تجلی هنر، شکوه و ثروت

پگاه دهدار ،  راهنمای گردشگری 

تقریباً هیچ‌کس را نمی‌توان یافت که درخشش فلزات گرانبها و رنگارنگی و تابندگی سنگ‌های ارزشمندی چون الماس و یاقوت و مروارید و فیروزه و دُرّ و عقیق و... چشمانش را خیره نسازد؛ موزه جواهرات ملی نیز چشمان ما را حیرت‌زده و خودمان را میخکوب خواهد کرد. گنجینه بی‌مانند «خزانه جواهرات ملی» مجموعه‌ای از گرانبهاترین جواهرات جهان است که طی قرون و اعصار گردآوری شده است. خزانه فعلی جواهرات در سال 1334 ساخته و در سال 1339 با تاسیس بانک مرکزی ایران افتتاح و به این بانک سپرده شد. «خزانه جواهرات ملی» گران‌ترین موزه‌ تمام ایران است و اهمیت جواهرات آن به ارزش اقتصادی محدود نمی‌شود، بلکه نمایانگر ذوق و سلیقه صنعتگران و هنرمندان ایران در دوره‌های مختلف تاریخ و به عنوان میراث تاریخی، هنری، نماینده هنرهای مستظرفه کشور پهناور ما است. این جواهرات و نوادر برای زمامداران و حاکمان در طول تاریخ حکم زینت و زیور را داشته و اغلب شکوه و جلال دربار را نشان می‌داده است، لیکن پشتوانه قدرت و ذخیره خزانه مملکتی نیز محسوب می‌شده است. بسیاری از جواهرات سلطنتی ایران از دوره صفوی، دوره افشار، قاجار و پهلوی در این موزه به نمایش گذاشته شده ‌است. از جمله می‌توان به الماس دریای نور، جقه نادری، تاج فرح پهلوی، تاج کیانی، کره جواهر نشان، تخت طاووس قاجاری (تخت خورشید) و تخت نادری اشاره کرد.

گفنه می‌شود الماس مشهور دریای نور پشتوانه‌ اصلی پول ملی ایران است (یعنی به‌تنهایی ده‌ها هزار میلیارد تومان ارزش دارد). الماس دریای نور به رنگ صورتی است که نادرترین رنگ الماس است و روی تاج ناصرالدین‌شاه نصب شده است. ناصرالدین‌شاه که ارزش این الماس ۱۸۲ قیراطی را می‌دانست، منصبی مخصوص «تولیت» دریای نور قرار داده بود و این شغل خطیر را فقط به اعیان و بزرگان کشور می‌سپرد. زیبایی خیره‌کننده‌ الماسی را که خود به تنهایی می‌تواند به ارزشمندترین موزه‌های تمام دنیا اعتبار بدهد و می‌تواند به تنهایی یک موزه را تأمین کند، می‌توان در میان صدها و هزارها جواهر درخشان دیگر، از فاصله‌ای کمتر از نیم متر در این موزه دید. دریای نور، البته تنها دارایی موزه جواهرات ملی نیست؛ بلکه فقط بخش کوچکی از آن است. جواهرات بسیار و شمشیرها و تاج‌ها و تخت‌های فراوانِ جواهرنشانی می‌توان در این موزه یافت که در هیچ‌جای جهان مانند آن‌ها موجود نیست و زیر نور چراغ‌های موزه چنان برقی می‌زنند که از هر زیبایی‌ زیباتر به نظر می‌آیند. موزه جواهرات ملی البته در اصل خزانه‌ جواهرات بانک مرکزی است و برای عموم قابل بازدید است. بر خلاف سایر موزه‌ها، در مورد این موزه تبلیغ چندانی نمی‌شود (زیرا اساساً نیازی به تبلیغ چنین گنجینه‌ای وجود ندارد) و البته شرایط ورود به آن نیز از نظر امنیتی بسیار سختگیرانه است؛ اما به زحمتش می‌ارزد و تجربه‌ای است که محال است بازدیدکنندگانِ خوش‌سلیقه و جواهردوست آن را تا آخر عمر فراموش کنند. در همان آستانه‌ ورود، «تخت‌طاووس»، تخت پادشاهیِ شاهان قاجار با مخملِ ناب و هزاران جواهر نصب شده بر آن به استقبالتان می‌آید. فقط دو قلم از شگفتی‌های موزه جواهرات ملی، یعنی پشتوانه‌های ارزشمند پول ملی از این قبیل‌اند: یکی کره‌ زمین جواهرنشان است که در زمان ناصرالدین‌شاه از ۳۴ کیلوگرم طلا ساخته شده و در آن نزدیک به چهار کیلوگرم جواهرات به‌کار رفته است؛ به تعداد ۵۰۰۰۰ عدد جواهر (درست خواندید) و هر یک از عناصر جغرافیایی را با جواهری متفاوت نشان داده‌اند؛ از جمله شهر طهران که با الماسی مشهور به اورنگ‌زیب نشان داده شده است. شیءِ دیگر از این میان، تاج پهلوی است که نزدیک به ۴۵۰ مثقال، یعنی بالغ بر دو کیلو وزن دارد و در سال ۱۳۰۴ زیر نظر مشهورترین جواهرسازان جهان ساخته شد و در آن از ۳۳۸۰ قطعه الماس، پنج قطعه زمرد، دو قطعه یاقوت کبود و ۳۶۸ حبه مروارید استفاده شده است.

بهای این مجموعه چقدر است؟

هیچ‌کس نمی‌داند، زیرا در این مجموعه گوهرهایی است که در جهان نظیر ندارد. در پاسخ به این پرسش فقط می‌توان گفت: مجموعه جواهرات ملی ایران از لحاظ هنری، تاریخی و منحصر به فرد بودن در شرایطی است که حتی زبده‌ترین کارشناسان و ارزیابان جهان هم نتوانسته‌اند ارزش واقعی یا تقریبی آن را محاسبه کنند.