ضرورتی که حمایت مدیریت شهری را می‌طلبد
جای خالی کتاب‌فروشی‌ها در مراکز تجاری
کارشناسان معتقدند بقای کناب‌فروشی‌ها به حمایت‌‌های دولتی نیاز دارد؛ چه با تاسیس فروشگاه‌های جدید در مراکز تجاری و چه با تسهیل در ایجاد مجتمع‌های فرهنگی با تلفیق کتاب‌فروشی، سینما، کافه و...
به‌گزارش ایبنا؛ اساسا ساختار محله‌ای در شهر به فرد اجازه می‌دهد تا با مقداری پیاده‌روی بتواند تمام نیاز خود را تهیه کند. در این میان؛ یکی از نیازهای محلی، نیاز به وجود کتاب‌فروشی در محلهها است. این درحالی است که در دهه‌های اخیر، ساختار شهری در تهران با تغییرات فراوانی روبه‌رو بوده؛ به‌طوری‌که مفهوم محله با چالش مواجه شده، اتوبان‌ها و بزرگ‌راه‌ها برخی از آن‌ها را به دست فراموشی سپرده و انبوه‌سازان و برج‌سازان، سر و شکل کاملا متفاوتی به محلهها داده‌اند.
از سوی دیگر، با افزایش نجومی بهای زمین و ملک در تهران، توجیه اقتصادی مشاغل کوچک محلی، به مخاطره افتاد و طولی نکشید که کتاب‌فروشی‌ها یکی پس از دیگری از محله‌های تهران محو شدند و جای خود را به سایر مشاغل از قبیل اغذیه یا خواربارفروشی‌ها دادند. این رویه البته به تهران محدود نمی‌شود و در بسیاری از شهرهای ایران تکرار شده و متاسفانه سیاست و قوانین اثرمندی برای حمایت از کتاب‌فروشی‌های کوچک محلی اعمال نشده است. در چنین شرایطی آیا ممکن است کتاب‌فروشی محلی بار دیگر بتواند در ساختار شهری جای خود را پیدا کنند؟
مدیر انتشارات نگاه: راه‌اندازی کتاب‌فروشی در محلهها جای خود را به تاسیس کتاب‌فروشی در پاساژها -مال‌ها- داده است. باید در پاساژ کتاب‌فروشی تاسیس شود، تا در آن مجموعه همه نوع فروشگاهی وجود داشته باشد
حسین ایمانی‌جاجرمی، جامعه‌شناس شهری و عضو هیات مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران در توضیح تغییر ساختار محله‌ای شهر تهران به خبرنگار ایبنا گفت: تهران در قدیم شهری «محله مبنا» بود، اما در توسعه شهری 100 سال اخیر، مراکز محلهها به فراموشی سپرده شده و برای آن فکر نشده‌است.
وی مشخصا درباره سرنوشت کتاب‌فروشی‌ها در این فرآیند، توضیح داد: باید توجه کرد که در ساختار تهران، از ابتدا هم کتاب‌فروشی‌ها توزیع متوازنی نداشتند. راسته خیابان انقلاب از قبل بوده و اکنون نیز این خیابان همچنان محل تجمع کتاب‌فروشی‌ها در تهران است.ایمانی‌جاجرمی دلیل کاهش کتاب‌فروشی‌های محلی در شهر تهران را قیمت بالای خرید و اجاره مغازه اعلام کرد و افزود: کتاب‌فروشی کسب و کاری نیست که سود آنچنانی داشته باشد؛ در نتیجه فعالیت اقتصادی و سودآور نیست و معمولا در محلهها کسی که می‌خواهد در حوزه کتاب‌فروشی فعالیت کند، باید از قدیم، مالکیت مغازه‌ای را داشته باشد.
این جامعه‌شناس، بر نقش مدیریت شهری در حفظ مشاغل فرهنگی کوچک تاکید کرد و گفت: اینجا است که باید مداخله‌های مدیریت شهری صورت بگیرد و برای مشاغل فرهنگی همچون کتاب‌فروشی‌ها، مجوزهایی صادر شود که با هزینه‌هایی پایین‌تری امکان فعالیت داشته باشند. در غیر این صورت، کسی نمی‌تواند در محلهها کتاب‌فروشی داشته باشد.
کتاب‌فروشی یک زیرساخت اجتماعی مهم است
در حالی کتاب‌فروشی‌های کوچک و محلی یکی پس از دیگری تعطیل می‌شوند که در برخی از شهرهای توسعه یافته، با کمک تسهیلات دولتی یا برنامه‌های مدیریت شهری، تعداد قابل توجهی کتاب‌فروشی باقی‌مانده‌است.
