جای خالی منتقد موسیقی پاپ

بیتا یاری، روزنامه‌نگار

زمان لازم بود؛ بیش از یک دهه باید می‌گذشت تا پس از انتشار کتاب‌های ترانه‌سرایان بزرگ، که ترانه‌هایشان بر لب خوانندگان مطرح پاپ دهه 40 و 50 نشسته بود آرام‌آرام ضرورت آن حس شود که به آهنگسازان و نغمه‌پردازان این حوزه نیز باید پرداخته شود. و چه کسی هنرمندتر، نام‌آورتر و مستور مانده‌تر از واروژان؟

واروژانی که تک‌تک خوانندگان و ترانه‌سرایان و آهنگسازان، همکاران و ... از او به نیکی و هنرمندی یاد می‌کنند اما چیز بیشتری از او نمی‌دانند! ازاین‌رو انتخاب حسین عصاران برای کاویدن و شناختن این آهنگساز توانا بجاست که در یک مجلد به عموم عرضه شود.

عصاران کوشیده تمام سخن‌ها را درباره واروژان از اشخاصی که به‌نوعی با این آهنگساز مرتبط بوده و حشرونشری با او داشته را گردآوری کند. با بسیاری از فعالان حوزه موسیقی پاپ، استودیو دارها، ناظران ضبط و صدابرداران، ترانه‌سرایان، خوانندگان و نوازندگانی که شاید برای خواننده کتابش اسامی آنها نیز قابل‌شناسایی نباشد مصاحبه کرده است.

دراثنای هر گفت‌وگو به‌دقت گوش‌داده و از میان نام‌های برده شده، نفرات جدیدی را به دایره گفت‌وگوهایش اضافه کرده. شیوه پیدا کردن هر فرد برای گفت‌وگو در خصوص واروژان نیز از صحبت‌های نفر قبلی درآمده و یا اشاره‌ای در یک پاورقی کافی بوده است تا عصاران خود پیگیر آن فرد شود او را بیابد و پای گفت‌وگو بیاورد.

او با تک‌تک آن‌هایی که حرفی برای گفتن داشتن به گفت‌وگو نشسته و صحبت‌های آن را با دقت وارسیده. سپس ماحصل این گفت‌وگوها را حول محورهایی در چندین بخش دسته‌بندی کرده و هر موضوع را از خلال صحبت‌های نفراتی که با آنها گفت‌وگو کرده استخراج و ذیل هم نشانده تا با این دسته‌بندی جدید و نظمی کرونولوژیکال به خواننده کتابش برای دریافت بهتر کمک نماید؛ جای آنکه خواننده را در گفت‌وگوهای مفصل اشخاص مختلف که بعضاً سوژه‌ها در آن پراکنده‌اند غرق نماید بهتر دیده است تا گفت‌وگوها را تکه‌تکه درباره هر موضوع از زبان افراد مختلف گرد هم بیاورد. 

گویی در هر بخش مجزا تمام افراد به یک سوال متحد پاسخ داده‌اند. این‌گونه نظرگاه هرکسی درباره آن پرسش کاملاً شفاف بیان‌شده است، هرچند این مساله از یکسو هم ممکن است به علت حذف زمینه و کانتکست بحث اصلی گفت‌وگو، صرفاً یک گزین‌گویه مطلوب گردآورنده از خلال بحث‌های حاشیه‌ای دیگر باشد نه پاسخ همان سوژه موردنظر. اما شیوه دسته‌بندی گفت‌وگوها خواننده کتاب را به آنچه از نگاه گردآورنده لازم است دانسته شود سریع‌تر می‌رساند به‌جای روبرو کردن مخاطب با انباشته‌ای از گفت‌وگوهای طولانی.

در سراسر کتاب قهرمان از جایگاهی بت‌واره‌ای برخوردار نیست برای همین به‌دقت سعی شده مطالب از چند منبع پرسیده و سنجید شود تا بدون واقعیت، چیزی در آن مکتوب نشده باشد. ضمن آنکه مقهور و مرعوب اسامی طرف گفت‌وگو نیز نبوده و تنها ‌درستی و صحت گفته‌ها ملاک عمل قرارگرفته است. 

همانند هر تحقیقی، نگارنده مجلات و روزنامه‌ها را وارسیده و البته به‌خوبی داده‌های غلط و ناصحیح آن‌ها را تمیز داده و اطلاعات صحیح را نیز درج کرده است. ازاین‌رو در این کتاب علاوه بر ثبت و واکاوی بیوگرافی و زندگی‌نامه واروژان به فهرستی از آثار این آهنگساز مطرح دهه 50 در قالب آهنگسازی برای ترانه، موسیقی متن فیلم و صرفاً تنظیم‌های او دست‌یافته که ماده خام اولیه خوبی را مهیا ساخته است. به عبارتی فاز اول یک پژوهش شسته‌ورفته که به گردآوری اطلاعات آماری، حذف داده‌های مشکوک مخدوش و بی‌اعتبار پرداخته است اکنون دسته‌بندی‌شده پیش روی ماست و جا دارد در فاز دوم با این داده‌های خام به‌نقد منسجم و متمرکز بر روی آهنگسازی واروژان شامل تجزیه‌وتحلیل، مشخص نمودن سبک، مهارت، تکنیک تأثیرگذاری و تأثیرپذیری، جهش و ارتقا آهنگسازی او و مواردی ازاین‌دست از منظر یک منتقد موسیقی پاپ (که هنوز در جامعه‌مان نیافته‌ایم هرچند ضرورت آن بسیار احساس می‌گردد) در طی یک مقاله آنالیز و پرداخته شود و زندگی هرچند کوتاه او این بار در دسته‌بندی هنری توسط یک منتقد موسیقی پاپ انجام گیرد. کاری که در خلال زندگی‌نامه جسته‌وگریخته گریزی به آن زده‌شده است اما هنوز تا تحلیل فنی دقیق راه درازی دارد.