کاش عباس کیارستمی داشتیم
جای ایرانی‌ها در جشنواره کن خالی نیست
آبان نامجو
امسال خبری از ایرانی‌ها در کَن نیست، فقط گلشیفته فراهانی هست که البته حضورش به نمایندگی از جایی دیگر است و نمادین و رسمی تلقی نمی‌شود.
اما در همیشه روی یک پاشنه نمی‌چرخیده و روزگاری نه چندان دور ما پیگیر فیلم‌های ایرانیِ کن بودیم بیشتر از آن که پیگیر کیفیت فیلم تازه جیم جار موش و یا پدرو آلمادوار باشیم. در این گزارش کوتاه به نقاط عطف سینمای ایران در کن می‌پردازیم؛ به طور خاص در سال‌های پس از انقلاب.
هشت سال کیارستمی و ورود مخملباف‌ها
پس از انقلاب و در سی و سومین دوره جشنواره کن «چریکه تارا» ساخته «بهرام بیضایی» در بخش نوعی نگاه جشنواره کن به نمایش درآمد، نکته این که فیلم در ایران توقیف شد و به نمایش درنیامد. بعدتر رابطه سینمای ایران برای 10 سال با جشنواره کن به طور کلی قطع شد، ولی در سال 1991 این «خسرو سینایی» بود که با فیلم «در کوچه‌های عشق» آغازگر این ارتباط شد. طی سال‌های بعد، کیارستمی 8 بار در بخش‌های مختلف جشنواره کن شرکت کرد و در این میان نام خود را به‌عنوان تنها فیلمساز ایرانی برنده جایزه نخل طلای کن(تا آن زمان) به ثبت رساند. او جایزه نخل طلا را سال 1997 برای فیلم «طعم گیلاس»، برنده شد. «طعم گیلاس» داستان مردی است که در حومه شهر تهران، با اتومبیلش دنبال کسی می‌گردد که تقاضای پردردسر او را در ازای دریافت 200 هزار تومان پول انجام دهد. «محسن مخملباف» و دخترش «سمیرا مخملباف» دیگر فیلمسازانی هستند که آثارشان همواره مورد توجه جشنواره کن بوده است. «مخملباف» پدر، تاکنون 5 بار در این جشنواره حضور یافته و سال 2001 که سینمای ایران حضور پررنگی در جشنواره کن داشت نیز با فیلم «سفر قندهار» در بخش مسابقه حضور یافت و جایزه کلیسای جهانی را دریافت کرد. دخترش سمیرا مخملباف هم طی 3 بار حضور در این رقابت‌ها را تجربه کرده است و در سال 2000 برای فیلم «تخته سیاه» برنده جایزه ویژه هیات داوران شد.
کیارستمی 8 بار در بخش‌های مختلف جشنواره کن شرکت کرد و در این میان نام خود را به‌عنوان تنها فیلمساز ایرانی برنده جایزه نخل طلای کن(تا آن زمان) به ثبت رساند. او جایزه نخل طلا را سال 1997 برای فیلم «طعم گیلاس»، برنده شد
جعفر پناهی و مورد عجیب پرسپولیس
قبادی، میرکریمی و... طی چند سال حضور جسته و گریخته‌ای در کن داشتند تا این که نوبت «طلای سرخ» جعفر پناهی شد. فیلم پناهی در بخش نوعی نگاه شرکت کرد و برنده جایزه ویژه هیات داوران جشنواره کن شد، البته در این سال «کیارستمی» نیز یکی از اعضای هیات داوران بخش اصلی جشنواره کن بود.
در سال 2007 همزمان با برگزاری شصتمین سال تولد جشنواره کن، فیلم «پرسپولیس» ساخته «مرجانه ساتراپی» و همکار فرانسوی‌اش در بخش مسابقه این جشنواره پذیرفته می‌شود و جایزه ویژه هیات داوران به آن تعلق می‌گیرد. چند سال بعد، فیلم «کسی از گربه‌های ایرانی خبر ندارد» ساخته «بهمن قبادی» که فیلم‌هایی چون «نیوه مانگ»، «زمانی برای مستی اسب‌ها»، «فصل کرگدن» و ... را در کارنامه کاری خود دارد در بخش نوعی نگاه به نمایش درآمد و جایزه ویژه بخش نوعی نگاه و جایزه منتقدان فرانسوی را به دست آورد، فیلم البته در ایران اکران نشد، اما سی‌دی‌هایش را تمام دستفروشان شهر داشتن و همه آن‌هایی که با موسیقی انس و الفت داشتند فیلم را دیدند. سال 2011 بود که در پی محکومیت «جعفر پناهی» و «محمد رسول اف» در ایران، این جشنواره نه‌تنها از این دو به عنوان میهمانان ویژه خود نام می‌برد، بلکه فیلم «به امید دیدار» ساخته «رسول‌اف» را در بخش دو هفته با کارگردانان و فیلم «این یک فیلم نیست» ساخته «پناهی» را به صورت ویژه به نمایش درمی‌آورد. همچنین «ژیل ژاکوب»، رئیس جشنواره کن اعلام کرد که «پناهی» از نظر آنان یکی از اعضای هیات داوران جشنواره کن است که در آن سال به جای او صندلی خالی خواهند گذاشت.
اصغر فرهادی و دوباره جعفر پناهی
فرهادی هم پایش به کن باز شده، البته نه از سمت ایران بلکه با فیلم گذشته و به عنوان نماینده فرانسوی‌ها، به هر حال فرهادی در حال حاضر شناخته‌شده‌ترین فیلمساز ایرانی در خارج از کشور است اما ظاهرا خیلی موردتوجه سبک و سیاق کن نبوده و همان گذشته هم دستاورد خاصی نداشته، برخلاف آنچه که درباره پناهی دائما رخ می‌دهد، یعنی کَن‌نشین‌ها آثار او را می‌پسندند، آخرین مورد از حضور پررنگ ایرانی‌ها در کن مربوط به پناهی و فیلم «سه رخ» است، جالب است که در همان دوره فرهادی هم با «همه می‌دانند» در کن بود اما دستاوردی نداشت.
پناهی اما به همراه نادی ساعی‌ور، برای فیلم «سه‌رخ» جایزه بهترین فیلمنامه جشنواره فیلم کن را دریافت کرد، او البته نتوانست به کن برود و دخترش این جایزه را به جای پدر دریافت کرد و ضمن تشکر از هیئت داوران و دبیر جشنواره فیلم کن، نامه جعفر پناهی را قرائت کرد. پناهی در این نامه یاد عباس کیارستمی را گرامی داشت و ابراز تأسف کرد که امروز عباس کیارستمی در جمع هنرمندان حضور ندارد.
دیدگاه تان را بنویسید