حضور خوانندگان ثابت در بستر تشریفاتی و تکراری جشنواره موسیقی فجر؛
پرچم‌داران «پاپ» کجا هستند؟
وحید خانه‌ساز
سی و نهمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر با دبیری رضا مهدوی که خود نوازنده سنتور و موسیقی‌پژوه است، کار خود را از روز دوشنبه بیست و سوم بهمن‌ماه آغاز کرد.
حال اینکه جشنواره موسیقی فجر؛ تنها رویداد مهم موسیقایی کشور طی این چند دهه چه روندی را پیموده سوالی است که پاسخی طول و دراز خواهد داشت؛ چرا که هر دوره از جشنواره از نوع انتخاب آثار گرفته تا نحوه انتخاب دبیران با چالش‌هایی مواجه بوده است. همین چند دوره گذشته بود که دبیری چند باره شاهین فرهت (نوازنده و آهنگساز معتبر عرصه موسیقی) انتقادهایی را از سوی هنرمندان به همراه داشت تا آنجا که برخی می‌گفتند او رپرتواری از آثار خود را به جشنواره آورده است. بودجه جشنواره و تنخواه عطایی به هنرمندان هم موضوع دیگری است که همواره بحث‌ها و نارضایتی‌هایی را در پی داشته است؛ البته باید گفت دبیرخانه جشنواره موسیقی فجر در دوره‌های اخیر بر مبالغ حمایتی افزوده است. محمد اله‌یاری، مدیر سابق دفتر موسیقی در زمینه حمایت از هنرمندان عرصه موسیقی تلاش بسیار کرد. صندوق حمایت از هنرمندان هم فقط در دوران کرونا کمک‌های ناچیز خود را شامل حال هنرمندان کرده و مبالغی را به هنر کارت اعضا واریز کرد که البته این حمایت تبلیغاتی دوام چندانی نداشت و کمی بعد به کلی منتفی شد.
بخش «پاپ» در جشنواره فجر بستری تشریفاتی و تکراری است. به این دلیل که صرفا به چند خواننده ثابت محدود شده است. بهنام بانی، علی یاسینی، محسن یگانه، مسعود صادقلو، ماکان بند، حمید هیراد، اشوان، میثم ابراهیمی، رضا بهرام، سینا شعبان‌خانی، گرشا رضایی، آرش و مسیح، علیرضا طلیسچی و آرون افشار و مبنای انتخاب این خوانندگان هر چه باشد، مطمئنا کیفیت صدا و آثار، استیج‌داری یا صحنه‌گردانی قوی نیست!
جشنواره موسیقی فجر طی چند سال گذشته بر سر ساخت و طراحی تندیس و نشانی ثابت دچار چند نظری بود که در نهایت این تصمیم طی دوره‌های گذشته عملی شد و حال می‌توان گفت جایزه «باربد» نشان ویژه جشنواره موسیقی فجر است؛ اتفاقی که طی سال‌ها خواسته هنرمندان بود.
موضوع دیگری که همواره مخالفت‌ها و انتقادهایی در پی داشت، نبود آیین‌نامه‌ای مشخص و شفاف بود. اوایل تیرماه 1398 و پیش از برگزاری سی‌وچهارمین دوره، جشنواره موسیقی فجر بود که دفتر موسیقی وزارت ارشاد آیین‌نامه این رویداد را با امضای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت، سیدعباس صالحی منتشر کرد. آنطور که در آن مقطع مطرح شد این آیین‌نامه با نظر کارشناسان و هنرمندان موسیقی و کارشناسان حقوقی تدوین شده است. اما این همه ماجرا نبود و عده‌ای از منتقدان و هنرمندان بر این باور بودند که این آیین‌نامه هم باید مورد بازنگری قرار گیرد و برخی بندهای آن تغییر کند. در نهایت این نارضایتی‌ها همچنان وجود دارد.
