محسن سلیمانی در گفت‌وگویی به مناسبت هفته دفاع مقدس با «توسعه ایرانی» :
تئاتر می‌تواند در مقاومت و ایثار تأثیرگذار باشد
محسن سلیمانی فارسانی تا سال پیش مدیریت انجمن تئاتر انقلاب و دفاع‌مقدس را برعهده داشت، انجمنی که به نوعی متولی گونه‌ای از تئاتر برای بازنمایی هشت سال جنگ تحمیلی و البته آثار پس از آن تشکیل شد. به مناسبت هفته دفاع‌مقدس گفتگویی با او درباره شکل‌گیری تئاتر دفاع‌مقدس ترتیب داده‌ایم که از نظرتان می‌گذرد.
چه فرآیندی باعث به وجود آمدن تئاتری به نام تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، تئاتر مقاومت و تئاتر پایداری شده است؟
پس از انقلاب ما با یک جنگ تحمیلی مواجه شدیم که هر روزش برگ زرینی بود از مقاومت، ایثار، شهادت و هر آنچه که می‌توانست برگرفته از یک حماسه باشد. حماسه‌هایی که مردم به صورت خودجوش به وجود می‌آوردند و هر روز برگ جدیدی از حضور و مشارکت، ایثار و از خودگذشتگی مردم ورق می‌خورد. در این میان هنرمندان نیز با گرایش‌های مختلف وارد صحنه شدند و هنر خود را به نمایش گذاشتند. از ابتدا حضور تئاتر در عرصه مقاومت به‌خاطر تهییج عمومی بود تا هم رزمندگان را به لحاظ روحی سر ذوق بیاورد و هم مردم را نسبت به این اتفاق هشیارتر کند و ضریب مشارکت آنها را بالا ببرد.
متولی تئاتر دفاع‌مقدس چه نهادی است؟
متولی تئاتر کشور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است؛ اما نهادهای انقلابی مثل سازمان بسیج مستضعفین و در زیرمجموعه آن بنیاد روایت فتح و بنیاد حفظ آثار هم به میدان آمدند و اتفاقی را به نام تئاتر انقلاب و دفاع مقدس و تئاتر مقاومت رقم زدند تا دین خود را نسبت به حوزه ایثار و شهادت و مقاومت به نحو مطلوب و با گستردگی ادا کنند. وظیفه ذاتی ما در حوزه تئاتر انقلاب و دفاع مقدس این است که به مقاومت واقعی در مقابل هجمه‌ها، شبیه‌خون فرهنگی و حمله‌های نظامی و زورگویی استکبار جهانی پرداخته بشود.
در دوران مدیریت خود با چه مشکلاتی مواجه بودید؟
یکی از مشکلات اساسی جشنواره و پرداختن به تئاتر انقلاب و دفاع مقدس بحث اعتبار است. وقتی می‌خواهیم یک اتفاق به این زیبایی را رقم بزنیم و کار خوبی ارائه دهیم؛ متولی باید حمایت کند تا بتوانیم نواقص را با آرامش خاطر برطرف کنیم و به حداقل‌های موجود در کار دست پیدا کنیم. این موضوع اعتبار همیشه فراز و نشیب داشته است و یک اتفاق ثابت نیست...
انجمن تئاتر مقاومت متولی یک جشنواره شناخته شده است، از دید شما دبیر این جشنواره چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
دبیر جشنواره باید بخش عمده‌ای از فکر و برنامه‌ریزی خود را صرف بحث محتوایی و ساختاری تئاتر کند. تمام دغدغه او باید این باشد که اعتبار و بودجه جذب کند تا بتواند بخش‌های مختلف جشنواره را به خوبی هدایت و حمایت کند. باید دبیر جشنواره و شورای سیاستگذاری از حداقل‌های اعتباری برخوردار باشند که به بحث خردورزی و آسیب‌شناسی کار بپردازند، ایده‌ها و طرح‌های جدید را بررسی و ایرادهای گذشته و افق پیش‌رو را رصد کنند تا جشنواره‌ای ماندگار و در سطح بین‌الملل به وجود بیاورند. جشنواره نباید صرفاً در یک زمان خاص و با گروه‌های خاص باشد و بعد به پایان برسد. باید آنقدر به ژرفای وجود خود نزدیک شود تا هر سال در حوزه‌های بین‌الملل و حوزه اجراهای عمومی برگزار شود.
