نگاهی به تحولات دنیای هنر در دوره همه‌گیری بیماری کرونا
هنر در قرنطینه
روزبه صدر
واکنش فعالان هنرهای تجسمی به رخدادها و پدیده‌ها در سراسر جهان همواره به صورت‌های مختلفی بروز پیدا کرده و به تبع گرایش‌ها و تلقی‌های مختلف جامعه هنری رویکردهایی متفاوت را نیز دربرمی‌گیرد. این روزها و در فضایی که سایۀ یک بیماری همه‌گیر بر اغلب جوامع گسترده شده، شاهد واکنش‌های متعددی از هنرمندان سرتاسر جهان در مواجهه با این پدیدۀ هراس‌انگیز هستیم. اما با وجود همه این رنگارنگی و تنوع رویکردها در قبال این پدیده، شاهد موضع‌گیری قابل اعتنایی هستیم که شاید بعد از دهه‌ها تصویری تازه از آنچه جامعه بشری می‌خوانیم، پیش روی ما می‌گذارد. گذشته از آنکه در هفته‌های گذشته هنرمندان سراسر جهان در اشکال مختلف، از دیوارنگاری‌های هشداردهنده گرفته تا توصیه‌های بهداشتی در قالب تصاویر، تلاش به مشارکت در مواجهه با این پدیده کردند، اما نکتۀ قابل اعتنا در این میان اتخاذ یک موضع جهانی از سوی بخش قابل‌توجهی از جامعه هنری بود که به نظر می‌رسد در هنگامه‌ای پرخطر بر اشتراکات زیستی همه جهانیان بدون در نظر گرفتن مرزهای جغرافیایی اشاره دارد.
همه‌گیری کووید 19 جدای از موزه‌ها هنرمندان مستقل جهان را هم برانگیخته تا در خلق رخدادهای هنری عمومی همدست شوند. یکی از این رخدادها ابتکارات خلاق را در سرتاسر جهان فراخوانده تا هنرمندان آثار هنری خود را به صورت آنلاین با جهانیان به اشتراک بگذارند
مخاطبینی به وسعت جهان
یکی از شاخص‌ترین تظاهرات رویکردهای تازه مراکز هنری جهان در مواجهه با مسئله مخاطب در هفته‌های اخیر به صورت گسترده‌تر دیدن مخاطبین رخ داد. این بار و در شرایطی که امکان بازدید حضوری از موزه‌ها به علت محدودیت تردد مردم سلب شده بود، موزه‌ها امکان یافتند تا به مدد فضای مجازی در گستره‌ای وسیع‌تر ارتباط خود را با مخاطب دنبال کنند. در شرایطی که اپیدمی ویرووس کرونا باعث شد موزه‌های هنری مهم جهان از هراس آلوده شدن به این ویروس، تعطیل و از پذیرش بازدیدکنندگان سر باز بزنند، اما بسیاری از موزه‌های هنری جهان هم در این گسستگی ارتباطی با مخاطبانشان تدابیری به خرج دادند تا نه تنها این ارتباط از دست نرود بلکه اشکال تازه‌ای به خود بگیرد و حتی در شرایط عدم امکان بازدید فیزیکی، مخاطبانی از سراسر جهان را با خود همراه کنند. برای نمونه یکی از این تدابیر اقدام موزه «گتی» بود که در فراخوانی جهانی و بدون محدودیت مردم سراسر جهان را فراخواند تا آثار هنری مشهور را با امکانات خانگی در شرایط قرنطینه خانگی بازسازی کنند تا در صفحه‌های مجازی این موزه به نمایش دربیاید. موزه گتی امیدوار است در میان همه‌گیری کووید19 به عنوان چالشی در رسانه‌های اجتماعی الهام‌بخش مخاطبین باشد. موزه هنر لس‌آنجلس نیز دیگر مرکز هنری مهمی بود که در اقدامی از این دست به بازخوانی ارتباط با مخاطب در شرایط ویژه‌ای که بر جهان حاکم شده پرداخت. این موزه با راه‌اندازی چالشی با عنوان « هنر-قرنطینه» بازآفرینی آثار نقاشی مشهور و شناخته شده تاریخ هنر را به مخاطب خود که حالا تمام مردم اقصی نقاط جهان را دربر‌می‌گیرند پیشنهاد می‌دهد. نکته حائز اهمیت اقداماتی از این دست یادآوری این موضوع است که در شرایط محدودیت ارتباطات اجتماعی و گذران اوقات افراد در خانه‌ها، بجز توصیه‌هایی برای صرف سرگرم شدن آن‌ها، می‌توان با پیشنهاد بازخوانی آثار هنری زمان زیستۀ آنان را در این شرایط غنا و کیفیت بهتری بخشید.
