چالشی تازه پیش روی انجمن عکاسان ایران

نادر کمالوند

انجمن عکاسان ایران به عنوان یکی از باسابقه‌ترین نهادهای صنفی در حوزه هنرهای تجسمی این روزها با چالش‌های تازه‌ای روبه رو شده است.  طبق اطلاع‌رسانی‌های اخیر این نهاد برگزاری مجمع عمومی انجمن عکاسان ایران برای انتخاب هیات مدیره انجمن با توجه به تصمیم به تغییر مرجع صدور مجوز فعالیت انجمن فعلا به حالت تعلیق درآمده است و هیات مدیره فعلی انجمن تا مشخص شدن مرجع صدور مجوز و نظارت بر فعالیت انجمن به فعالیت قانونی خود ادامه می‌دهد. انجمن عکاسان ایران با مجوز و نظارت کمیسیون ماده 10 قانون احزاب و تشکل‌ها فعالیت می‌کند و به تازگی وزارت کشور اعلام کرده است تصمیم دارد تا مرجع صدور مجوز و نظارت بر فعالیت تشکل‌های هنری که دارای مجوز از وزارت کشور هستند را به بخش دیگری در وزارت کشور یا وزارتخانه‌ای دیگر محول کند و تا مشخص شدن مرجع صدور مجوز و نظارت و طی مراحل اداری آن مجوزی برای برگزاری مجمع عمومی انجمن عکاسان ایران صادر نخواهد شد و انجمن عکاسان ایران با شرایط و هیات مدیره فعلی می‌تواند و مجاز است فعالیت قانونی خود را تا مشخص شدن این وضعیت از سوی وزارت کشور ادامه دهد.  بنا به اظهار گردانندگان این نهاد، زمانی که انجمن عکاسان ایران تشکیل شد، عده‌ای در ضرورت تشکیل انجمن با وجود انجمن‌های تخصصی عکاسان تردید داشتند، اما انجمن با هدف شکل‌گیری یک تشکل فراگیر برای عکاسان که جامعه عکاسی را یکپارچه و منسجم کند تشکیل شد.

ضرورت تشکیل انجمن عکاسان ایران در بدو امر این مسئله عنوان شده که عکاسی هنری کشور متولی داشته باشد، چون عکاسی هنری متولی نداشت. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ابزار کنترل و بودجه و اعتبار داشت اما نمی‌توانست متولی عکاسی باشد. نمایشگاه‌های کوچکی برگزار می‌شد و نهادهایی مسابقه‌ها و جشنواره‌های عکس برگزار می‌کردند اما کمکی به روند عکاسی جدی نمی‌کرد. انجمن سینمای جوان نیز که پیش از آن به فیلم‌سازی و عکاسی می‌پرداخت، در آن سال‌ها عکاسی را به دلیل اینکه بازده نداشت از فعالیت خود حذف کرده بود؛ هرچند در سال‌های اخیر عکاسی در انجمن سینمای جوان دوباره دنبال می‌شود.  بنابراین تشکیل انجمن عکاسان ایران در این شرایط به منظور این بود که هنرمندان عکاس کنار هم قرار بگیرند و خواسته‌های خود را در داخل و خارج از کشور دنبال و عملی کنند و خواسته‌های جامعه عکاسی از دولت مطالبه شود. از سال 1384 که نشست مجمع عکاسان برای تشکیل انجمن و انتخاب هیات مؤسس برگزار شد و بعد که در سال 1388 اساسنامه تصویب شد و نخستین هیات مدیره انجمن تعیین و کار انجمن آغاز شد تا امروز فعالیت هایی از سوی این نهاد صورت گرفته که چندان اطلاع‌رسانی و منعکس نشده و ضعف انجمن این بود که فعالیت‌های خود را بیان نکرده است و رسانه‌ها نیز به نحو مناسب امور انجمن را رصد نکردند. انجمن ابتدا با توجه به شرایط زمانی و جامعه سعی کرد مطالبه‌گری کند، با نهادهای مختلف درباره عکاسی گفتگو و فضایی برای جامعه عکاسان و عکاسی فراهم کند. جامعه عکاسی به نتایجی رسیده است که امروز بسیاری از مسائل دیگر مطرح نیست. چند سال پیش مسابقات و جشنواره‌های عکس فراوانی برگزار می‌شد و نهادها و سازمان‌ها برای اینکه تعداد زیادی عکس درباره موضوع فعالیت خود تأمین کنند با هزینه اندک مسابقه و جشنواره عکس برگزار می‌کردند و بعد عکس‌ها را در موارد مختلف استفاده می‌کردند. این مسابقه‌ها و حتی دوسالانه عکس کمکی به پیشرفت عکاسی نمی‌کرد و این نشان می‌داد که ایرادی وجود دارد. اما امروز این مسابقه‌ها و جشنواره‌ها رو به کاهش است و خود روند عکاسی این روند معیوب را حل کرده است. به‌عنوان‌مثال استفاده یک شخص از عکس یک عکاس که پیش از این خیلی چشمگیر و مسئله مهمی بود در حال تغییر است چون رسانه و به‌ویژه رسانه تصویر امروز چنان قدرتمند شده است که استفاده از عکس دیگران به سرعت آشکار می‌شود. بنابراین مسابقه‌ها و جشنواره‌هایی که با هدف به دست آوردن تعداد زیادی عکس و استفاده از آنها برگزار می‌شد، در حال کاهش است. جریانی که در استفاده از عکس عکاسان رواج داشت، کاهش یافته و این مطالبه به عنوان یک خواسته جامعه عکاسی در حال از بین رفتن است.

پس از گذشت یک دهه و به دنبال تشکیل تشکل‌های تخصصی عکاسی، انجمن عکاسان ایران تا حدودی جایگاهی پیدا کرده است، اما این جایگاه بیشتر در جامعه هدف یعنی عکاسان است. تصور نمی‌شود در عرصه عمومی و جامعه هنوز جایگاه قابل تأملی یافته باشد که البته این آسیب تمام تشکل‌های هنری غیرعمومی است.

متاسفانه انجمن عکاسان ایران هر روز کمتر از روز قبل درخشیده است، انجمن باید و می‌تواند از ظرفیت‌های فرهنگی، هنری و تخصصی جامعه برای اجرای برنامه‌های ملی و بین‌المللی و تعامل گسترده‌تر و معنادارتر با سایر ارکان اجتماعی استفاده کند. رویکرد عمومی انجمن‌ها و تشکل‌های هنری در ایران صرفا دغدغه‌های هنری و یا حداکثر اقتصادی، هنری یا هنری، صنفی است و این به معنی محدود کردن مفهوم و پتانسیل بزرگ در یک ظرف و مدار است.