نونوا

ماهور 83   منتشر شد

نخستین مقاله شماره 83، بهقلم نیکُنُرُف، باستانشناسِ روس، به بررسی سازهای نظامی مورداستفادهی پارتیان میپردازد و نشان میدهد که، بهجای استفاده از سازهای متعلق به خانواده شیپورها، که در سپاهِ عمدتاً پیادهی یونانیان و رومیان متداول بود، پارتیان، که آرایش نظامیشان اساساً مبتنی بر سوارهنظام بود، بیشتر از سازهای کوبهای، یعنی انواع طبلها، بهخصوص طبلهای کاسهای، استفاده میکردهاند و نیت اصلیشان از بهکارگیریِ این سازها ایجاد رعب و وحشت در دل دشمن بوده است. مقاله مزین به تصاویری از اشیای بازمانده از دوران پارتیان است که بر اساس منابع مختلف بازپردازی شدهاند.

در مقاله بعدی، محمدرضا شرایلی، به تحلیلِ آن دسته از آثار صوتی بهجامانده از دوره قاجار تا پایان دوره پهلویِ اول میپردازد که می‌توانند به عنوان طنز موسیقایی تلقی شوند و، بهاینترتیب، تصویری کلی از تاریخچه متأخرِ این گونه را ترسیم می کند. 

آروین صداقتکیش، در مقاله سوم که به بررسی سه اصطلاح «شیوه»، «سبک» و «مکتب» در موسیقی اختصاص دارد، بحثی را پیش می‌کشد که امروزه توجه موسیقیدانان را بیش از هر زمان دیگری به خود جلب کرده است. مؤلف، پس از اینکه نمونههایی از کاربرد این اصطلاحات نزد موسیقیدانانِ ایرانی در دوران معاصر میآورد، میکوشد، با توجه به بحثهایی که این اصطلاحات در موسیقیشناسی غربی برمیانگیزد، پیشنهادهایی برای تدقیق این سه اصطلاح ارائه دهد و با یک تحلیلِ سهگانه ابعاد مختلف تعاریف را بکاود.

تاریخچه «انجمن موسیقی ملی» موضوع مقاله پویا نکویی است که، متکی بر اسناد و مدارک نسبتاً مفصل و پرشمار، از بدو تأسیس انجمن و تدوین اساسنامه آن، فعالیتهای آن را در دهه بیست شمسی دنبال میکند. مقاله بیش از هرچیز بر کنسرتهایی که انجمن در تهران و همچنین شهرستانها، مثل تبریز و اصفهان، برگزار کرده متمرکز شده و، در عین حال، از بسترهای سیاسیـ اجتماعی اجرای این کنسرتها، بهخصوص در آنچه به کنسرتهای رسمیـ مناسبتی مربوط می‌شده، نیز غفلت نکرده است.

در بخش «مفاهیم بنیادین»، مقالهای از مایکل تِنزِر ترجمه شده درباره ریتم که بهطرز دقیقی کوشیده است جنبههای مختلف مؤلفه زمانی موسیقی را در اشکال و بسترهای مختلف آن در نظر بگیرد. مؤلف، با رسم نمودارهای متعدد، لایههای مختلف شکلگیری ریتم و وزن را، از ایجاد ریتم گرفته تا موارد، از نظر زمانی، مقیاسپذیر و مقیاسناپذیر، و از آنجا تا ناهمسانسازیهای منظم و نامنظم با شیوههای نشانهگذاری مختلف و نیز ایجاد تناوب و وزن بهمفهوم واقعی کلمه، به بحث گذاشته و برخی از ابهامات مربوط به این مفاهیم سیال و مشکلآفرین را روشن کرده است.

چند مصاحبه با موسیقیدانان قدیمی، پیادهشده از حاملهای صوتی، بخش «گفتگو»ی این شماره را تشکیل میدهند. این مصاحبهها با عبدالعلی وزیری، فرامرز پایور، مجید وفادار، اسماعیل مهرتاش، غلامحسین بنان و اصغر بهاری صورت گرفته و تدوینگر توضیحاتی درباره برخی از نکات مطرحشده در انتهای آنها آورده است.

در بخشِ «نقد و بررسی»، دو نقد از پل دوکا بر اجرای تترالُژیِ واگنر در کاوِنْتگاردِنِ لندن در سال 1892 آمده که از نخستین نقدهای این آهنگساز فرانسوی به حساب میآیند. مثل همه موارد مشابه در این بخش، این مورد هم بهقصد آشنایی خوانندگان با نقدهای موسیقایی ژورنالیستی قرن نوزدهم انتخاب شدهاند و نه لزوماً بر اساس کیفیت آنها.