با توجه به کثرت گروه‌های موسیقی در کشور و تعدد سبک‌ها و شیوه‌ها، باید گفت همواره در نوع انتخاب هنرمندان برای حضور در جشنواره موسیقی فجر بحث‌هایی وجود داشته؛ که این خواسته‌ها گاه به حق و گاه خارج از چارچوب ضوابط بوده است. به هرحال موسیقی نواحی کشور به دلیل تعدد اقوام و فرهنگ‌ها بسیار متنوع و گوناگون است. موسیقی دستگاهی ایران هم همواره در جشنواره موسیقی فجر مورد توجه بوده و موسیقی ارکسترال هم بخش دیگری از جشنواره است که طرفدران خاص خود را دارد.
آیا جشنواره فجر
ویترین سبک پاپ در کشور است؟
اما یکی از گونه‌های مورد توجه در جشنواره موسیقی فجر، بخش پاپ است. اصطلاح رایج که درست هم هست این است که جشنواره‌ها ویترین هنری کشور هستند؛ با این حساب آیا این بخش را می‌توان ویترین موسیقی پاپ کشور دانست؟
خیر اینطور نیست و برای این مخالفت دلایلی وجود دارد. اگر به بخش پاپ دوره‌های قبل هم رجوع کنیم درخواهیم یافت این سبک در جشنواره فجر بستری تشریفاتی و تکراری است. به این دلیل که صرفا به چند خواننده ثابت محدود شده است. با دیدن جدول سالانه اجراهای جشنواره موسیقی فجر می‌توان دریافت که خوانندگان حاضر در جشنواره فجر که تعدادشان از انگشتان دو دست کمتر است افرادی ثابت هستند که آنها را هر سال روی صحنه اجراها می‌بینیم. آیا می‌توان این چند خواننده تازه‌کار را نمایندگان موسیقی پاپ کشور تلقی کرد؟ همه اینها در حالی است که منتقدان و اهالی موسیقی نسبت به تربیت غلط گوش مخاطبان با وجود تولیدات ضعیف پاپ بارها هشدار داده‌اند. موضوع دیگر اینکه معمولا کنسرت‌های پاپ در جشنواره موسیقی فجر بدون طراحی نور و بهره‌گیری از دیگر نوازندگان مطرح و ماهر روی صحنه می‌روند. حتی گفته می‌شود در برخی سالن‌ها یا اجراها بندها یا همان گروه‌ها افرادی مشترک هستند که این نیز ازکیفیت ماجرا می‌کاهد.
چرا خوانندگان پاپ کلاسیک‌‌خوان و آنهایی که در اواخر دهه 70 با مرارت بسیار موسیقی پاپ را احیا کردند، صرف‌نظر از اینکه خود به حضور در جشنواره تمایل دارند یا خیر؛ جایی در جشنواره موسیقی فجر ندارند؟ افرادی نظیر مهرداد شهسوارزاده، حمید غلامعلی، قاسم افشار، خشایار اعتمادی، نیما مسیحا، مانی رهنما، و..
بر اساس جدول اجراهای امسال و سال‌های قبل باید گفت بهنام بانی، علی یاسینی، محسن یگانه، مسعود صادقلو، ماکان بند، آرش و مسیح (برادران عدل‌پرور)، علیرضا طلیسچی و آرون افشار خوانندگان ثابت بخش پاپ جشنواره موسیقی فجر هستند. معین زد خواننده تازه‌کار دیگری است که اولین کنسرت حرفه‌ای خود را در جشنواره موسیقی فجر سال گذشته روی صحنه برد. حامیم، آصف آریا و سهراب پاکزاد پاپ‌خوان‌های دیگری هستند که به تازگی به گروه ثابت پاپی‌های فجر پیوسته‌اند. حجت اشرف‌زاده که به هرحال در دسته پاپ‌خوان‌ها قرار می‌گیرد میهمان هر ساله تالار وحدت است. سوال این است که مبنای انتخاب این خوانندگان چیست؟ آیا کیفیت صدا و آثار این خوانندگان پای آنها را به مهمترین رویداد موسیقایی کشور باز کرده است؟ آیا استیج‌داری یا صحنه‌گردانی قوی این افراد آنها را از دیگر خوانندگان پاپ متمایز کرده؟ باید گفت خیر. برخی از این خوانندگان طی یکی دوسال گذشته روی صحنه اجراهایی بر اساس لب‌خوانی یا پلی‌بک داشته‌اند؛ که کاری غیرحرفه‌ای و غیراخلاقی است؛ چراکه مخاطب امروز با وضعیت بغرنج اقتصادی برای خرید بلیت مبالغ بسیار هزینه می‌کند. که البته باید گفت خوانندگان متخلف و پلی‌بک‌خوان‌ها هرگز برای این قانون‌شکنی مواخذه نشده‌اند! و هنوز قانونی در اینباره مصوب نشده است.