به نظر شما تئاتر مقاومت یک ژانر هنری است؟
تئاتر مقاومت و دفاع مقدس خود به عنوان یک ژانر مطرح شده است که مشخصاً در رابطه با بحث مقاومت است. مقاومت در سراسر جهان. ما از بحث جنگ بین ایران و بعثی‌های عراق فاصله گرفتیم. این می‌تواند به سرزمین‌هایی که ظلم به آنان وارد شده است گسترش یابد. طبیعتاً وقتی ما بتوانیم تئاتری را توسعه بدهیم که بر اساس مقاومت در برابر ظلم باشد در هر جای جهان می‌تواند یک ژانر باشد. به عنوان مثال اتفاقاتی که در آمریکا روی داده مقاومتی است در مقابل نژادپرستی. اینکه می‌گویند جان سیاهان هم مهم است می‌تواند یکی از موضوعات تئاتر مقاومت باشد. ما می‌توانیم به صحنه بیاییم و ضمن اجراهای درخور؛ با برادران و خواهران و بشریتی که رنگین پوست هستند، اعلام همبستگی کنیم.
راه رسیدن به اشکال جدید تئاتر چیست؟
برای اینکه به فرآیند و افق‌های جدید برسیم باید از شکل سنتی خارج شویم. در حوزه تئاتر انقلاب و دفاع مقدس باید به ایده‌های جدید با گستره جهانی برسیم. جایی که بگوییم می‌توانیم سرمنشأ تئاتری باشیم که به استکبار، ظلم، کبر و غرور و تجاوز نه می‌گوید. در این صورت است می‌توانیم بگوییم که ما از دل تئاتر مقاومت به ایده‌های جدید جهانی دست یافته‌ایم. ولی همه اینها منوط به این است که ما درون خود به یک اصلاح سازمانی و ساختاری برسیم. تا زمانی که این اصلاحات نهادینه عملیاتی نشود نمی‌توانیم جهانی به موضوع نگاه کنیم. گاهی مشکلاتی مثل عدم نزدیکی متولیان با هنرمندان وجود دارد. از متولیان اصلی مخصوصاً نیروهای مسلح انتظار می‌رود به این باور برسند که تئاتر می‌تواند در ایجاد حس مقاومت و ایثار و ازخودگذشتگی در سراسر دنیا تأثیرگذار باشد. باید برای تئاتر هزینه کنند و برنامه‌ریزی و تقویم داشته باشند. اگر به این یقین رسیدیم که تئاتر مقاومت می‌تواند تأثیرگذار باشد باید برای آن برنامه‌ریزی سالانه داشته باشیم. باید برای توسعه نمایشنامه‌نویسی برنامهای منظم تدوین کنیم. تا زمانی که این اصول رعایت نشود، برنامهای مناسبتی و در حد پروپاگاندا خواهد بود.
به نظر شما نقش جشنواره مقاومت در تئاتر پس‌ازانقلاب چه بوده است؟
اگر اکثر تئاتری‌های تأثیرگذار را رصد کنیم، چه هنرمندان پیشکسوت و چه جوان، می‌بینیم که خیلی از آنها در جشنواره‌هایی همچون جشنواره تئاتر دفاع مقدس، سنگر و از این قبیل جشنواره‌ها، دستی بر آتش داشتند و از اینجا شروع به کار کردند. به این ترتیب تئاتر بعد از انقلاب مدیون تئاتر انقلاب و دفاع مقدس است. تئاتر و هنرمندان تئاتری که نسل امروز کشور در اختیار دارد و به وجود آنها افتخار می‌کند، حاصل همان نسلی از تئاتر انقلاب و دفاع مقدس است که این روزها هم در عرصه‌های داخلی و هم در عرصه‌های بین‌المللی حضوری فعال، جدی و مؤثر دارند. اما آنچه در این مورد به توجه نیاز دارد این است که چنین هنرمندان موثری را تنها تا بخشی از مسیر همراهی می‌کنیم و ناگهان رها می‌شوند. درست است که آن هنرمند کار خود را ادامه می‌دهد و دچار انزوا نمی‌شود، اما انتظار دارد تا به تلاش‌هایش بها داده شود و مورد تشویق قرار گیرد؛ نه اینکه دائم پشت در اتاق مدیران در انتظار بنشیند.
دیدگاه تان را بنویسید