در سومین نشست از سلسله نشستهای «سینما؛ گفتمان فرهنگی» عنوان شد؛
هنوز از دوران سانسور گذر نکردهایم
یک تهیهکننده سینما در سومین نشست از سلسله نشستهای «سینما؛ گفتمان فرهنگی» (گام دوم سینما) گفت: ما هنوز از دوران سانسور گذر نکردهایم و در فرهنگمان تحمل حرفهای جلوتر از زمانه خود را نداریم. در یک نظام ایدئولوژیک که مهمترین چالش آن فلسطین است ناگهان میبینیم که فیلم «بازمانده» به دلیل نداشتن حجاب زنان در سال اول ساختش توقیف شده است. سینما بسیار قدرتمند است اما نباید با نگاه محافظهکارانه از آن ترسید.
به گزارش اداره کل روابط عمومی سازمان سینمایی، این نشست با موضوع «لزوم قانونگرایی در سینمای ایران با نگاهی به کاستیهای قوانین موجود و ارائه راهحلهای مناسب» در موزه سینما برگزار شد.
آییننامههای زیرمجموعههای مرتبط با سینما سلیقهای اعمال میشود
در ابتدای این نشست، جبار آذین، منتقد سینما گفت: جالب است بدانید که در ایران چیزی به عنوان قانون سینما وجود ندارد. آییننامههایی در مجموعهها و زیرمجموعههای مرتبط با سینما هست که به صورت سلیقهای اعمال میشود اما هیچ قانون فراگیری به چشم نمیخورد.
او ادامه داد: این نبود قانون فراگیر به دلایل زیربنایی و ساختاری رخ میدهد. ما در ایران سینماگر و فیلم ملی داریم اما سینمای ملی و صنعت سینما نداریم و علت این فقدان در همان نبود قانون است. و این به بحث نظارت در سینما بازمیگردد که اصلا تعریف و تبیین نشده است. چنین روندی باعث پیشبرد کار به صورت سلیقهای میشود.
آذین گفت: ما با این که قانون سینمایی نداریم اما متولی سینما داریم که آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمایی است. اما به علت نداشتن قانون مدون در سینما و قانونگریزی مشکلات عدیدهای ایجاد میشود. در کنار سازمان سینمایی تشکلهایی هستند چون صدا و سیما، اوج، ناجی هنر، حوزه هنری، و... که هرکدام ساز خود را میزنند که باعث میشود سینمای ایران دچار بیماری شود.
سینمای ایران ترکیبی از صنعت و فرهنگ است
مهدی صباغزاده، فیلمنامهنویس، کارگردان و تهیهکننده، گفت: این موضوع باید تبیین شود که سینمای ایران ترکیبی از صنعت و فرهنگ است. البته این روزها بیشتر به سمت صنعتی شدن سوق پیدا کرده است اما در دهههای ۶۰ تا ۸۰ شاهد شکوفایی فرهنگی سینمای ایران بودیم. سینما باید به جریانی فرهنگی تبدیل شود.او ادامه داد: وزارت ارشاد محلی است که وزیری در آن مشغول به کار است و قوانین سینمایی را با همراهی معاونانش تبیین میکند. در این سالها دیدیم که هر زمان که رئیس جمهور کشور تغییر میکند تمامی مدیران هم تغییر میکنند که روند به ناچار دستخوش تغییر قرار میگیرد. یا بسیاری از وقتها میبینیم که فیلمها پروانه ساخت و نمایش هم میگیرند اما برای اکرانشان با مسائلی رو به رو شدهاند.
مظلومترین قشر این کشور
سینماگران هستند
انسیه شاهحسینی، فیلمنامهنویس و کارگردان، نیز در ادامه این نشست گفت: تمام مشکلات زمانی پدیدار میشود که ما مدیریت فرهنگی نداشته باشیم. وقتی کشور مدیریت کلان فرهنگی ندارد مشکلات پدیدار میشود.
او ادامه داد: مظلومترین و بینواترین قشر این کشور سینماگران هستند. اگر مدیریت کلان فرهنگی داشتیم دیگر با شوراهای کلان فرهنگی روبهرو نمیشویم که بخواهند سلیقه خودشان را حاکم کنند. اگر تکلیف سینمای فرهنگی ما یک جمله حفظ کرامت انسانی باشد، اگر شخصی، یک نفر دیگر را بغل میکند ممکن است مخاطب انتظار داشته باشد این دو نقش یکدیگر را بغل کنند مانند مادری که فرزندش را در آغوش میکشد. باید دید که کرامت انسانی پایمال میشود یا خود مخاطب منتظر تماشای آغوشی است که نشان از انساندوستی دارد. هرچیزی که انسانی باشد الهی نیز هست. اگر مسئولان ما شجاعانه عمل کنند دیگر مسائلی که سینمای امروز گریبانگیر آن است به چشم نمیخورد.شاهحسینی بیان کرد: چقدر خوب میشود شوراها جای دخالتهای سلیقهای، به اثری که حرفی برای گفتن دارد، کمک کنند.
