متحدی که می‌تواند به تهدید تبدیل شود
وزیدن باد نفت به پرچم عراق
عراقی‌ها همواره در رویای تولید هفت میلیون بشکه‌ای نفت بوده‌اند. رویایی که این روزها و با داغ شدن قیمت‌های نفت بیش از هر زمان دیگری از سوی مقامات نفتی عراق تکرار می‌شود. عراق، دومین تولیدکننده بزرگ اوپک، رویای افزایش صادرات نفت را در سر دارد اگر عراقی‌ها روزی شش میلیون بشکه تولید کنند و ما قرار باشد که سه میلیون بشکه تولید کنیم به معنای این است که به شدت توانمندی اقتصادی بالایی پیدا خواهند کرد و با سابقه سیاسی که ما با عراق داریم و با این وضعیت داخلی این کشور، ممکن است باز با چهره‌هایی مانند صدام حسین در داخل حاکمیت عراق روبرو شویم که خطر امنیتی سنگینی برای ما خواهد بود
امین قلعه‌ای
کشوری که عمق استراتژیک ما در مبارزه با تروریسم محسوب می‌شود حالا در بازارهای جهانی نفت به عنوان « بمب ساعتی» شناخته می‌شود. وزارت نفت عراق درآخرین گزارش خود با خوش‌بینی از توانایی این کشور برای افزایش تولید نفت خود خبر داده است و انتظار می‌رود که این کشور همانند گذشته (تحریم‌های ایران در دوره اوباما)، از فرصت کاهش صادرات نفت ایران برای افزایش سهم بازار خود بهره ببرد. چند ماه پیش بیژن زنگنه وزیر نفت ایران در اظهار نظری در مورد رفتار کشورهای همسایه در قبال تحریم نفتی کشورمان گفته بود: «سختی‌ها و تنگناها خواهد گذشت اما ما رفتار برخی همسایگان‌مان را که بعضا به ما مدیون هم هستند، فراموش نمی کنیم. آنها خوشحالی نکنند. مشکلات به سراغ آنها هم خواهد رفت. داعش تا پایتخت آنها رفت.» این صحبت‌های وزیر نفت البته ناظر به تلاش‌های عراق برای جذب بازارهای صادراتی نفت ایران است. در این میان اما پرسش اصلی این است که عراق چطور در توسعه میادین نفتی خود، خصوصاً در چند سال اخیر از ما موفق‌تر بوده است؟
عراق و رویای تولید هفت میلیون بشکه‌ای نفت
عراقی‌ها همواره در رویای تولید هفت میلیون بشکه‌ای نفت بوده‌اند. رویایی که این روزها و با داغ شدن قیمت‌های نفت بیش از هر زمان دیگری از سوی مقامات نفتی عراق تکرار می‌شود. عراق، دومین تولیدکننده بزرگ اوپک، رویای افزایش صادرات نفت را در سر دارد اما مسائل سیاسی داخلی را باید از موانع بحران‌آفرین تحقق رویاهای نفتی عراق به شمار آورد. صادرات نفت عراق در سال 2017 حدود 3 ونیم تا 4 میلیون بشکه و تولید آن حدود 4 و نیم بشکه در روز بوده است، اما پس از جنگ عراق و شکست صدام حسین همه فکر می‌کردند که ظرف چند سال یعنی تا سال 2010 تولید عراق از این مقدار به 7 میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کند و پس از آن تا سال 2015 شاید به 12 میلیون بشکه در روز برسد. اکنون در سال 2018 قرار داریم و می‌بینیم که هنوز بیش از یک میلیون بشکه به تولید نفت این کشور اضافه نشده است. دلیل این موضوع هم مسائل مختلف سیاسی و اقتصادی است که عراق طی سال‌های گذشته با آن دست به گریبان بوده است.
از سوی دیگر یکی از مسائل هم افت قیمت نفت بود که سرمایه‌گذاران خارجی رغبتی برای سرمایه‌گذاری برای تولید بیشتر نداشتند. با این حال اما باید اذعان داشت که افزایش یک میلیون بشکه‌ای خصوصاً در شرایط جنگی عراق کار چندان ساده ای نبوده است. سعید ساویز کارشناس حوزه انرژی در این مورد می‌گوید:« قبل از اینکه داعش به وجود بیاید، عراق برنامه توسعه 10 میلیون بشکه را داشت، اما مشکلات سیاسی و اقتصادی این برنامه را به عقب انداخت. اما مدل‌های مشارکتی که عراق از آنها برای همکاری با کشورهای بین‌المللی دنیا با سرمایه و علم و تکنولوژی بین‌المللی و روز و امکانات گسترده استفاده می‌کند، مدل‌های بسیار جذابی هستند. دقیقا به همین دلیل است که ایران در میادین مشترک از تمام کشورها عقب افتاده، به این ترتیب این مسائل به مدل قراردادهای بین‌المللی بازمی‌گردد.»
