کارشناسان در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» درباره حذف چهار صفر نظر دادند
صفرهای اسکناس‌ها به سلامت بدرقه می‌شوند؟
زهرا علی‌اکبری
۹۱ سال پیش و دقیقا در آخرین سال حیات احمدشاه قاجار بود که ریال جای تومان را گرفت و واحد پول ملی کشور رسما به ریال نه تومان تغییر کرد. و حالا بعد از ۹۱ سال از آن روزها دولت دوازدهم دوباره طرح بازگشت تومان و حذف ریال را کلید زد حذفی که نه در این دولت که در دولت سیزدهم اجرایی خواهد شد.
نه مثبت نه منفی
محسن کوهکن/ نماینده مجلس
مشکل اقتصاد ایران ناشی از بحث تورم است. اولین پرسشی که مطرح می‌شود اینکه حذف چهار صفر از پول ملی تأثیری بر کاهش نرخ تورم دارد یا خیر که قطعاً پاسخ منفی است. حذف این چهار صفر تنها آثار روانی بر جامعه خواهد داشت و آثار روانی غیرکارشناسی این موضوع عمدتاً به فرهنگ عمومی مردم برمی‌گردد. موافقان اجرای این طرح مطرح می‌کنند که ما در حال حاضر در معاملات تجاری و اقتصادی چیزی به‌عنوان ریال نداریم و بنابراین باید مبنا را بر قیمت واقعی قرار دهیم اما در مقابل، مخالفان به‌ویژه مرکز پژوهش‌های مجلس عنوان می‌کنند که این کار هزینههایی به کشور تحمیل می‌کند و تأثیری هم بر اقتصاد ندارد. به نظر می‌رسد حذف چهار صفر از پول ملی صرفاً یک عملیات حسابداری است و انجام آن نه مثبت و نه منفی است لذا باید بحث و بررسی‌هایی در این خصوص صورت گیرد و اگر منافع آن بر مضراتش چربید درنهایت اجرایی شود.
بسیاری از کارشناسان می‌گویند زمان، زمان مناسبی برای حذف صفرها نیست و در صورت ادامه تورم، صفرها در میان مدت بار دیگر میهمان اسکناس‌های ایرانی خواهند شد. برخی از این طرح به عنوان تیغی دو لبه یاد می‌کنند که می‌تواند بحران اقتصاد ایران را تخفیف داده یا تشدید کند.
خطر افزایش قیمت‌ها
علیرضا مقتدایی / کارشناس
اینکه حذف چهار صفر از پول به طور مستقیم بر تورم اثر ندارد یک عبارت صحیح است اما مطلق نیست. بر اساس تعریف، «تورم» افزایش پی در پی قیمت‌هاست و نمی‌توان گفت در یک مقطع و فقط به دلیل گرد کردن ارقام به سمت بالا، افزایش قیمت ها پیش بیاید و در نهایت تورم بوجود خواهد آمد. بعد از اجرای این طرح یک جهش قیمت در یک مقطع زمانی کوتاه اتفاق می‌افتد که البته تورم نیست و محاسبات آن هم قابل انجام است، اما مشکل اساسی انتظارات تورمی است. تغییر واحد پول می‌تواند بر انتظارات تورمی و افزایش قیمت‌ها اثرگذار باشد و باعث افزایش پی در پی قیمت‌ها شود که دیگر در آن مرحله در مفهوم تورم جای می‌گیرد. نگرانی جدی و قابل تاملی هم هست، باید قیمت‌ها کنترل شود و مهم‌تر از آن از طرف عرضه کالاها و خدمات باید افزایش قیمت‌ها کنترل شود .در اجرای این طرح به هیچ وجه کنترل دستوری قیمت‌ها و یا با بازرسی‌ها و کنترل‌های این چنینی چیزی عاید کشور نخواهد شد، من به تجربه دیده‌ام هر زمان که با نظام‌های دستوری وارد کنترل قیمت‌ها شدیم فقط به تغییر ارزش نسبی کالاها و خدمات انجامیده و تغییر ارزش نسبی کالاها و خدمات به طور دستوری، خود محرک یک تورم جدید بوده است . البته ناگفته پیداست که در زمانی که تورم 40 درصدی دارند به اصلاح واحد پول ملی اقدام نمی‌کنند. مگر اینکه شرایط ثبات قیمت‌ها برای دوره گذار اندیشیده و مکانیزم آن کاملا برای طول دوره انتقالی تعریف شده باشد. همچنین نقش بازیگران این صحنه کاملا شفاف و تعریف شده باشد به عبارت دیگر در کنار تصویب این قانون به الزامات آن و زمان اجرایی شدن آن هم توجه شود وگرنه دیری نخواهد پایید که اثر این اصلاح واحد پول از بین خواهد رفت و می‌تواند آثار ناخواسته‌ای را هم به همراه داشته باشد.