اتفاقی تاریخی که از پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس کلید خورد
پایان خام‌فروشی نفت
محمود نوروزیه
بیش از یک قرن از کشف نفت در ایران می‌گذرد، اما خام‌فروشی تنها گزینه‌ای بود که در دستور کار دولت‌ها قرار داشت تا اینکه به واسطه تحریم‌ها تدابیر جدیدی درقالب صادرات بنزین در نظر گرفته شد.
عملیاتی شدن این گزینه از یک سو با توجه به تحریم‌های نفتی و از منظر دیگر با تاکید براینکه صادرات فرآورده‌ها ارزش افزوده و ارزآوری بیشتری ایجاد خواهد کرد، در دستور کار دولت قرار گرفت تا به واسطه آن بحث فروش بنزین عملیاتی شود تا ایران برای نخستین بار در هفته گذشته 3 هزار تن بنزین را در کنار عرضه‌های متنوع دیگر در رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران صادر کند.
به گفته مدیرعامل شرکت نفت ستاره خلیج فارس، این محموله 20 دلار به ازای هر بشکه گران‌تر از نرخ نشریه «پلتس» به فروش رفت که نشان‌دهنده عملکرد صحیح در ورود به بازارهای جهانی است.
اولین محموله بنزین سوپر صادراتی با اکتان 91 و استاندارد یورو 5 که در پالایشگاه ستاره خلیج فارس تولید شده به مقصد کشور افغانستان ارسال می‌شود. اما در این زمینه 8 کشور همسایه دیگر ازجمله عراق، منطقه اقلیم کردستان، ترکیه، آذربایجان، ارمنستان، پاکستان، عمان و ترکمنستان نیز از طریق کارگزاری‌های بورسی خود در ایران، در کنار افغانستان خواستار خرید بنزین ایرانی هستند.
درحال‌حاضر ایران حدود ۷۴ میلیون لیتر بنزین یورو5 تولید می‌کند. رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در مورد مشخصات این بنزین می گوید: «بنزین صادراتی ایران، بنزینی با کیفیت یورو 5 است که دو نوع عدد اکتان 91 و 95 را دربرمی‌گیرد. بنزین یورو 5 با اکتان 91، بنزین بدون سرب است و بنزین یورو 5 با اکتان 95، بنزین سوپر محسوب می‌شود».
همچنین دادور، مدیرعامل شرکت نفت ستاره خلیج فارس اعلام کرده است « بنزین یورو5 ستاره خلیج فارس از نظر زیست‌محیطی از استاندارد یورو5 جهانی پاک‌تر است، چراکه بنزنی که در بنزین یورو5 باید زیر یک درصد باشد، در این پالایشگاه در محدوده 0.5 تا 0.7 درصد است.»
صادرات بنزین استارت خورد
اواخر سال گذشته بود که با افتتاح فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس، ایران در تولید بنزین خودکفا شد و توانست برای نخستین بار به واردات این فرآورده استراتژیک به کشور پایان دهد. اما در ادامه با افزایش تولید این فرآورده برای اولین بار در هفته‌های گذشته بالاترین رقم تاریخی تولید بنزین در ایران ثبت شد.
فاز سوم عملیات بنزین‌سازی پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، در اسفندماه۹۷ به بهره‌برداری رسید و در ساخت و طراحی کل پالایشگاه، سهم کشورهای خارجی تنها ۲۰درصد و سهم مهندسان ایرانی ۸۰درصد بود.
خودکفایی در تولید بنزین به عنوان یکی از اهداف بلندمدت وزارت نفت از سال ۵۷ با تولید میانگین روزانه ۱۴میلیون لیتر بنزین در کشور شروع شد تا در فاصله سال‌های ۹۶ تا ۹۷ با افزایش ۵.۹ برابری به میانگین روزانه ۸۳ میلیون لیتر افزایش یابد. واردات بنزین اما در این سال‌ها روندی متغیر داشت. در سال‌های 57 تا 59 صفر بود ولی به تدریج با گسترش زندگی شهرنشینی در دهه 80میزان واردات در بالاترین حد خود به 8/16 میلیون لیتر در روز رسید اما پس از آن در روندی کاهشی در دهه 90 واردات بنزین به مرز 6/7 میلیون لیتر در روز بازگشت تا جایی که در فاصله سال‌های ۹۶ تا ۹۷ میزان واردات بنزین ۵.۹ میلیون لیتر ثبت شد و از ابتدای مهرماه ۹۷ به صفر رسید و دیگر بنزینی وارد کشور نشد. پس از آن برنامه‌ریزی برای صادرات بنزین ازدی ماه سال گذشته کلید خورد. هوشنگ فلاحتیان، معاون برنامه‌ریزی وزیر نفت در آن زمان با اشاره به اینکه میانگین کنونی مصرف بنزین در کشور روزانه ۸۸ میلیون لیتر و تولید اندکی بیش از ۱۰۰ میلیون در روز است، عنوان کرد که در شرایط کنونی ظرفیت صادرات بنزین را داریم.