سینما بسیار قدرتمند است
همچنین محمدرضا شفاه، تهیهکننده در این نشست، گفت: نباید فکر کنیم که فیلم سفارشی را نباید تماشا کرد برای مثال در «دیدن این فیلم جرم است» را افرادی دیدند که حتی اعتقادی هم به این مسائل نداشتند اما فیلم را دوست داشتند. او ادامه داد: ما هنوز از دوران سانسور گذر نکردهایم و در فرهنگمان تحمل حرفهای جلوتر از زمانه خود را نداریم. در یک نظام ایدئولوژیک که مهمترین چالش آن فلسطین است ناگهان میبینیم که فیلم «بازمانده» به دلیل نداشتن حجاب زنان در سال اول ساختش توقیف شده است. سینما بسیار قدرتمند است اما نباید با نگاه محافظهکارانه از آن ترسید.
شفا ادامه داد: شوراها خاصیتی که از آنها انتظار میرود را ندارند. مسئولیت آن همه فیلمی که شوراها به آن مجوز ندادند را چه کسی میپذیرد؟
سینما آینه جامعه است
بهمن کامیار، فیلمنامهنویس و کارگردان سینما گفت: اگر بخواهیم واقعگرایانه ببینیم، نمیتوانیم قبل از خلق هنر آن را قضاوت کنیم. هنرمند در لحظه تصمیم میگیرد و تبدیل به امتیاز میشود. آثار هنری زیادی خلق شده که ارزش هنری ندارند. نگاه عمده قوانین بینالمللی به حمایت از اثری است که قبلا خلق شده است. قوانینی که ما میتوانیم بررسی کنیم این است که چقدر توانستهایم از هنرمندان حمایت کنیم.
او در ادامه بیان کرد: اکثرا فیلمنامه با فیلم متفاوت است. فیلمنامه در مرحله تولید و فیلمبرداری تغییر میکند، این یک سبک است. بسیاری از فیلمسازان بزرگ این کار را انجام میدهند. کاش در سینما قانونی را تدوین میکردیم و مسئولیت را بر عهده تهیهکننده میگذاشتیم تا به نتیجه برسد که آن اثر میتواند به فیلمی مناسب تبدیل شود یا خیر؟ البته در اینجا هم خطر خودسانسوری داریم. در اینجا تهیهکننده باید ببیند که فیلم ارزش ریسک را دارد که بعدا در پروانه نمایش رد نشود.
نمیتوان یک قانون کلی برای فیلمسازی در نظر گرفت
شیرین شریفزاده، حقوقدان و پژوهشگر حقوق فرهنگی و کپیرایت با اشاره به اینکه هنرمندان سرمایههای جامعه هستند، عنوان کرد: من به این مساله معتقدم که هنرمندان نیازی به مانیتور شدن قبل از خلق اثر هنری نخواهند داشت. در نظر من به عنوان کسی که به طور تخصصی در حوزه کپیرایت فعالیت میکند، هنرمندان سرمایههای جامعهاند و ما باید آنها را به انجام کار بیشتر تشویق و ترغیب کنیم تا ایدههای خود را به خلق نزدیک کنند.
شریفزاده ادامه داد: اتفاقی که در آییننامههای ساخت و نظارت و ارزشیابی سینمایی میافتد، نباید مخالف این روند عمل کند و باعث دلسردی هنرمند شود. آنچه به عنوان حقوق کپی رایت در سطح دنیا مطرح است این است که هر اثری جدا از هرگونه شایستگی که ممکن است داشته باشد قابل احترام است و هر هنرمندی حق دارد به خاطر خلق اثرش مورد احترام قرار بگیرد.
او گفت: بعد از خلق اثر است که باید از هنرمند حمایت بکنیم. باید فکر کنیم که چگونه میتوانیم از هنرمندان بیشتری حمایت کنیم و این چیزی است که در تمام دنیا بیشتر نمود پیدا میکند.
شریفزاده اظهار داشت: اگر از دید یک حقوقدان بخواهم در مورد این قوانین صحبت کنم، میتوانم بگویم مثلا در زمینه خرید و فروش ساختمان، ممکن است در هزار مورد اتفاقی نیفتد و شاید در یک مورد به اختلاف برسیم و نیازی نیست از قبل از قوانین مطلع باشیم. مخاطب قانون، قاضی است و توانایی تفسیر قانون را داریم. برای هنرمند هم قانون به شکل تمثیلی است و نمیتوان آن را صحیح تفسیر کرد.
دیدگاه تان را بنویسید