بـلای طلا

مهدی الیاسی، روزنامه نگار

کاسته شدن روزانه از ارزش پول ملی در ماه‌های گذشته، بسیاری از ایرانیان را به یافتن راهی برای جلوگیری از کاهش مستمر ارزش سرمایه نقدی‌شان سوق داد. در میان تمام بازارهایی که برای این منظور مناسب به نظر می‌رسید، بازار دلار، سکه و طلا بیش از سایر بازارها مورد استقبال قرار گرفت. هجوم سیل‌آسا به این بازارها از یک سو موجب بروز رفتارهای غیرحرفه‌ای شد و از سوی دیگر، تمایلات سفته‌بازانه را به شدت گسترش داد. در مورد تلاطم بازار دلار و پیامدهای سوء آن در ماه‌های گذشته بسیار گفته شده اما به نظر می‌رسد تبعات جهش ناگهانی بهای سکه و طلا کمتر مورد توجه قرار گرفته است. موضوع افزایش بهای طلا و سکه در بسیاری از تحلیل‌ها به این نحو منعکس می‌شود که گویی این دو، جزو کالاهای لوکس هستند که ارتباط ویژه‌ای با زندگی روزانه شهروندان ندارند و این افزایش شدید قیمت هم موضوعی مربوط به حوزه اقتصاد کلان است. 

در این خصوص، توجه به این نکته ضروری است که اگر چه تحولات اقتصاد کلان پس از مدتی آثار منفی خود را در اقتصاد خرد و زندگی مردم نشان می‌دهد اما باید توجه داشت که طلا و سکه برخلاف تصورات رایج، الزاما دو کالای سرمایه‌ای و قیمت آن، صرفا امری مربوط به اقتصاد کلان نیست و در بسیاری از موارد در زندگی ایرانیان به عنوان کالای مصرفی و پر کاربرد، مورد استفاده قرار می‌گیرند. از این رو جهش قیمت طلا و سکه، هزینه‌های خانوار را افزایش داده است. 

ازدواج بدون طلا

طلا علاوه بر آن که به عنوان یک ابزار زینتی مورد استفاده ایرانی‌ها است در امر ازدواج به سنت ازدواج‌های ایرانی تبدیل شده است. برای مراسم عقد و عروسی حداقل خرید دو انگشتر به عنوان حلقه عقد، یک سرویس طلا (حداقل یک گردن‌بند معمولی) بخشی از هزینه‌های قطعی ازدواج است. در سنت ایرانی، خرید دو حلقه و یک گردن‌بند، حداقلی‌ترین میزان مصرف طلا در مراسم ازدواج است که حذف شدنی نیست.

 اگر چه به دلیل جهش شدید قیمت طلا، عده‌ای با راه‌اندازی کمپینی موسوم به «ازدواج بدون طلا»، کوشیده‌اند این هزینه را از دوش جوانان و خانواده‌ها بردارند اما سنت اهدای انگشتر و گردن‌بند چنان در فرهنگ ازدواج ایرانی ریشه‌دار است که لااقل به این زودی‌ها زدودنی نیست، کما این که در اغلب کشورهای دنیا حذف نشده است. در نتیجه جهش فزاینده بهای طلا، هزینه‌های خانوارهای ایرانی را در ماه‌های گذشته به میزان قابل توجهی افزایش داده است. در این میان تنها عروس و داماد نیستند که باید هزینه افزایش قیمت طلا را بپردازند بلکه اقوام درجه یک نیز که معمولا باید طلا هدیه بدهند نیز درگیر گرانی بهای طلا هستند.

مهریه باید به قیمت سکه در زمان عقد محاسبه شود

یکی دیگر از مشکلاتی که در ماه‌های گذشته دامن‌گیر بسیاری از افراد شده، جهش ناگهانی قیمت سکه است. میزان طلاق در ایران در یک دهه گذشته سر صعودی به خود گرفته است و در سال‌های گذشته بسیاری از مردان به هنگام جدایی از همسرشان بنا به حکم دادگاه، پرداخت مهریه را که در ایران بنا به عرف کاملا فراگیر، سکه طلا می‌باشد، به صورت تقسیط شده، پرداخت می‌کنند. تقسیط سکه و تعداد سکه پرداختی، بنا به شرایط و میزان توانگری مالی افراد، متفاوت است. مثلا برای برخی ماهانه یک سکه، برای برخی ماهانه دو سکه، برای عده‌ای هر دو ماه یک سکه، برای برخی ماهانه یک نیم سکه و ...

بنا بر همین احکام دادگاه، بسیاری از افراد از سال‌های گذشته در حال تامین و پراخت سکه به عنوان مهریه به همسر سابق‌شان هستند. اما از ابتدای امسال، بهای سکه رشد فزاینده داشت. ابتدا وارد کانال 2 میلیون تومان شد و سپس ورود به کانال 4 میلیون تومان و به جا گذاشتن رکورد 4 و نیم میلیون تومان را در عرض چند ماه تجربه کرد. این مساله موجب ناتوانی بسیاری از مردانی شد که در طی سال‌ها و ماه‌های اخیر از همسرشان جدا شده بودند و اینک ناگهان باید هر ماه سکه را به قیمتی حداقل دو برابر سال گذشته از بازار خریداری و به عنوان مهریه پرداخت می‌کردند. از سوی دیگر بنا بر گزارش‌های واصله، افزایش قیمت سکه، انگیزه طلاق را در برخی از زنان افزایش داده است.

مجموع این مشکلات بود که حتی معصومه ابتکار، معاون رئیس جمهوری در امور زنان را نیز به موضع‌گیری واداشت. وی که به اقتضای جایگاه حقوقی‌اش باید مدافع زنان باشد،‌ در گفت‌وگو با ایلنا،  در یک موضع‌گیری منطقی  بر لزوم محاسبه مهریه بر مبنای قیمت سکه زمان عقد تاکید کرد.

وی در خصوص موضوع تغییر برخی قوانین مهریه و تعدیل آن گفت: در مورد مهریه صحبت‌هایی شده است، اما با این حال هنوز قانون تغییر نکرده است، به نظر من ایده‌آل‌ترین سطح تغییر قانون مهریه این است که باید سکه به قیمت روزی که مهریه تعیین می‌شود (تاریخ عقد)، داده شود. نباید تغییر قیمت سکه بار سنگینی بر دوش خانواده‌ها بگذارد. راهکار منطقی تغییر قوانین مهریه تعدیل آن است، چرا که تغییر شدید قیمت سکه قابل محاسبه نیست. نمی‌خواهم در مورد موضوع تنصیف اموال اظهارنظر کنم.

معصومه ابتکار در حالی به سنگینی بار مهریه بر دوش خانواده‌ها اشاره کرد که این فشار تنها بر دوش خانواده‌ها نیست. زیرا سکه یکی از هدیه‌های مرسوم ایرانی‌ها به هنگام حضور در مراسم ازدواج اقوام نزدیک و دوستان نیز به شمار می‌آید. به این دلیل، افزایش قیمت سکه تنها باری بر دوش افراد طلاق گرفته، نیافزوده است بلکه بخش‌ بزرگ‌تری از جامعه را نیز درگیر خود ساخته است. به نحوی که این روزها خبر دعوت شدن به یک مراسم عروسی، بیش از آن که شادی‌بخش باشد، برای بسیاری نگران کننده است. زیرا با توجه به قیمت طلا و سکه، هزینه حضور در یک جشن عروسی چند برابر شده است.