چندی بعد علیرضا صادق‌آبادی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با بیان این که در کشور مازاد بنزین داریم، اعلام کرد که به سمت صادرات حرکت می‌کنیم و این اتفاق یا از طریق قرارداد صورت می‌گیرد یا در رینگ بورس عرضه خواهد شد.
اما در آخرین اظهارنظر رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران با اشاره به اینکه بورس انرژی در نوبت‌های گذشته، نفت خام را برای فروش عرضه می‌کرد که بعضا مشتری نداشت؛ عنوان کرد « حدود دو تا سه ماه است که ایران توانمندی افزایش تولید بنزین، گازوئیل و فرآورده‌های هیدروکربوری را بیش از نیاز مصرف داخلی پیدا کرده و بر این اساس اتاق بازرگانی تهران در کنار بورس انرژی و وزارت نفت، این موضوع را به فعالان اقتصادی اعلام کرده تا برای خرید این محصولات در بورس انرژی آماده باشند. براین اساس فرآورده‌های هیدروکربوری و مشتقات نفتی را پیشنهاد داده که در قالب آن، بنزین، گازوئیل، نفت سفید و نفت کوره، یک بار در هفته عرضه شده و بر اساس آن، سه‌شنبه هر هفته نیز کارگزاری‌ها می‌توانند وارد رقابت شوند. البته پیش از اینکه رقابت شروع شده و پیشنهاد قیمت مطرح شود، خریداران باید سپرده‌ای را به بورس بسپارند و قیمت مدنظر خود را پس از آن اعلام کنند؛ در این صورت اگر در رقابت برنده شدند، محموله آنها حداکثر ظرف یک ماه تحویل داده می‌شود.»
3 پالایشگاه آماده صادرات شدهاند
پیش از این وزیر نفت اعلام کرده بود که صادرات بنزین قرار است از محل مازاد بنزین تولیدی کشور رقم بخورد و میزان مازاد بنزین هم با احتساب 115 لیتر تولید در هر روز، حدود 15 میلیون لیتر برآورد می‌شود. اما اکنون رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران یادآورشده است که «قرار است مازاد بنزین تولیدی پالایشگاه‌های ستاره خلیج‌فارس، تبریز و اراک صادر شود. بنزین با کیفیت بالا عرضه بورسی آن سه‌شنبه هر هفته رقم خواهد خورد و کارگزاران بر اساس قراردادی که با شرکت‌های نفتی کشورهای همسایه دارند، اقدام به صادرات خواهند کرد.»
دورنمای مثبت برای رشد مشتریان بنزین صادراتی
بیژن زنگنه وزیر نفت درآخرین اظهارنظر خود درباره وضعیت تولید بنزین در کشور اعلام کرد که مقدار تولید بنزین کشور از ۱۱۰ میلیون لیتر در روز عبور کرده که این شرایط بالاترین رقم تاریخی است که تاکنون داشته‌ایم. براین اساس از آنجا که همه فرآورده‌ها از جمله بنزین و گازوئیل، گاز مایع، نفت کوره و سوخت جت در کشور به صورت مازاد برای صادرات وجود دارد، برنامه‌ریزی جدی برای صادرات این فرآورده‌ها از طریق خشکی و دریا اجرایی می شود.