راز موفقیت عراق
نسبت به ایران
عراق کشوری است که در حال حاضر نزدیک به 4 میلیون بشکه نفت در روز تولید می کند و به دلیل مصرف کم در داخل، بیشتر این تولید به صادارت اختصاص می‌یابد. نقطه موفقیت عراق در توسعه میادین نفتی‌شان به جذابیت و سرعت عمل این کشور در عقد قراردادهای نفتی باز می‌گردد. سعید ساویز در این باره می‌گوید:« عراق می‌تواند قراردادهای بین‌المللی با هر شرکتی برقرار کند و ارائه قراردادهای جذاب به این کشور کمک کرده که به راحتی بتواند جذب سرمایه‌گذار و جذب تکنولوژی داشته باشد. ایران برای حرکت از آی‌پی‌سی که باید سال‌ها قبل صورت می‌گرفت کلی مشکلات داشت. هنوز هم برخی نمایندگان مجلس که در بخش انرژی فعال هستند؛ به عنوان ویترین افتخارات خود سنگ اندازی در اجرای آی‌پی‌سی را عنوان می‌کنند. در حالی که آی پی سی هم دیگر جذابیتی ندارد؛ اکنون قراردادهای مشارکتی روی کار آمده است که بسیار به شرکت‌های توسعه دهنده کمک می‌کند که سرمایه‌گذاری کنند و اقداماتی انجام دهند و خیلی سریع سود سرمایه خود را برداشت کنند. قرارداد مناسبی که هر دو طرف سود می‌برند. این یک نکته است برای اینکه چرا عراقی‌ها موفق‌ترند. این که چرا عراقی‌ها می‌توانند برای 7 میلیون بشکه خیز بردارند، اما ما نه! به این خاطر که ایران با قوانین دست و پاگیر و بوروکراسی عریض و طویل و مشکلاتی که ساخته دست خودمان است، ارتباط خود را با جامعه بین الملل قطع کرده و خود را ایزوله می‌کنیم. برخی می‌خواهند شرکت‌های داخلی این کار را انجام دهند و در این زمینه گام بردارند این در حالی است که شرکت‌های داخلی ایران در آن سطح از دانش، توانایی وسرمایه برای انجام این کارها نیستند.»
افزایش تولید نفت عراق؛
به مثابه یک تهدید
توسعه نفتی هر کشوری از منظر بازارهای رقابتی نفت بی تردید برای کشورمان یک تهدید تلقی می شود. به خصوص آنکه به دلیل شرایط نامطلوب سیاست خارجی، توسعه صنعت نفت ایران در یک دهه اخیر با وقفه های طولانی مواجه شده است. سید مهدی حسینی از مدیران سابق صنعت نفت در این مورد می گوید: «اگر عراقی‌ها روزی شش میلیون بشکه تولید کنند و ما قرار باشد که سه میلیون بشکه تولید کنیم به معنای این است که به شدت توانمندی اقتصادی بالایی پیدا خواهند کرد و با سابقه سیاسی که ما با عراق داریم و با این وضعیت داخل عراق ممکن است خدایی ناکرده باز ما با چهره‌هایی مانند صدام حسین در داخل حاکمیت عراق روبرو شویم که خطر امنیتی سنگینی برای ما خواهد بود. بنابراین من معتقد هستم که ما باید چنان توسعه پیدا می‌کردیم که نه فقط در یک رقابت اقتصادی، بلکه از نظر رقابت امنیتی-سیاسی هم خودمان را حفظ می‌کردیم که متاسفانه الان عقب هستیم. من سال‌ها قبل، شاید هفت هشت سال پیش، گزارش مفصلی نوشتم و برنامه توسعه ظرفیت‌های عراق و عدم توسعه‌ای که ما داریم را
توضیح دادم.
توسعه نفت عراق امروز به جایی رسیده است که معادل همه تولید ما یعنی حدود سه میلیون و هشت هزار بشکه فقط صادر می‌کند در حالی که عراق نصف جمعیت ما را دارد و یک سوم ما مصرف داخلی دارد. بنابراین عراق است که می‌تواند بخشی از بازار ما را بگیرد، حتی من در آن گزارش گفته بودم که ثروتمند شدن عراق، در حدی که بتواند با نصف جمعیت ما نزدیک پنج یا شش میلیون بشکه تولید بکند برای ما چه خطراتی دارد. حتی خود عراقی‌ها روزهای اول می‌خواستند دوازده میلیون بشکه تولید بکنند که گفتیم غیرممکن است و آنها روی شش میلیون بشکه هدف‌گیری کردند.» سعید ساویز هم معتقد است که تولید نفت هفت میلیون بشکه‌ای توسط عراقی‌ها به تضعیف جایگاه کشورمان در بازارهای جهانی نفت خواهد انجامید. او در این باره می گوید: «فرض کنید که عراق توانست به تولید 7 میلیون بشکه نفت در روز دست یابد، این صد در صد تهدید است.
در این میان علاوه بر عراق افزایش تولید سایر کشورها مانند شیل آمریکا و روسیه برای ایران تهدید است. چون تقاضا برای بازار انرژی بین‌المللی برای نفت حد معلومی دارد. زمانی که کشور عراق تولید خود را افزایش می‌دهد، سعی می‌کند سهم بازار بیشتری را به دست بیاورد. در این میان سهم بازار چه کشوری کاهش پیدا می‌کند؟ از آنجایی که سهم بازار و تقاضای بین‌المللی ثابت است، بنابراین سهم بازار ایران کاهش می‌یابد.
درحال حاضر تمام کشورها از جمله عربستان، عراق، روسیه و آمریکا که در حال افزایش تولید خود هستند، به نوعی مانند کفتاری هستند که روی لاشه نفت ایران نشسته‌اند و امید دارند که مسایل سیاسی باعث شود که نتوانیم نفت خود را بفروشیم و آنها سهم بازار ما را اشغال کنند.»
دیدگاه تان را بنویسید