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور لایحه حذف ۴ صفر از پول ملی و تغییر واحد پول ملی را در مرداد ماه سال گذشته با قید یک فوریت به مجلس شورای اسلامی فرستاد تا پروسه قانونی رفرم پولی آغاز شود. رفرمی که با حذف و اضافاتی جدید همراه بود و از همان ابتدا هم مخالفان و موافقان زیادی را به صف کرد. از خداحافظی تلخ برخی از دوستداران ریال و انتقاد از جایگزین واحد پولی جدیدی که در مرداد ماه «پارسه» خوانده می‌شد و امروز به «قران» تغییر نام داده است. البته عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی هرچند که صحبتی در مورد این که چرا پارسه، قران شد نکرده است؛ اما دلیلش برای حذف چهار صفر را زیباتر چرخیدن واحد پولی در دهان مردم و البته استفاده بیشتر مردم از این واحد پولی به جای ریال خوانده است. به این ترتیب بعد از اجرای این طرح که پیش از این اعلام شده بود از سال ۱۴۰۲ اجرا می‌شود و به تازگی بازه زمانی ۲ تا ۵ سال برای اجرای آن در نظر گرفته شده است؛ هر۱۰.۰۰۰ ریال فعلی معادل یک تومان خواهد شد که برابر با ۱۰۰ قران.
کاری خوب اما...
محمدرضا پورابراهیمی/ نماینده مجلس
ما امروز در حوزه سیاست‌های پولی و ارزی، بانک مرکزی را داریم که به‌جای استقلال از قوه مجریه و دولت‌ها، دنباله‌روی سیاست‌ها و تصمیمات دولت‌هاست و استقلالی ندارد. وقتی بانک مرکزی از سیاست‌های دولت تبعیت می‌کند و نحوه رفتار آن در حوزه سیاست‌های پولی و ارزی به‌گونه‌ای است که صفر تولید می‌شود قطعاً حذف چهار صفر کاری بیهوده است بنابراین بانک مرکزی باید طوری سیاستگذاری کند که منجر به تولید صفر یا همان تورم نشود.حذف چهار صفر در رویکرد شکلی یعنی ساده‌سازی اعداد و ارقام که کار خوبی هم است؛ اما از نظر محتوایی اشکالات اساسی دارد.حذف چهار صفر از پول ملی هیچ تأثیری بر قدرت خرید مردم و کاهش ارزش پولی ملی ندارد و مطرح شدن حذف صفر در این دولت از حوزه تورمی و سیاست‌های ارزی بانک مرکزی ناشی می‌شود.
طبق آنچه در مجلس تصویب شده است:«با حذف چهار صفر از پول ملی، «ریال» به «تومان» تغییر می‌کند و بر اساس لایحه اصلاح ماده یک قانون پولی و بانکی کشور هر تومان معادل ۱۰٫۰۰۰ریال و اَضعاف آن «قران» خواهد بود و هر تومان معادل ۱۰۰ قران آن می‌شود.»
بازگشت واحد فراموش شده
به این ترتیب با نام‌گذاری رسمی و تصویب آن در مجلس و شورای نگهبان واحد پولی ریال به طور رسمی در ۹۱ سالگی از معادلات ایران حذف و مجددا «قران» فراموش شده زنده شد. ریال یک واژه با ریشه اسپانیایی بود که نخستین‌بار، در سال 1308 برای نامیدن واحد پول ملی ایران تصویب و در معادلات پولی کشور جای باز کرد.
در حقیقت ریال در دوران پهلوی، ۳ سال پس از تاج‌گذاری رضا شاه در ادبیات رسمی پولی کشور متولد شد و حیاتش در دوران پهلوی و پس از پیروزی انقلاب نیز ادامه یافت. جالب است در حالی ریال از ایران می‌رود که در سال ۱۳۰۸ ریال جایگزین تومان شده بود و حالا «قران» فراموش شده دوباره به معادلات پولی بازگشته است.