مسئله دیگر این است که چرا خوانندگان پاپ کلاسیک‌‌خوان و آنهایی که در اواخر دهه 70 با مرارت بسیار موسیقی پاپ را احیا کردند جایی در جشنواره موسیقی فجر ندارند و هرگز در این رویداد به اجرای برنامه نپرداخته‌اند. مهرداد شهسوارزاده، مازیار عطاریان، حمید غلامعلی، قاسم افشار، خشایار اعتمادی، نیما مسیحا، مانی رهنما، حمید حامی، سعید شهروز تنها برخی از خوانندگانی هستند که طی شاگردی نزد بزرگانی چون بابک بیات و دیگر اساتید نسل‌های قبل موسیقی پاپ و پاپ کلاسیک را پس از نزدیک به دو دهه تعطیلی احیا کرده‌اند. آیا یکی از این خوانندگان سهمی از استیج‌های فجر ندارند؟! البته اینکه چنین خوانندگانی خود به حضور در جشنواره تمایل دارند یا ندارند خود بحث دیگری است که باز کردن آن، سرفصل دیگری را می‌طلبد.
در حال حاضر تقریبا تمام خوانندگان نسل‌های قبل در ایران ساکن هستند و دسترسی به آنها اصلا دشوار نیست. با این تفاسیر می‌توان به این نتیجه رسید که بخش پاپ در جشنواره موسیقی فجر صرفا بستری برای درآمدزایی و فروش بیشتر است. با نگاهی به اسامی خوانندگان حاضر در جشنواره این احتمال شکلی از یقین به خود می‌گیرد.
نوید روزهای خوش موسیقی پاپ؟
در پایان باید گفت کاش مسئولان و مدیران مربوطه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دفتر موسیقی، نسبت به پاپ؛ این گونه مهم و عامه‌پسند سیاست و نگاهی جدی‌تر اتخاذ کنند. بدون شک با دعوت از خوانندگان درخور و با سابقه و کاربلد است که می‌توان کیفیت موسیقی پاپ را ارتقا بخشید و حتی بر سلیقه مخاطبان تاثیر مثبت گذاشت. البته در میان خوانندگان امروزی‌تر و جوان‌تر هم هستند هنرمندانی که می‌توان آنها را نماینده نسل خود محسوب کرد. متاسفانه این گروه از خوانندگان که بیش از کمیت به کیفیت می‌اندیشند تا امروز در جشنواره موسیقی فجر جایی نداشته‌اند. باید دید دبیران آینده این رویداد برای حل بحران موسیقی پاپ چه تدبیری اتخاذ خواهند کرد؟
با تایید بر وجود تمام کمبودها و چالش‌ها امیرحسین سمیعی، مدیر کل دفتر موسیقی که خود از خوانندگان و موسیقی‌دان‌های پرکار کشور است و به‌تازگی سمت گرفته طی حضور در نشست خبری جشنواره فجر سی و نهم از موسیقی پاپ حمایت کرد.
او در اینباره گفت: موسیقی پاپ را مهم می‌دانم چون برآیند موسیقی نواحی و دیگر سبک‌هاست. این نبض در اختیار ماست و باید نوجوان‌ها را دریابیم. فرصتی که ایجاد شده، همین دوبرابر شدن تعداد گروهای پاپ در جشنواره است حتی باید این بخش را تخصصی کنیم.
دیدگاه تان را بنویسید