منیر فرمانفرماییان هنرمندی که ایران از دست داد

منیر فرمانفرماییان که شب ۳۱ فروردین‌ماهدر سن ۹۷ سالگی درگذشت، هنرمندی بود که از یک طرف ریشه‌ای عمیق در فرهنگ ایران داشت و از سوی دیگر آثارش شهرتی جهانی پیدا کرده بودند؛ به گونه‌ای که در سال ۲۰۱۷، نزدیک به یک میلیون دلار از آثارش در حراجی‌های هنری فروخته شدند.

۲۱ دی ۱۳۹۷، زمانی که حسین پاکدل، مجری دهمین حراج تهران آخرین چکش فروش آثار هنری را زد، اثری بی‌نام از منیر فرمانفرماییان بود که با قیمت ۴ میلیارد تومان رکوردها را شکسته بود. درست یک‌سال پیش از آن هم، در هشتمین حراج تهران، اثری دیگر از این هنرمند سرشناس، با قیمت ۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان، بالاترین رقم فروش را از آن خود کرده بود.این تنها حراج‌های هنری داخل ایران نبودند که به آثار فرمانفرماییان روی خوش نشان می‌دادند. او هنرمندی باسابقه و شناخته شده بود که کارهایش در جهان هم خریداران زیادی داشت. برای مثال، فروش کلی آثار منیر شاهرودی فرمانفرماییان در حراج‌های سال ۲۰۱۷ نزدیک به یک میلیون دلار بود، چرا که ۵ اثر این هنرمند در حراج‌های کریستیز، ساتبیز و بونامز، ۹۲۵,۰۰۰  دلار به فروش رسیدند. اما اهمیت هنری منیر شاهرودی فرمانفرماییان، تنها به موفقیت او در حراج‌ها محدود نمی‌شد؛ چرا که بسیاری از موزه‌ها و مراکز فرهنگی جهان خواستار نگهداری و نمایش آثار این هنرمند بودند و هنوز هم هستند.در سال ۲۰۱۵، فرمانفرمائیان نخستین هنرمند ایرانی شد که آثارش در یک نمایشگاه انفرادی در موزه گوگنهایم نیویورک به نمایش درآمد و مورد استقبال منتقدان، کارشناسان و رسانه‌ها قرار گرفت.این هنرمند برای رسیدین به چنین جایگاه بلندی در هنر جهان، راهی طولانی را پیمود. منیر با نام‌خانوادگی شاهرودی، در سال ۱۳۰۱ خورشیدی در قزوین به دنیا آمد. 

هشت ساله بود که به همراه خانواده به تهران آمد.سپس در دانشکده هنرهای زیبای تهران تحصیل کرد و علاقه‌اش به خطوط و فرم‌های خوش‌ترکیب و ساده بیشتر شد. او پس از ازدواج با منوچهر یکتایی، نقاش و شاعر، در سال ۱۳۲۴ (اواخر جنگ جهانی دوم) به نیویورک رفت و در دانشگاه کورنل (Cornell) به تحصیل پرداخت. سپس به مدرسه طراحی پارسونز (Parsons)، که قسمتی از دانشگاه نیویورک بود، رفت و به مدت سه سال تصویرسازی مُد خواند. حضورش در مجامع هنری نیویورک و آشنایی‌اش با هنرمندان بزرگی چون اندی وارهول، افق‌های تازه‌ای را پیش روی او گشود. بعد از غیبتی ۱۲ ساله، در سال ۱۳۳۶ به ایران برگشت و در دومین ازدواج خود با ابوالبشر فرمانفرماییان، نام خانوادگی همسرش را به‌عنوان نام هنری خود برگزید.در دهه ۳۰ و ۴۰ خورشیدی، چندین نمایشگاه هنری در ایران برپا و تعدادی جایزه هنری دریافت کرد. سفرهای متعدد فرمانفرماییان به مناطق مختلف کشور، او را با فرهنگ و هنر سنتی ایران آشنا کرد و آثار بومی بسیاری از جمله نقاشی قهوه خانه‌ای، فرش، قالی، نقاشی پشت شیشه و... را گردآوری کرد. همین آشنایی با فرهنگ و هنر سنتی بود که باعث شد فرمانفرماییان در اواخر دهه ۴۰، به سبک ویژه خودش برسد که ترکیب تکنیک قدیمی نقاشی پشت شیشه، آینه‌کاری، خاتم‌کاری و هندسه اسلامی و طراحی معمارانه بود.سال ۱۳۵۷و پس از مصادره خانه و بسیاری از آثارش، او دوباره به نیویورک رفت؛ مهاجرتی که ۲۶ سال طول کشید. اما ریشه‌های ایرانی او که در هنرش تجلی پُر رنگی داشت، در دهه ۸۰ او را دوباره به میهن کشاند. در سال ۱۳۸۳، فرمانفرماییان با بازگشت دوباره به ایران، استودیوی خویش را گشود و بر روی آثاری که در دهه ۷۰ ارائه داده بود، متمرکز شد. برای نخستین بار پس از انقلاب، اثری حجمی از این هنرمند با عنوان «آب روشنایی است» در نمایشگاه باغ ایرانی به نمایش درآمد.از آن تاریخ تا امروز (به مدت ۱۴ سال)، آثار بسیاری از منیر فرمانفرماییان علاوه بر موزه‌ها و مراکز هنری، در اماکن عمومی هم نصب و به نمایش درآمده است.