فراخوان جنبش‌های هنری
همه‌گیری کووید 19 جدای از موزه‌ها هنرمندان مستقل جهان را هم برانگیخته تا در خلق رخدادهای هنری عمومی همدست شوند. یکی از این رخدادها جنبشی در عرصه هنرهای محیطی است که ابتکارات خلاق را در سرتاسر جهان فراخوانده تا هنرمندان آثار هنری خود را به صورت آنلاین با جهانیان به اشتراک بگذارند و پیام‌های همبستگی را در مقابله با شرایط همه‌گیری بیماری ارائه کنند و شعار «با هم محکم ایستاده‌ایم» را سر دهند.
اولین اثر در این ارتباط اینستالیشن گل و گیاه با موضوع کرونا در زمین پارک معروف هلندی Keukenhof انجام شد. این چیدمان عظیم هنری به شکل یک جفت ریه با استفاده از 50 هزار گیاه و 150 هزار شاخه گل، با همکاری شرکت‌های مختلف صنعت گل و گیاه هلند به وجود آمده است. ده‌ها داوطلب در مدت چهار روز با رعایت مقررات بهداشتی و حفظ فاصله لازم، یک جفت ریه عظیم را در ابعاد 2250 مترمربع به تصویر کشیدند. ریه بخشی از بدن است که مورد هجوم ویروس کرونا قرارگرفته و به‌دشواری می‌تواند وظیفه نفس کشیدن را انجام دهد. گل‌ها و گیاهان به‌عنوان تولیدکنندگان اکسیژن ارتباط تنگاتنگی با ریه انسان دارند و به همین دلیل در کشوری که به‌عنوان مهد گل و گیاه شناخته می‌شود از این مواد برای ساخت یک اثر هنر محیطی استفاده شده است تا ارزش و اهمیت اعضای بدن انسان را یادآوری کند.
تغییر چهره آثار هنری
اما یکی از چشمگیرترین جلوه‌های همبستگی جامعه هنری و شهروندان جوامع در قالب تغییر چهره آثار هنری شناخته شده یا در معرض دید عموم رخ داده است. در این رویکرد هنرمندان و شهروندان علاقه‌مند به آثار هنری برای نشان دادن همراهی خود با نگرانی و اضطراب عمومی در مواجهه با همه‌گیری دست به تغییراتی در تصاویر آشنای ما از این آثار زده‌اند. مجسمه «دختر بی‌باک» واقع در نیویورک یکی از چندین مجسمه‌ای است که این روزها تحت‌تأثیر شیوع ویروس «کرونا» چهره مردم شهر را به خود گرفته است. مجسمه «کنفسیوس» در «تایوان» و «فردی مرکوری» در «سوئیس» از جمله دیگر مجسمه‌هایی هستند که این روزها با ظاهری متفاوت در سطح شهر دیده می‌شوند و دلیل آن هم ماسک‌هایی است که بر صورت‌هایشان نصب شده است.
موزه «گتی» در فراخوانی جهانی و بدون محدودیت مردم سراسر جهان را فراخواند تا آثار هنری مشهور را با امکانات خانگی در شرایط قرنطینه خانگی بازسازی کنند. این موزه امیدوار است در میان همه‌گیری کووید19 به عنوان چالشی در رسانه‌های اجتماعی الهام‌بخش مخاطبین باشد
ابراهیم حقیقی، هنرمند گرافیست شناخته شده ایرانی هم در همین مسیر همه‌گیری ویروس کرونا را در بعضی از شناخته شده‌‌ترین آثار تاریخ هنر دنبال کرده است. این هنرمند پیشکسوت با استفاده از نمادهای همه‌گیری ویروس جهان‌شمول کرونا از دستمال کاغذی و ژل‌های ضدعفونی کننده گرفته تا ماسک‌های بهداشتی و دستمال کاغذی ارتباطی تازه را با این آثار پیشنهاد می‌دهد.
او در روزهای گذشته بیش از 15 اثر منتشر کرده است که بر اساس تابلوهایی از رنه مگریت، ونسان ونگوگ، ادوارد مونش، فرانسیسکو گویا، گرنت وود، فریدا کالو، پل سزان و لئوناردو داوینچی به وجود آمده‌اند. رجوع و بازخوانی یک اثر هنری شناخته شده برای خلق اثری با مضمون متفاوت، در تاریخ هنر دارای سابقه است و این بار این همه‌گیری هراس‌انگیز بهانه چنین ارجاعی شده است. تصاویری که شاید نشانگر این موضوع باشد که چطور هیجان و اضطراب ناشی از ویروس «کرونا» در مهمترین هنرهای عمومی جهان نمایان شده است.
دیدگاه تان را بنویسید