نگاهی به «نسخه ایرانی»، تازه‌ترین اثر آمریکایی درباره ایرانی‌ها
خرق عادت در هالیوود
محمد تقی‌زاده
«نسخه ایرانی» محصول 2023، ششمین فیلم مریم کشاورز در جایگاه کارگردان است که چند وقتی است نسخه کامل و باکیفیت آن در دسترس سینمادوستان ایرانی قرار گرفته است. فیلمی 107 دقیقه‌ای که به زبان انگلیسی و فارسی در آن صحبت میشود و تصویری متفاوت با آنچه دیده شده از ایران معاصر ارائه می‌دهد.
نخستین مواجهه با فیلم «نسخه ایرانی» همین تصویر متفاوتی است که از ایران و ایرانی ارائه می‌دهد و سعی می‌کند برخلاف آثار سیاه و سفارشی که از مردم و فرهنگ ایرانی در هالیوود ارائه شده، تصویری واقعی و براساس تجربیات فردی فیلمساز به نمایش درآید و امتیاز اصلی و اولیه فیلم همین تصویر کردن واقعی جامعه و فرهنگ ایرانی است.
در فیلم‌های هالیودی چند سال اخیر، تصاویر ارائه شده از ایرانی‌ها عموما افرادی متعصب و تندخو بوده که وقتی پای دین و مذهب به میان می‌آید به وحشیانه‌ترین و بسته‌‌ترین شکل ممکن رفتار می‌کنند و هیچ منطق و عقیده‌ای پشت رفتار ناشیانه و ابلهانه آنها وجود ندارد، این در حالی است که مریم کشاورز با وجود اینکه گرایش‌های رنگین‌کمانی نیز داشته، برای عقاید مردم سرزمینش اهمیت قائل بوده و سعی کرده در این فیلم فارغ از سفارش‌ها و الگوهای مرسوم، آنچه دیده و شنیده به تصویر و درام تبدیل کند. برای نمونه تصویر مذهب و اعتقاد در این فیلم یکی از متفاوت‌ترین و باورپذیرترین مضامینی است که در این فیلم مطرح شده و به نظر می‌رسد علاوه بر همراهی مخاطبان، نوعی ساختارشکنی نیز در فیلم‌های هالیوودی به شمار آید.
مضامین اعتقادی در فیلم «نسخه ایرانی» به شیرین‌ترین و واقعی‌ترین شکل ممکن روایت شده و نتیجه تجربیات شخصی فیلمساز است. اینکه پدر خانواده با وجود تمام خلقیاتی که داشته مایل نیست نزول‌خواری کند و در دیالوگی به وجود خدا در سراسر جهان و نه ایران اعتقاد دارد و بازخورد برخی رفتارها را به عنوان تخطی از اخلاقیات و سنت الهی می‌داند به شکلی جذاب و باورپذیر به تماشاگر ارائه میشود. به عبارتی روشن‌تر،«نسخه ایرانی» نه تنها در برابر دین و مذهب گارد نمی‌گیرد بلکه می‌تواند در جهت تبلیغ آن نیز عمل کند. تبلیغی که شکل پروپاگاندا نمی‌گیرد بلکه باعث همراهی و باورپذیری مخاطب میشود برای نمونه احضار امام زمان(عج) در فیلم نه تنها با تمسخر و تخریب همراه نمی‌شود بلکه فیلمساز چهره پوشیده امام زمان را به عنوان یک ناجی واقعی در هنگام بروز مشکلات به تماشاگر فرنگی و ایرانی خارج از کشور که شاید مخاطب اصلی این فیلم باشند، ارائه می‌دهد.
از نقاط قوت فیلمنامه «نسخه ایرانی» که شروع کنیم باید به تصویر زن قدرتمند در قامت مادر فیلم در نقش شیرین با بازی نیوشا نور اشاره کرد که با نقش‌آفرینی خوب این بازیگر لس‌انجلس‌نشین محقق شده است. فیلم توانسته در قالب یک اثر زندگی‌نامه‌ای، مادر قوی و قدرتمند ایرانی را در قالب یک زن شیرازی‌الاصل مقیم آمریکا تصویر کند. مادری که با وجود مشکلات زیاد خانوادگی و اقتصادی و تکیه براعتقادات و اصالت فردی به برداشتن موانع و رسیدن به پیشرفت و موفقیت رسیده است. علاوه بر تصویر زن قدرتمند، مریم کشاورز در ترسیم برخی فرهنگ و رسوم ایرانی نیز موفق عمل کرده است برای نمونه و همچنانکه گفته شد اعتقادات مذهبی به عنوان بخشی از هویت فردی افراد معرفی و بدون اغراق و پروپاگانداهای مرسوم و برعکس تمسخر و تخریب نشان داده شده است. دیگر آیین‌های فرهنگی تاریخی مردم ایران به خصوص شیرازی‌ها از قبیل شاد زندگی کردن و رقص و آواز زنانه در فیلم به خوبی تصویر شده است تا تصویری که از ایرانی‌ها و ایران ارائه میشود، برخلاف دیگر آثار هالیوودی که عمدتا سیاه، تلخ و پر از کاستی و بدبختی است به شکلی شاد، بااراده و با ایمان معرفی شود.
در سوی مقابل، می‌توان ایرادات فیلمنامه‌ای فیلم را متذکر شد برای نمونه ساختار فیلم و نحوه ارائه اطلاعات و پرداخت مضامین و شخصیتها، انسجام و نظم درستی ندارد برای نمونه هر چه قدر در نیمه اول به معرفی آداب و رسوم ایرانی توجه میشود در بخش دوم خبری از این مضامین نیست تا جایی‌که گویی فیلمساز بر اساس یک چک لیست تنها مضامینی که خواسته را تصویر کرده و الزامی برای دراماتیک‌کردن و کارکرد آن در درام در نظر نگرفته است. این ایراد در بخش دوم نیز انعکاس پیدا می‌کند جایی‌که فضا و خط روایی فیلم به کلی عوض میشود و به سراغ معرفی اعضای خانواده و سرگذشت و احوالات آنها و روابط آنها می‌رویم این در حالی است که چند مضمون مهم که فیلمساز ادعای طرح آن را دارد اصلا در داستان پرداخت درستی پیدا نمی‌کند برای نمونه چالش دختر و مادر به عنوان یکی از مضامین اصلی داستان در میان ازدحام شخصیتها و خرده‌پیرنگ‌ها گم میشود یا برای نمونه نحوه تمایلات رنگین‌کمانی لیلا نه تنها مشخص نمی‌شود بلکه معلوم نمی‌شود که چگونه از آن دست کشیده و به ازدواج با یک غیرهمجنس پرداخته است.
دیدگاه تان را بنویسید