زخمی بر تن نیمه‌‌جان تئاتر

امسال ثبت‌نام ورودی جدید رشته نمایش برای دختران در هنرستان سوره ممنوع شد. هنرستان سوره زیر نظر حوزه هنری وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی است و تنها هنرستانی است که در ایران برای دختران رشته نمایش داشت.

در پی اعلام این خبر براستی جنجالی؛ واکنش‌های بسیاری مطرح شد و کارزاری در فضای مجازی در مخالفت با حذف رشته نمایش برای دختران شکل گرفت. در متنی که طراحان این کارزار خطاب به محمدمهدی دادمان، ریاست حوزه هنری منتشر کرده‌اند، آمده است: «این روزها که تن بی‌جان تئاتر با چنگ و دندان برخی اهالی به سختی ایستاده و هنوز دخترانی بودند که به امید ساختن دوباره تئاتر، پس از شرایط سخت نقشه می‌کشیدند تا تمام زخم‌های بدنه تئاتر را التیام بخشند، خبری تمام دانش‌آموزان سابق، فعلی و شاید آینده هنرستان سوره را در بهت فرو برد؛ «حذف رشته نمایش از هنرستان سوره دختران».

موانع بسیاری بر سر راه دختران وجود دارد. خواهشمندیم ضربه محروم شدن از تحصیل در رشته اصیل نمایش را بر روح استعدادهای آینده که از ساختمان هنرستان سوره بیرون می‌آیند وارد نکنید. زحمات معلمان باسواد و زحمتکش، ناظمان دلسوز و مدیریت درست و بجای این هنرستان که بیش از بیست سال برای زنده نگه داشتن این رشته تلاش کردند را پایمال نکنید و بگذارید رشته نمایش همچنان مانند سال‌های گذشته برای تحصیل آکادمیک هنرمندان آینده باقی بماند.

حذف رشته نمایش از هنرستان می‌تواند آغازی برای نابودی نمایش از دانشگاه‌ها و در آینده‌ای نه چندان دور، حذف کلی آن از عرصه هنر کشور باشد. لذا ما، امضاکنندگان این کارزار، درخواست داریم از این اقدام جلوگیری کرده و مانع اجرایی شدن تصمیم حذف رشته نمایش از هنرستان سوره شوید».

ما طالبان نیستیم

حسام حسینی، مدیرکل ارتباطات و رسانه حوزه هنری با توجه به اتفاقی که به تازگی در برای رشته نمایش و حذف آن از میان رشته‌های هنرستان دخترانه سوره رخ داده واکنش نشان داد و در یک استوری اینستاگرامی درباره آن توضیح داد و نوشت: «در خبرها آمده که هنرستان سوره ثبت نام دختران در رشته هنرهای نمایشی را ممنوع کرده! خب شما بهتر می‌دانید که ما فقط یک هنرستان داریم آن هم مخصوص دختران. پس خبری از تبعیض جنسیتی نیست. خلاصه که ما طالبان نیستیم، ما هم مثل شما عاشق تئاتریم، هر روز صبح تا شب با همان دغدغه‌هایی سپری می‌شود که روز و شب شما. همین امسال ظرفیت رشته سینما و گرافیک در هنرستان کلی بیشتر شده، رشته برنامه‌سازی تلویزیونی هم به رشته‌های قبلی اضافه شده. این یعنی دختران هنرستان سوره با توان بیشتری به کارشان ادامه می‌دهند. ممنونیم که حواستان به ما هست.»

این دل سوزیِ منهزم‌کننده، صورتِ دیگرِ خشونت است

محمد مساوات، نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر،  درباره‌ی اظهارات حسینی نوشت: «دیگر گیج شده ایم، نمی دانیم باید با چه کسی حرف بزنیم، نمی دانیم برای چه اعتراض می کنیم وقتی گوشِ شنیدن نیست، نمی دانیم سکوت بهتر است یا حرف، امید یا نا امیدی، اما می دانیم بدترین موجودی که در برابرش قرار می گیریم کسی ست که فکر می کند صلاح تو را بیش از تو می خواهد، تاکید می کنم بدترین! آمان از این دایه گانِ مهربان تر از مادر!

وقتی پاسخِ مسئول مربوطه را خواندم آن بدترین را احساس کردم، بدترین- که با ایرادِ کلماتِ بی پیرایه سعی در خودی جلوه دادن می نمود و این دل سوزیِ منهزم کننده که صورتِ دیگرِ خشونت است-قُلدرباش بگویید؛ همینی که هَ.از میانِ کابوس ها، خوابی دارم که گاه گاهی می بینم اش.خوابِ هنرستانی که در آن درس خواندم، خواب کار کردن، نقاشی، عکاسی، بوی داروی ظهور و ثبوت، تاریکی، رنگ، راپید، پالت، خَرَک، دوربین کنون، زنیط...توی خواب تصمیم می گیرم بروم و در هنرستانی که درس خواندم درس بدهم، وقتی بیدار می شوم اما همه چیز دود می شود.تسلیم بشویم یا نه؟ کار ما رویابافی و کار شما دود کردنش، ببینیم خدا چه می خواهد.»

