نظرگاه یک تاریخ‌دان به تاریخ معاصر ایران

آبان مصدق

«تاریخ مدرن ایران» نوشته یرواند آبراهامیان با ترجمه محمد ابراهیم فتاحی در نشر نی منتشر شده است. یرواند آبراهامیان در این کتاب به‌طور ویژه نگاهش به حوادث داخلی ایران در حول و حوش انقلاب 57 بوده است. یرواند آبراهامیان، در ارزیابی ریشه‌ای تاریخ معاصر ایران مدرن، افزون بر بررسی جامع سده بیستم، موضوعاتی نظیر اکتشاف نفت در ایران و تحولاتی که در پی یافتن این ماده حیاتی در ایران رخ نمود و بسیاری از استعمارزدگی‌ها و استبدادها و درنهایت پیشرفت اقتصادی و البته عقب‌ماندگی ایران و ایرانیان را در پی داشت، دخالت‌های خارجی و بیش از همه نقش انگلستان و آمریکا در در میانه قرن بیستم، هم در روند حاکمیت و سلطنت و هم شرایط منطقه‌ای و اقتصادی ایران، نقش دودمان پهلوی و فراز و فرودهای قدرت‌گیری این خاندان و نقش‌های مختلف آن‌ها در شرایط و تغییرات اساسی ایران چه از نظر سیاسی و منطقه‌ای و چه از نظر فرهنگی و اقتصادی و همچنین انقلاب 1357 و زایش جمهوری اسلامی را مورد واکاوی دوباره قرار داده است. ایران در این بین، تجربیات دیگری را نیز از سر گذرانده است که از جمله باید به طولانی‌ترین جنگ قرن بیستم، یعنی جنگ ایران و عراق، دگرگونی‌های جامعه در سه دهه اخیر و از همه مهمتر، توسعه و گسترش دولت و مبارزه برای قدرت در میان نخبگان قدیمی، روشنفکران و طبقه متوسط تجاری اشاره کرد.

نویسنده این کتاب تاریخی که یکی از ممتازترین تاریخ‌نویسان ایران کنونی به شمار می‌رود، در این اثر همزمان با بررسی فراز و نشیب‌های سیاست‌های بین‌المللی و منطقه‌ای کشور، با چیرگی هرچه تمام‌تر مردم ایران را در کانون توجه‌اش قرار داده است. مردمی که طی یک سده تحمل جنگ و انقلاب همچنان به بقای خود ادامه داده‌اند. این کتاب در واقع به این مردم و نیز انعطاف‌پذیری آنان همزمان با ظهور این کشور به مثابه یکی از توانمندترین قدرت‌های خاورمیانه، تقدیم شده است.

پروفسور آبراهامیان، تاریخ‌نگار ارمنی‌تبار ایرانی و متولد تهران در سال 1319 است. وی پس از مهاجرت به بریتانیا و تحصیل در دانشگاه‌های آکسفورد و کلمبیا با درجه دکترا به تدریس تاریخ ایران و تاریخ خاورمیانه در دانشگاه‌های وینستون و آکسفورد پرداخت. همچنین پروفسور آبراهامیان استاد ممتاز تاریخ در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک است و آثار متعددی را در کارنامه پژوهش‌های دانشگاهی‌اش ثبت کرده است که پرآوازه‌ترین آن‌ها کتاب «ایران بین دو انقلاب» است.