ضرورت رویکردهای جدید و خلاقانه در عکاسی ایران

فرزاد هاشمی

 زمانی که انجمن عکاسان ایران تشکیل شد، عده‌ای در ضرورت تشکیل انجمن با وجود انجمن‌های تخصصی عکاسان تردید داشتند، انجمن با هدف شکل‌گیری یک تشکل فراگیر برای عکاسان که جامعه عکاسی را یکپارچه و منسجم کند تشکیل شد. با این نگاه فضای نمایش عکس‌های شاخه‌های مختلف عکاسی و انجمن‌های تخصصی فراهم شد و هر سال با عکس‌های تکراری با رشد اندک مواجه بودیم. در واقع گویا انجمن عکاسان ایران فضایی را فراهم می‌کرد تا انجمن‌های تخصصی کارهایی را نمایش دهند، در حالی که انجمن‌های تخصصی در انجمن خود مسائل عکاسی با نگاه تخصصی را دنبال می‌کنند. امروز نیاز است که به نگاه‌های جدید و نگاه خلاقانه در عکاسی توجه شود. تعریف هنرمند و هنرمند عکاس در مفهوم و ارائه در حال تغییر است، امروز عنوان هنر مطرح است نه شاخه‌های مختلف هنری مستقل که تاکنون مطرح بوده، این موضوع لازم است در تعامل و گفتگوی جامعه هنری نه فقط یک شاخه هنری تبیین شود تا بستری برای جریان هنر که مبتنی بر ایده، پژوهش و نظریه و خلاقیت است، فراهم شود. امروز لازم است در کنار مسائل صنفی عکاسان دنیای جدیدی که در هنر جهان شکل‌گرفته موردتوجه عکاسان قرار بگیرد. البته بعضی از عکاسان ایران با توجه به جریان معاصر هنر و با این نگاه فعالیت می‌کنند اما این نگاه و رویکرد باید در جامعه عکاسی جاری شود. 

ضرورت تشکیل انجمن عکاسان ایران این بود که عکاسی هنری کشور متولی داشته باشد، چون عکاسی هنری متولی نداشت. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ابزار کنترل و بودجه و اعتبار داشت اما نمی‌توانست متولی عکاسی باشد. نمایشگاه‌های کوچکی برگزار می‌شد و نهادهایی مسابقه‌ها و جشنواره‌های عکس برگزار می‌کردند اما کمکی به روند عکاسی جدی نمی‌کرد . انجمن سینمای جوان نیز که پیش از آن به فیلم‌سازی و عکاسی می‌پرداخت، در آن سال‌ها عکاسی را به دلیل اینکه بازده نداشت از فعالیت خود حذف کرده بود . البته در سال‌های اخیر عکاسی در انجمن سینمای جوان دوباره دنبال می‌شود. بنابراین تشکیل انجمن عکاسان ایران در این شرایط به منظور این بود که هنرمندان عکاس کنار هم قرار بگیرند و خواسته‌های خود را در داخل و خارج از کشور دنبال و عملی کنند و خواسته‌های جامعه عکاسی از دولت مطالبه شود.

 از سال 1384 که نشست مجمع عکاسان برای تشکیل انجمن و انتخاب هیات مؤسس برگزار شد و بعد که در سال 1388 اساسنامه تصویب شد و نخستین هیات مدیره انجمن تعیین و کار انجمن آغاز شد تا امروز کارهای زیادی انجام شده که چندان اطلاع‌رسانی و منعکس نشده و ضعف انجمن این بود که فعالیت‌های خود را بیان نکرده است و رسانه‌ها نیز به نحو مناسب امور انجمن را رصد نکردند.

انجمن ابتدا با توجه به شرایط زمانی و جامعه سعی کرد مطالبه‌گری کند، با نهادهای مختلف درباره عکاسی گفتگو و فضایی برای جامعه عکاسان و عکاسی فراهم کند که گام‌های مهمی برداشته شده است. چند سال پیش مسابقات و جشنواره‌های عکس فراوانی برگزار می‌شد و نهادها و سازمان‌ها برای اینکه تعداد زیادی عکس درباره موضوع فعالیت خود تأمین کنند با هزینه اندک مسابقه و جشنواره عکس برگزار می‌کردند و بعد عکس‌ها را در موارد مختلف استفاده می‌کردند. این مسابقه‌ها و حتی دوسالانه عکس کمکی به پیشرفت عکاسی نمی‌کرد و این نشان می‌داد که ایرادی وجود دارد. اما امروز این مسابقه‌ها و جشنواره‌ها رو به کاهش است و خود روند عکاسی این روند معیوب را حل کرده است. به‌عنوان‌مثال استفاده یک شخص از عکس یک عکاس که پیش از این خیلی چشمگیر و مسئله مهمی بود در حال تغییر است چون رسانه و به‌ویژه رسانه تصویر امروز چنان قدرتمند شده است که استفاده از عکس دیگران به سرعت آشکار می‌شود. بنابراین مسابقه‌ها و جشنواره‌هایی که با هدف به دست آوردن تعداد زیادی عکس و استفاده از آن‌ها برگزار می‌شد، در حال کاهش است. جریانی که در استفاده از عکس عکاسان رواج داشت، کاهش یافته و این مطالبه به عنوان یک خواسته جامعه عکاسی در حال از بین رفتن است.

هنر معاصر در جهان و ایران به سمتی می‌رود که یکپارچگی ایجاد شود. در هنر معاصر مرزهای بین شاخه‌های هنری مستقل از بین رفته است و عکاسی فراتر از اندیشه‌ای که قبلاً داشت باید هنرهای دیگر را بشناسد. عکس یا هر اثری یک بیان هنری می‌شود که مبتنی بر ایده و خلاقیت است فارغ از اینکه اثر عکس یا اثر دیگری است و در واقع هنر مطرح است. بخشی از توان هیات مدیره انجمن برای این موضوع و هم‌راستایی با جریان هنر در جهان و ایران صرف شده است.

اما انتظار است که اعضای انجمن نیز خود را در برابر جامعه عکاسی موظف بدانند. متأسفانه در کشور ما این فرهنگ وجود دارد که افراد با عضویت در یک نهاد مدنی انتظار منفعتی دارند، این نگاه باید تغییر کند و افراد با انگیزه و هدف خدمت و کمک به جامعه تخصصی نهاد مدنی به یک انجمن یا تشکل وارد شوند، هم‌افزایی کنند و برای موضوع فعالیت نهاد مدنی تلاش کنند.