«بن‌بست خوشبختی» یادمان یک شروع تلخ می‌شود؟

ایسنا در گزارشی در همین مورد آورده است: در چند سال گذشته بارها و بارها کیفیت آموزشی رشته هنرهای نمایشی در دانشگاه‌ها، پذیرش بی‌رویه دانشجو در رشته‌های مرتبط مورد انتقاد و گلایه دانشجویان، اساتید و کارشناسان هنرهای نمایشی قرار داشته است، از سوی دیگر حذف برخی شاخه‌های هنرهای نمایشی مثل تعزیه و هنرهای آیینی و سنتی در دانشگاه‌ها نیز مورد انتقاد بوده و خیلی از هنرمندان این رشته بر لزوم تعریف واحدهای تخصصی این هنرها در دانشگاه تاکید داشتند. اما عجیب است که انگار برای رفع این دغدغه‌ها به جای اصلاح و بازتعریف آنچه موجود است، به حدف از پایه‌ اقدام می‌شود. همین چند روز قبل بود که محسن هاشمی - هنرمند پیشکسوت تعزیه - به ایسنا گفته بود: بسیاری از اهالی فرهنگ و هنر از هنرهای سنتی و آیینی غافل شده‌اند به طوری که دانشجویان رشته تئاتر و موسیقی از تعزیه اطلاعات اندکی دارند و این بسیار ناراحت کننده است. او با انتقاد از حذف درس تعزیه در دانشگاه گفته بود در شرایطی که تعزیه از دروس دانشگاه حذف شده باید چه کنیم؟ باید این تظلم خواهی را به کجا ببریم؟ آیا از تعزیه غنی‌تر و فاخرتر در هنرهای نمایشی وجود دارد؟ نکته ای که هاشمی مطرح کرده در خصوص رشته‌های دیگر هنرهای نمایشی مثل نمایش‌های ایرانی نیز مطرح است. شهریور دو سال قبل بهمن نامور مطلق - مدیر و مسئول راه‌اندازی دانشگاه فرشچیان - از دایر شدن رشته هنرهای نمایشی سنتی در این دانشگاه خبر داده بود. این تصمیم در پی انتقادها از حذف تعدادی از واحدهای درسی مربوط به نمایش ایرانی در دانشگاه‌ها رخ داد، اما حال به دلیل کرونا یا مسائل دیگر، هنوز این اتفاق عملی نشده است. بنابراین از آنجا که چنین سابقه‌ای وجود دارد، بسیاری از هنرمندان، هنرجویان قدیمی و فعلی هنرستان سوره موقتی بودن حذف رشته هنرهای نمایشی را آن هم به دلیل بازنگری و افزایش کیفیت دروس، باورکردنی نمی‌دانند. بسیاری از فارغ‌التحصیلان، هنرجوها و مدرسان این هنرستان اشاره دارند که این «خانه» برای دخترها بسته شده و مدعی هستند این اتفاق به خاطر تصمیم گیری کسانی است که نمی‌خواهند دخترها در رشته سینما و تئاتر تحصیل کنند چرا که گویا این حذف فقط برای دخترها انجام شده است.

 آن‌ها با انتشار عکس و فیلم از خاطرات خوشی یاد کردند که در این هنرستان هنگام تحصیل در رشته هنرهای نمایشی داشتند و حالا نگران این هستند که تصمیم توقف ثبت نام ورودی جدید برای رشته هنرهای نمایشی، آغازی برای حذف تحصیل در این رشته در تاریخ تئاتر کشور بویژه برای دخترها باشد.

یکی از هنرمندانی که از حذف رشته از هنرستان سوره انتقاد داشته، علی‌اصغر دشتی - مدرس و کارگردان تئاتر - است که در یادداشتی در صفحه شخصی خود نوشته است: «حوزه هنری سال‌ها پیش گرایش بازیگری را به دلایل واهی از دانشگاه سوره حذف کرد. سال‌های سال بچه‌های کارگردانی در دانشگاه با سختی نبود بازیگر مواجه بودند. زمان گذشت تا دانشگاه‌های دیگر رشته‌ای شدند و بازیگری - کارگردانی در هم ادغام و به یک رشته تبدیل شدند. مدتی دانشگاه سوره به همان روال قبل پیش رفت تا زمانی که گویا گفتند باید رشته بازیگری - کارگردانی داشته باشید. حوزه هنری هم چون نمی‌خواست بازیگری داشته باشد، زد آن یکی چشم را هم کور کرد و کارگردانی را هم حذف کرد و الان چندین و چند ترم است که دانشگاه سوره ورودی کارگردانی ندارد. او که در یادداشت خود «هنرستانی بودن» را یک «زیست تحصیلی غریب» و برخوردار بودن از یک جور «ملیت» و «هویت» داشتن تعبیر کرده، نوشته است: من یک «هنرستانی‌» هستم و ضمن محکوم کردن این تصمیم غیر عقلانی (که البته امیدوار به تجدیدنظر در آن هستم) از همین جا اعلام می‌کنم به تمام دخترانی که به خاطر این تصمیم سبکسرانه شانس و رویای رفتن به هنرستان نمایش را از دست می‌دهند - در همراهی با دیگر همکارانم - من نیز به شکل رایگان و در حد توان و تخصص‌ام تئاتر تدریس خواهم کرد. حال بعد از این واکنش‌ها و ابراز نگرانی‌ها باید دید از سوی مسئولان مربوط و نیز وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی که به هر حال برای ارتقا و تعالی هنرهای مختلف از جمله تئاتر وظایفی برعهده دارند، چه سرانجامی پیش‌بینی شده است.