بازار کتاب‌های آموزشی درباره بورس سکه شد
بورس؛ منجی اقتصاد بیمار یا مهلک آن؟
مریم شکرانی
بورس زندگی ایرانی‌ها را به خود مشغول کرده است. بازار سرمایه ایران که سال‌ها در انزوا نفس می‌کشید، این روزها رکوردهای شگفتی‌آوری ثبت می‌کند و پای عموم مردم کوچه و بازار را به تالار علامه کشانده است. بازار سرمایه در آذر ماه سال گذشته به عنوان پربازده‌ترین بورس جهان در سال 2019 شناخته شد و رشد حدود 200 درصدی را رکورد زد. این در حالی است که بازارهای سنتی مانند مسکن حدود 60 درصد، دلار حدود 21 درصد و سکه طلا 31 درصد بازدهی داشته‌اند.
این اتفاق حالا بسیاری از ایرانی‌ها را به صف دریافت کد بورسی کشانده است. کتابفروشان راسته میدان انقلاب تهران می‌گویند که قفسه کتاب‌های آموزشی بورس خالی شده است و آگهی تبلیغاتی دوره‌های آموزشی بورس در بسترهای آنلاین بیداد می‌کند. از آن سمت مدیران سازمان بورس بارها به مردم هشدار داده‌اند که برای ورود به بازار سرمایه از پس‌اندازهای خود استفاده کنند و دارایی‌هایشان را نفروشند اما اتحادیه فروشندگان طلا و جواهر به رسانه‌ها خبر داده است که موج فروش طلا در بازار راه افتاده است.
لطفعلی بخشی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه به «توسعه ایرانی» می‌گوید: برای واقعی شدن ارزش سهام شرکت‌های حاضر در بورس دولت باید عرضه بنگاه‌ها را در بازار سرمایه افزایش دهد و در عین حال نقدینگی جمع‌آوری شده از این بازار را برای ارتقای تولید هزینه کند
سوی دیگر این ماجرا اقتصاددانان و کارشناسان بازارهای مالی هستند که برای آینده بورس ابراز نگرانی می‌کنند و معتقدند که بورس حبابی شده است و دیر یا زود این حباب می‌ترکد و بیشتر از همه سهامداران خرد و تازه‌واردهای بازار را متضرر می‌کند.
جریان مشکوک در تالار علامه
بورس ایران که بازدهی حدود 200 درصدی سال 98 را رکورد زده، در روزهای کاری پس از سال نو تا امروز هم نزدیک به 90 درصد رشد داشته است. جهش‌های بلند شاخص بورس در حالی رخ می‌دهد که رشد سریع قیمت سهام از دو سال پیش شروع شده و شاخص قیمت سهام در سا‌ل‌های ۹۷ و ۹۸ به ترتیب حدود ۸۶ درصد و ۱۸۷ درصد رشد داشته است. رشد این شاخص از زمان بازگشایی بورس در ۵ فروردین امسال ابعاد بزرگ‌تری به خود گرفته است و تا ۲۱ اردیبهشت و در مدت ۴۶ روز، به ۴. ۱۰۳ درصد رسیده است.
این جهش‌های خیره‌کننده بورس واکنش‌های متعدد کارشناسان اقتصاد را به دنبال داشته است. بهروز هادی زنوز، اقتصاددان در یادداشتی نوشته است که بدون شک حباب در بازار سرمایه شکل گرفته است و فرشاد مومنی، در یکی از نشست‌های هفتگی‌اش در موسسه دین و اقتصاد رشد حبابی بورس را بزرگترین خطر اقتصاد ایران در سال 99 توصیف کرده و گفته است متاسفانه کسانی که می‌دانند این موضوع چه فجایعی می‌تواند در سرنوشت بنگاه‌ها و مردم داشته باشد، سکوت کرده‌اند. او اعتقاد دارد که فسادی در بازار سرمایه در حال شکل‌گیری است و توضیح می‌دهد که اگر تحریم و شرایط دوران بعد از کرونا را نادیده بگیریم، باید بگویم که بالغ بر نصف ارزش این بورس به بنگاه‌های معدنی و به اصطلاح صنعتی وابسته به نفت و گاز و انرژی است که قیمت آنها در مقیاس جهانی سقوط بی‌سابقه کرده است و همین موضوع نشان می‌دهد که رشد چند ماهه اخیر بورس بسیار مشکوک است.
حسین راغفر، دیگر اقتصاددان نهادگرا هم نسبت به سفته‌بازی در بورس هشدار داده و گفته است که پس از موسسه‌های مالی و اعتباری، احتمالا پس از این پدیده سهامداران ورشکسته و مالباخته را در پیش داریم و دادگاه‌هایی که برای سفته‌‌بازان و جریان فساد در تالار علامه برگزار می‌شود.