این جامعه‌شناس شهری ادامه داد: برای مثال باید در شورای عالی شهرسازی برای راسته‌های فرهنگی در شهرها برنامه‌ریزی شود. عمدتا فضای شهر در اختیار شهرداری است، شهرداری مسئول اجرای طرح تفصیلی است و پروانه صادر می‌کند. حتما شهرداری باید در این زمینه سیاست‌هایی داشته‌باشد تا فعالیت کتاب‌فروشی اقدامی به‌صرفه باشد. برای مثال اگر افرادی می‌خواهند کتاب‌فروشی تاسیس کنند، باید به آن‌ها یارانه تعلق بگیرد. این یارانه لزوما یارانه نقدی نیست و یارانه فضای شهری هم می‌تواند باشد، یعنی فضای شهری و تجاری به صورت رایگان در اختیار کتاب‌فروشان قرار بگیرد.
این استاد جامعه‌شناسی، روش دیگر فعال ماندن کتاب‌فروشی‌ها را در گرو فعالیت ترکیبی آن‌ها اعلام کرد و توضیح داد: در این دیدگاه، کتاب‌فروشی با کافی‌شاپ و سینما همراه می‌شوند، زیرا سینماها هم همین مشکل را دارند. عمدتا مراکز فرهنگی دچار بحران شدند و یکی از راه حل‌ها این است که با هم ترکیب شوند. در نتیجه می‌توانید مجموعه‌ای داشته‌باشید که شامل سینمای کوچک –زیرا سینمای بزگ به صرفه نیست و بعد از همه‌گیری مردم در تعداد زیاد جمع نمی‌شوند- یک کتاب‌فروشی جمع و جور و کافی‌شاپ باشد. این امکانات باید با هم، راه حل ایجاد کنند تا بتوانند در کنار هم دوام بیاورند وگرنه کارشان تمام است.
جامعه‌شناس شهری: باید مداخله‌های مدیریت شهری صورت بگیرد و برای مشاغل فرهنگی همچون کتاب‌فروشی‌ها، مجوزهایی صادر شود که با هزینه‌هایی پایین‌تری امکان فعالیت داشته باشند. در غیر این صورت، کسی نمی‌تواند در محلهها کتاب‌فروشی داشته باشد
کتاب‌فروشی با لوازم‌التحریر دوبرابر فروش دارد
کتاب‌فروشی نگاه در خیابان کریم‌خان از معدود کتاب‌فروشی‌هایی است که فقط کتاب می‌فروشد. علیرضا رئیس‌دانایی، مدیر انتشارات نگاه در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا درباره دلیل این رویکرد گفت: فروشگاهی که در کریم‌خان تاسیس کردیم، کوچک است، به همین دلیل صرفا به فروش کتاب اختصاص داده‌شده‌است. پیش از انقلاب نیز در کتاب‌فروشی‌ها لوازم‌التحریر، کاغذ کادو و ... می‌فروختند، فروش خوبی هم داشتند. فروش این موارد در کتاب‌فروشی، به فروش کتاب کمک می‌کند.به گفته این ناشر، کتاب‌فروشی باید همه چیز داشته‌باشد، او توضیح داد: اگر رقمی برای کتاب‌فروشی که مانند ما فقط کتاب می‌فروشد، در نظر بگیرید، فروش آن‌هایی که برای مثال لوازم‌التحریر در کتاب‌فروشی دارند، دو برابر می‌شود. این کالاها باید در فروشگاه باشد تا اگر فردی برای خرید آن‌ها به مغازه مراجعه کرد، شاید دو کتاب هم ببیند و بخرد.
رئیس‌دانایی درباره تغییر بافت شهر، نابودی محلهها و از بین رفتن کتاب‌فروشی‌ها توضیح داد: بافت شهری تهران تغییر کرده‌است، تمام خانه‌های قدیمی را از نو ساخته‌اند و برخی را تبدیل به برج کرده‌اند. ازدیاد جمعیت می‌طلبد که این ساخت و سازهای بلند مرتبه صورت گیرد؛ در نتیجه محلهها ساختار خود را از دست داده‌اند و دیگر خبری از فرهنگ محله نیست. انگار همه چیز نامرئی شده‌است.
وی گفت: من پیش از انقلاب در کتاب‌فروش بودم و کتاب‌فروشی را پاتوق کرده‌بودم. افراد صرفا با معرفی من کتاب می‌خریدند و از 100 نفر، 99 نفر از خرید خود راضی بودند و شاید یک نفر کتاب پیشنهادی من را دوست نداشت که کتاب را از او پس می‌گرفتیم تا اعتماد مشتری را جلب کنیم.
