دارد. گرچه باید توجه داشت که در این وضعیت هم تکانه‌های ارزی رخ خواهد داد چنانکه در گذشته هم بارها مشاهده کردیم.

 محمدتقی فیاضی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: قیمت ارز در شرایطی می‌تواند کاهش یابد که گشایش مهمی صورت بگیرد و منابع و درآمدهای ارزی کشور را دچار یک جهش کند. تنها در این صورت است که دولت می‌تواند مانند گذشته قیمتها را در تعادل نسبی نگه دارد

فیاضی در پاسخ به این پرسش که آیا قیمت دلار واقعی است یا خیر، افزود: فراموش نکنیم پیش از تحریم‌ها هم بازار واقعی در کشور نداشتیم و دولت به شکل انحصاری آن را در دست داشت. به همین دلیل هم ما چند سال ثبات و پس از آن اغلب جهش‌های قیمتی را تجربه می‌کردیم زیرا دولت در روند عادی بازار اخلال می‌کرد و این دخالت تا جایی ادامه می‌یافت که دیگر منابع امکان کنترل وضعیت را نمی‌داد.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به ظرفیت ارزی کشور ادامه داد: به باور من درنهایت دولت و بانک مرکزی می‌توانند تا سه چهار ماه آینده بازار را کنترل کنند ولی چشم‌انداز یکساله بازار ارز افزایشی خواهد بود. مگر اینکه گشایشی در منابع و درآمد ارزی کشور حاصل شود.