مجبور بودیم
دکتر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، در دفاع از این لایحه در صحن علنی مجلس، بدون اینکه رسما از لفظ اجبار در حذف صفرهای مزاحم سخن بگوید؛ گفته است: با توجه به تورم مزمن پنج دهه گذشته کارآیی ریال و دینار عملا از بین رفته و در جامعه عرف اصلی تومان است و افراد جامعه در مبادلات خود از این واحد استفاده می‌کنند و حتی به جای ۵۰ هزار تومان از لفظ ۵۰تومان استفاده می‌کنند.
موضوعیتی ندارد
حسین صمصامی/ سرپرست اسبق وزارت اقتصاد
حذف صفر از پول ملی در برخی کشورهای دنیا تجربه شده اما بیشتر در کشورهایی بوده که تورم بسیار بالایی داشتند و مردم در مبادلات تجاری خود با مشکل مواجه بودند. گرچه «حذف چهار صفر از پول ملی» عملیات پرداخت‌ها و حسابداری را تسهیل می‌کند؛ اما در شرایطی که حجم نقدینگی ما بیشتر از 2200 هزار میلیارد تومان بوده و تنها 50هزار میلیارد سکه و اسکناس در دست مردم است عملاً موضوعیتی ندارد ضمن اینکه عمده معاملات مردم هم‌اکنون از طریق درگاه‌های الکترونیکی و کارت‌های اعتباری انجام می‌شود. این کار مستلزم اصلاحات اسکناس است و هزینههایی را به جامعه تحمیل می‌کند، علاوه بر این مردم هم در تطبیق معاملات خود با این موضوع دچار مشکلات عملیاتی و ذهنی خواهند شد.
با توجه به اینکه حذف چهار صفر از پول ملی در شرایط موجود اقتصاد ایران اولویتی ندارد لذا اجرای این طرح می‌تواند یک ذهنیت منفی در مردم ایجاد کند .این کار درصورتی ضروری است که ما به یک شرایط باثبات در اقتصاد رسیده باشیم و چهار صفر هم مبادلات و معاملات مردم را مختل کرده باشد اما اقتصاد ما به چنین شرایطی نرسیده و بنابراین این کار ضرورت ندارد. اگر در شرایط تورمی امروز چهار صفر را حذف کنیم اما نقدینگی همچنان به رشد خود ادامه دهد و هیچ فکری هم برای رشد مثبت سرمایه‌گذاری و اقتصادی نکرده باشیم درنهایت این دفعه، پول ملی ما با سرعت بیشتری تضعیف خواهد شد.
ما ۸ میلیارد اسکناس در گردش داریم که ۵ میلیارد از آن کمتر از ۲ هزار تومان است و با این تغییر سکه‌های یک و دو تومانی را به جریان می‌اندازیم؛ در حال حاضر سالانه یک میلیارد اسکناس امحا می‌کنیم که هزینه سالیانه آن ۴۰۰ میلیارد تومان است.
وی در عین حال تاکید کرده که «حفظ حیثیت ظاهری پول ملی بسیار مهم است،» در حال حاضر پول ملی با دلار و یورو بسیار اختلاف دارد و رابطه پول ملی با دلار ۰.۰۰۰۰۰۶ است که رابطه بسیار ضعیفی در دنیا محسوب می‌شود.
حذف صفرها از پول ملی به احیای مسکوکات کمک می‌کند، در حال حاضر سرانه اسکناس ۱۰۲ است و این سرانه درباره مسکوکات به ۲۶ می‌رسد؛ در حالی‌که در کشورهای دیگر سرانه مسکوکات حتی سه رقمی است.
وی حتی این موضوع را که اغلب کارشناسان حذف صفرها را دلیلی برای گذر از تورم می‌دانند رد می‌کند و معتقد است: «تورم این طرح اثری بر تورم ندارد و تورم در این مقوله، علت است نه معلول، یک سال است در کمیسیون اقتصادی درباره این موضوع بحث و بررسی می‌شود و از آنجایی که تسهیل مبادلات بازرگانی از وظایف اصلی بانک‌مرکزی است بنابراین یکی از ملزومات این تسهیل‌گری نظام پرداخت و یکی از مهمترین آن نیز اسکناس و مسکوک است. در همین حال تعویض اسکناس‌ها امری تدریجی خواهد بود و هر دو واحد پول به موازات هم در جامعه استفاده می شوند تا بهتر مورد پذیرش مردم قرار گیرد.»
روالی که همچنان منتقدان و موافقان خاص خودش را دارد و هنوز قطعی نیست که این طرح با چه اما و اگرهایی مواجه شود و اصلا این طرح تجربه شده در کشورهای دیگر در کشور ما نیز اثرگذار هست یا خیر.
دیدگاه تان را بنویسید