نگاهی به آثار کوشا موسوی در نمایش «بی‌پایان و نامعلوم»
بازیگران متزلزل هستی
علیرضا بخشی استوار
جدید‌ترین نمایش از آثار کوشا موسوی با عنوان بی‌پایان و نامعلوم (از مجموعه انسان) این روزها در گالری پروژه‌های آران برقرار است. آن‌گونه که در بیانیه این نمایش آمده است، پروسه ساخت این مجموعه درهم‌تنیده بیش از دو سال به طول انجامیده و با افزودن و کاستن پاره‌هایی همچنان ادامه دارد. برای نمایش در ایران تنها بخشی از این مجموعه در معرض دید گذاشته شده است که شامل یک چیدمان مرکزی در یک سالن و چندین ابژه و ویدیوی مکمل است.
آن‌گونه که از نام این نمایش برمی‌آید سردرگمی و حرکت به سوی یک افق نامعلوم، درونمایه‌ای است که آثار موسوی را شکل داده است. آثاری که بیشتر جنبه‌ای واکنشی دارند و به بیانی صریح‌تر در پی پرسش‌کردن‌اند تا این که بخواهند ما را با ترسیم یک چشم‌انداز به مسیر مشخصی هدایت کنند. نگاه موسوی اگر‌چه بازتابی از شرایط موجود ما به عنوان انسان است، اما همین توجه به انسان فارغ از قوم، نژاد، ملیت و طبقه موضوع نمایش را به تاریخ وصل کرده است و پرسش‌های هنرمند، وجهی فراتاریخی پیدا کرده‌اند.
او برای نمایش سوال‌هایش از هر امکان بصری که در دسترس داشته استفاده کرده است. یعنی خودش را محدود به یک رسانه، فرم یا ماده نکرده است و تلاشش بر این بوده تا به واسطه استفاده از امکانات بصری وسیع‌تر، بتواند هم زیبایی‌شناسی وسیع‌تری را برای مخاطب خود بروز دهد و هم دامنه و زاویه‌های نگریستن پرسشگرانه‌اش به وجود انسان را گسترده کند.
او در چیدمان مرکزی نمایشگاه که «بازی شطرنج» نام دارد، یکی از مهم‌ترین مسائل تاریخ بشری را به تصویر کشیده است. مسئله قدرت، رابطه بازیگران و بازیگردان‌های سیاست و البته انسان‌هایی که در قالب اجتماع میان این بازی قرار‌گرفته و ناخواسته وجودشان تحت‌تاثیر این بازی دستخوش تغییر شده است.
سردرگمی و حرکت به سوی یک افق نامعلوم، درونمایه‌ای است که آثار موسوی را شکل داده است. آثاری که بیشتر جنبه‌ای واکنشی دارند و به بیانی صریح‌تر در پی پرسش‌کردن‌اند تا این که بخواهند ما را با ترسیم یک چشم‌انداز به مسیر مشخصی هدایت کنند
موضوعی که موسوی در این چیدمان مطرح می‌کند و البته شکلی که برای آن در نظر گرفته در نگاه نخست تکراری و غیر‌خلاقه به نظر می‌آید، اما چند نکته در کُنه اثر نهفته است که ظرفیت‌های متفاوتی را در این چیدمان گنجانده که با این سوال آغاز می‌شود: «هنرمند با تکرار چیدمان غلو‌شده‌ای با موضوع بازی شطرنج که مفهومش برای همه ما آشنا است، به دنبال خلق چه شکلی از تصویر است؟»
آیا نکته نخست در شکل و ظاهر دفرمه‌شده بازیگردان‌های این بازی است؟ دو پیکره‌ای که در این‌سو و آن‌سوی میز شطرنج نشسته‌اند و صلابت ندارند. فرم نشستن‌شان مستحکم و پیروزمندانه نیست. درحقیقت این بازیگردان‌های سردرگم و متزلزل هستند که حقیقت درون‌شان به شکلی کج و معوج بیرون‌شان را ساخته است. بازیگردان‌هایی که از فرم نشستن‌شان می‌توان برداشت شکست و سرخوردگی را تفسیر کرد.
فرم ظاهری آدم‌های درون صحنه هم در تشدید این وضعیت موثر افتاده است. درواقع آن‌ها آدمک‌هایی هستند که زور و قدرت انجام هیچ کاری را ندارند. آدمک‌هایی چشم و گوش بسته که یا از ترس صورت‌شان را پو‌شانده‌اند و یا حواس خود را به جایی دوخته‌اند و یا مشغول بازی هستند.
به هر روی ما منتظر انهدام این ابژه‌ها هستیم. آنچه که در اثر «Stoned» نمایان می‌شود هم تاحدودی این مفهوم را در ذهن ما ایجاد می‌کند. این اثر نقدی است بر یک اندیشه تاریخی که در معنای این واژه نیز نهفته مانده است. آن چه از شکل اثر به ما منتقل می‌شود فروریختن یک پیکره قدرتمند با شمایلی اسطوره‌ای و تاریخی است. پیکره‌ای که نماینده یک تفکر و یا سیر تاریخی است.
انتخاب ماده سنگ برای خلق این آثار باز یکی دیگر از نکات قابل‌تأمل درباره آثار این نمایش است. سخت‌بودن سنگ و تاریخی که حیات این ماده را دربرگرفته تأویل‌ها و تفسیر‌های گوناگونی را به ما عرضه می‌کند که البته ممکن است همه آن‌ها مدنظر هنرمند نبوده و تنها این مسائل انعکاسی باشند از ایده مرکزی که او در نظر گرفته است.
او با انتخاب سنگ به عنوان ماده کار خود همزمان که در فرم نوعی انهدام را به ما القا کرده است، نوعی ایستایی را هم در خود دارد. این آثار در ذات خود متحجّرند و نوعی درخودماندگی در ماده این اثر است که بروز هرگونه تغییر را ناممکن کرده و یا متناسب با قدرتی که ماده دارد فرسایش و دگرگونی آن مستلزم گذر از مسیر در مدت زمانی طولانی است.
نقاشی‌های این مجموعه هم در همین مسیر قدم برمی‌دارد. نقاشی‌ها همه نمایشگر یک خلأ هستند. وضعیت و مکانی نامشخص و معلّق که حاصلش نوعی اضطراب و اضمحلال است که در صورت ظاهر فیگورهای این مجموعه خود را نشان می‌دهد. نگاه ملتمسانه این فیگور‌ها در اغلب آثار این نمایشگاه به بالا دوخته شده است. نگاهی پرتمنا و پر از پرسش و سوال اما بی‌پاسخ.
این فیگور‌ها در آثار نقاشی موسوی در یک بک‌گراند روشن جا گرفته‌اند. در برابر سطحی وسیع و تک‌رنگ که با خودش عظمت و به نوعی نامتناهی‌بودن را می‌آورد. در واقع او انسان را در میان یک عظمت کوچک کرده و آن‌که این عظمت چیست را نمی‌دانیم. شاید کل نظام خلقت و هستی و آنچه بر انسان احاطه دارد
. نمایش آثار کوشا موسوی تا چهاردهم مهر ۱۳۹۹ در گالری پروژه‌های آران میزبان علاقمندان به هنرهای تجسمی است. البته گالری به دلایل جلوگیری از شیوع بیماری کرونا در روزهای شنبه، یکشنبه و دوشنبه تعطیل است.
دیدگاه تان را بنویسید