پس از اولین عرضه بنزین در رینگ بین‌المللی بورس انرژی، مدیرعامل شرکت نفت ستاره خلیج فارس نیز عنوان کرد که «تجربه فروش گاز مایع در رینگ بین‌المللی به ما این موضوع را متذکر می‌شود که متقاضیان دریافت بنزین صادراتی ایران مطمئنا در معاملات بعدی بیشتر خواهند شد و این مساله باعث جلب خریداران و بالا رفتن قیمت‌ها خواهد شد. ارزیابی می‌شود که افزایش تعداد خریداران سبب ورود بنزین ایران به بازارهای هدف شود. امروز در صادرات فرآورده‌ها سهم خوبی را از بازار افغانستان و پاکستان داریم و کشورهای آفریقایی، ارمنستان و عراق نیز به‌تازگی به مشتریان ما افزوده شدهاند».
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران نیز در این مورد علت فروش بنزین در این مرحله به کشورهای همسایه را نخست، امکان مبادله آسان و حمل زمینی؛ و در مرحله بعد امکان دریافت پول محموله با استفاده از ارزهای محلی و تهاتر اعلام کرده است.
مدیرعامل شرکت نفت ستاره خلیج فارس: ارزیابی می شود که افزایش تعداد خریداران سبب ورود بنزین ایران به بازارهای هدف شود. امروز در صادرات فرآورده‌ها سهم خوبی را از بازار افغانستان و پاکستان داریم و کشورهای آفریقایی، ارمنستان و عراق نیز به‌تازگی به مشتریان ما افزوده شده اند
قدم نخست دولت برای صادرات بنزین
دولت از سال گذشته با به جریان انداختن بحث احیای مجدد کارت سوخت، دورنمایی را ترسیم کرد که براساس آن مصرف این فرآورده کنترل و زمینه حذف قاچاقچیان فراهم شود. این اقدام در راستای تعدیل مصرف بی رویه بنزین از یک سو و آماده سازی خطوط تولید پالایشگاه‌ها به جهت صادرات این فراورده نفتی بود.
به همین منظور شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران چندی پیش در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که در راستای اجرای سیاست‌های دولت و مجلس شورای اسلامی، عرضه بنزین در جایگاه‌های عرضه سوخت سراسر کشور از تاریخ ۲۰ مردادماه سال جاری فقط با ارائه کارت هوشمند سوخت، امکان‌پذیر خواهد بود.
در این زمینه برخی کارشناسان حوزه نفت و انرژی معتقدند، احیای کارت سوخت می‌تواند در قدم اول موجب کنترل مصرف بنزین و کاهش قاچاق سوخت شود، اما به شرط آن که دیگر خبری از کارت جایگاه سوخت نباشد. زیرا اگر کارت جایگاه سوخت مانند گذشته وجود داشه باشد، نمی‌تواند انتظار داشت که صاحبان خودرو تنها با کارت سوخت شخصی اقدام به سوخت‌گیری کنند.
ایران برای نخستین بار 3هزار تن بنزین را در کنار عرضه‌های متنوع دیگر در رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران صادر کرد. این محموله 20 دلار به ازای هر بشکه گران تر از نرخ نشریه «پلتس» به فروش رفت که نشان‌دهنده عملکرد صحیح در ورود به بازارهای جهانی است
در حال حاضر به گفته کارشناسان حدود 10 تا 12 میلیون لیتر بنزین به صورت روزانه قاچاق می‌شود که اگر کارت‌های سوخت دوباره فعال شود، می‌توان انتظار داشت که این میزان کاهش یابد و مصرف سوخت واقعی شود. البته بسیاری معتقدند که در کنار استفاده از کارت‌های سوخت باید سیاست افزایش قیمت و سهمیه‌بندی نیز اعمال شود تا اثر بخشی آن بیشتر باشد.
سال گذشته با وجود موافقان و مخالفان افزایش قیمت بنزین، تصمیم نهایی دولت براین امر قرار گرفت که در سال جاری هیچ‌گونه اعمال تغییر قیمت و سهمیه‌بندی انجام نشود و فقط از کارت سوخت استفاده شود هرچند که توزیع هدفمند سوخت در شرایط سخت تحریمی و اقتصادی در کشورضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. اما همین تصمیم دولت گام‌های نخست برای تعدیل مصرف را رقم زد و زمینه را برای خودکفایی در تولید بنزین و صادرات آن مهیا کرد.
دیدگاه تان را بنویسید