مردم باید در کتاب‌فروشی مکث کنند
کتاب‌فروشی‌های محلی در سال‌های نه چندان دور پاتوق اهالی کتاب و قلم بود، در این گفت‌وگوها کتاب‌های گوناگون به افراد مختلف معرفی می‌شد. این درحالی است که چنین ارتباطی کمتر در فروشگاه‌های بزرگ و فروشگاه مجازی کتاب شکل می‌گیرد.ایمانی‌جاجرمی درباره توسعه و گسترش فروش در فضای مجازی گفت: کم‌کم کسب و کارهای آنلاین خدمات معرفی کتاب را هم خواهند داد و این مساله می‌تواند به کتاب‌فروشی‌ها صدمه بزند؛ کمااینکه شاهد هستیم که آمازون آسیب زیادی بر کتاب‌فروشی‌ها وارد کرده است.
وی در تمایز کتاب‌فروشی‌های فیزیکی و مجازی، توضیح داد: کتاب‌فروشی‌ها باید به پاتوق محلی تبدیل شوند، یعنی به فضای بزرگ‌تری نیاز دارند. باید اقدامی انجام شود تا افراد در کتاب‌فروشی‌ها مکث و توقف بکنند. برای مثال در مجموعه کتاب‌فروشی-کافه-سینما مبل‌های راحتی وجود داشته‌باشد، آنجا قهوه سرو شود و فضایی برای مطالعه کتاب باشد. تلفیقی بین کتاب‌فروشی و کتابخانه در این مکان باید شکل بگیرد.
به گفته این جامعه‌شناس شهری، کتاب‌فروشی باید به مرکز فرهنگی تبدیل شود و تحقق این باید با کمک مدیریت شهری و وزارت فرهنگ و ارشاد باشد.
مردم باید ناشر، نویسنده و مترجم را بشناسند
در سال‌های اخیر، کتاب‌فروشی‌های آنلاین فعالیت خود را گسترده کرده‌اند و هر روز به تعداد آن‌ها افزوده می‌شود. رئیس‌دانایی درباره نحوه فعالیت آن‌ها گفت: فروشگاه آنلاینی که ناشرهای رسمی و معتبر ایجاد کرده‌اند، کتاب را از راه سلامت می‌فروشند اما بخش عظیمی از فروشگاه‌های آنلاین کتاب‌های غیرقانونی می‌فروشند که ترجمه خوبی ندارند. باید در جامعه فرهنگسازی شود و مردم شناخت خوبی از ناشر، نویسنده و مترجم به‌دست بیاورند. بعد از این است که می‌توانند به شکل آنلاین کتاب بخرند.مدیر انتشارات نگاه با تاکید بر نقش مخرب فروش کتاب‌های غیرقانونی در فضای مجازی، بیان کرد: در فروشگاه آنلاین با نام تخفیف، کتاب‌ها را گران‌تر از قیمتی که کتاب باید داشته‌باشد می‌فروشند. قیمت پشت جلد شازده کوچولو انتشارات نگاه 30 هزار تومان است. در فضای مجازی ناشری با قیمت 40 هزار تومان و دیگری با قیمت 60 هزار تومان و با 40 درصد تخفیف می‌فروشند. حتی اگر بعد از تخفیف، قیمت کتاب برابر با قیمت ناشر اصلی باشد، اما باید توجه داشت این کتاب ترجمه خوبی ندارد. این‌ها مسائلی است که گریبان‌گیر نشر شده و بعدها نتایج مخرب آن را خواهیم دید.
در ساختار شهر
امکان مراوده وجود ندارد
تعداد فروشگاه‌های زنجیره‌ای؛ فست‌فود‌ها، موبایل‌‌فروشی‌ها و... در سطح شهرها رو به افزایش است؛ درحالی که این جریان برای کتاب‌فروشی‌ها، حالت معکوس پیدا کرده است. مدیر انتشارات نگاه درباره اینکه چگونه می‌تواند در شهر کتاب‌فروشی بیشتری وجود داشته‌باشد، گفت: شاید مردم دیگر به کتاب نیاز نداشته‌باشند، اما مطمئنم این اجحاف‌ها در حق کتاب و کتاب‌فروشی روزی گریبانمان را خواهدگرفت.
این ناشر و کتاب‌فروش پیشکسوت ادامه داد: کودکان پیش از این در کوچه بازی می‌کردند، زنان محله با هم صحبت می‌کردند و از هم خبر داشتند و در کل، همه در حال مراوده بودند و بخشی از همین مراودات هم در کتاب‌فروشی‌ها اتفاق می‌افتاد. معماری شهر طوری شده که انگار فقط باید راه رفت و هیچ امکانی برای ایستادن و مراوده وجود ندارد.
به گفته این ناشر، راه‌اندازی کتاب‌فروشی در محلهها جای خود را به تاسیس کتاب‌فروشی در پاساژها -مال‌ها- داده است. باید در پاساژ کتاب‌فروشی تاسیس شود، تا در آن مجموعه همه نوع فروشگاهی وجود داشته باشد.
دیدگاه تان را بنویسید