بورس ایران که بازدهی حدود 200 درصدی سال 98 را رکورد زده، در روزهای کاری پس از سال نو تا امروز هم نزدیک به 90 درصد رشد داشته است
عرضه کمتر از تقاضا بورس را تورمی کرد
در عین حال برخی دیگر از کارشناسان اقتصاد به رابطه تورم دو رقمی و جهش ارزش سهام شرکت‌ها اشاره می‌کنند و می‌گویند در شرایطی که خودرو، مسکن و طلا جهش قیمت داشته‌اند، جهش ارزش سهام شرکت‌ها در بورس قابل فهم است. لطفعلی بخشی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه به «توسعه ایرانی» می‌گوید که 506 شرکت در بورس فعال است و حالا تقاضا برای سهام این شرکت‌ها به طور خیره‌کننده‌ای افزایش داشته و در نتیجه ارزش سهام شرکت‌های بورسی به صورت تورمی رشد داشته است.
او تاکید می‌کند که برای واقعی شدن ارزش سهام شرکت‌های حاضر در بورس دولت باید عرضه بنگاه‌ها را در بازار سرمایه افزایش دهد و در عین حال نقدینگی جمع‌آوری شده از این بازار را برای ارتقای تولید هزینه کند.
حسین عبده تبریزی، رئیس اسبق بازار سرمایه هم در سومین همایش تامین مالی گفته است که ما با بورس داریم زیر پای خود را خالی می‌کنیم و اگر رشد شاخص بورس 5 برابر هم شود منجر به ایجاد یک شغل هم نمی شود.
او معتقد است که دولت با عرضه اولیه سهام شرکت‌های خود در بورس به دنبال تامین کسری بودجه در سال سخت اقصاد است. این در حالی است که برای رشد واقعی اقتصاد و نتیجه‌بخشی بورس در اقتصاد کشور باید نقدینگی جمع‌آوری شده از بازار صرف تولید و ارتقای بخش خصوصی شود.
برخی دیگر از اقتصاددانان هم از بعدی دیگر به بازار سرمایه نگاه کرده و گفته‌اند که ماجرای هجوم نقدینگی به بازار سرمایه به مردم کوچه و بازار ختم نمی‌شود. علی اکبر عرب مازار، اقتصاددان ایرانی در توییتی نوشته است که برخی تولیدکنندگان کوچک و متوسط هم با فروش دارایی‌های خود به سهامداری روی آورده‌اند و در واقع به عقیده او بورس به مسیری افتاده است که با سودهای عجیب و غریب به پدیده‌ای ضد تولید تبدیل می‌شود.
از بورس تهران تا بورس ونزوئلا
برخی دیگر از کارشناسان هم بورس ایران را با بورس ونزوئلا مقایسه می‌کنند و می‌گویند که بورس کاراکاس در سال 2017 رشد 200 هزار درصدی را به ثبت رساند و به پنجمین بورس بزرگ جهان تبدیل شد اما این اتفاق نتیجه رشد اقتصادی نبود و نشان‌دهنده ریزش سریع ارزش پول بود و اینکه در حال حاضر بازار سرمایه این کشور به کیف پول ثروتمندان تبدیل شده است تا ارزش دارایی‌هایشان را حفظ کند و در زمان نیازشان تبدیل به نقدینگی شود.کتابفروشان راسته میدان انقلاب تهران می‌گویند که قفسه کتاب‌های آموزشی بورس خالی شده است و آگهی تبلیغاتی دوره‌های آموزشی بورس در بسترهای آنلاین بیداد می‌کند
با این وجود گوش مردم کوچه و بازار چندان به این حرف‌ها بدهکار نیست و آنها سودای سودهای خیره‌کننده و یک‌شبه را در سر می‌پرورانند و در بهترین حالت به دنبال حفظ ارزش دارایی‌های خود هستند. هرچند که کارشناسان اقتصاد هم دقیقا نمی‌دانند که چه زمانی حباب بورس می‌ترکد و البته توضیح می‌دهند که اگر دولت بخواهد نگاه علمی و کارشناسی به این موج استقبال از بورس داشته باشد، می‌تواند برگ برنده اقتصاد ایران را به دست بگیرد و این حجم از استقبال و جمع‌آوری نقدینگی‌های سرگردان را به سمت تولید ثروت و ارزش افزوده پیش ببرد. با این حال باید دید که آیا دولت به بورس نگاه کوتاه‌مدت یکساله برای تامین کسری بودجه دارد و یا می‌خواهد بورس را به فرصت طلایی اقتصد کشور تبدیل کند؟
دیدگاه تان را بنویسید