هند، تایلند و چین، چطور سه کشور برتر در حوزه کتابخوانی شده‌اند؟
راهکارهایی برای روغنکاری چرخ مطالعه
اقداماتی که میتواند موجب شناخته شدن کتاب، نویسنده و مترجم شود، محدود به معرفی کتاب در قالب‌های نوشتاری، پادکست و ویدئو نیست. فراتر از تبلیغات در صدا و سیما و نصب بیلبورد در سطح شهر، کتاب‌ها می‌توانند وارد چرخه زندگی انسان‌ها شوند. فیلم‌ها و سریال‌های اقتباسی یک نمونه از استفاده کتاب در دیگر حوزه‌ها است. همچنین برخی از شرکت‌ها از داستان کتاب، برای طراحی بازی یارانه‌ای استفاده می‌کنند. معصومه خسروشاهی، مدیر تولید محتوای آژانس ادبی دایره مینا در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، با اشاره به اهمیت ارتباط ناشر، نویسنده و مترجم با مخاطب، این ارتباط را به عنوان عامل بازدارنده مخاطب برای استفاده از محتوای رایگان و غیرقانونی کتاب اعلام و با اشاره به تنگاتنگ بودن رقابت میان ناشران در برخی کشورها، به لزوم انجام اقداماتی مانند ساخت فیلم و طراحی بازی رایانه‌ای با محتوای کتاب و محدود نبود آن به ویترین کتاب‌فروشی تاکید کرد.
آیدین پورخامنه
تعداد کتاب‌های چاپ شده در طول سال، چه نقشی در سرانه مطالعه مردم کشورها دارد؟
تعداد کتاب‌های جدید منتشر شده در هر سال برای هر کشور یکی از عواملی است که در ارزیابی فعالیت نشر آن کشور دخیل است. سال ۲۰۱۸ در آلمان 79 هزار و 916 عنوان کتاب تولید شده و این کشور در آن سال رتبه دهم جهان در تولید کتاب را به دست آورده است. باید توجه داشت آلمان کشوری است که گردش مالی عظیمی در بخش صنعت نشر دارد. در همین فهرست، ایران با حدود 102 هزار و 691 عنوان کتاب، رتبه ششم را دارد اما وقتی میزان فروش حق کتاب به نشرهایی خارجی را بین ایران و آلمان مقایسه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که در حقیقت ایران جایگاه قابل دفاعی ندارد. علاوه بر این تیراژ پایین کتاب‌های ایرانی هم گواه عدم استقبال مخاطب ایرانی است.
از طرفی ما مساله کتابسازی و فروش غیرقانونی کتاب را هم داریم. ناشرها طبق قوانین داخلی ایران می‌توانند موضوع را پیگیری کنند، اما به نظر می‌رسد فعالیت‌های غیرقانونی ادامه دارد و ناشر باید برای هر عنوان کتاب مجددا این مسیر را دنبال کند که بسیار فرسایشی است. در کشورهای مختلف برای رعایت قانون کپیرایت و حفظ حقوق مالکیت فکری مولف، جدیت زیادی وجود دارد. در تمام کشورهایی که قانون کپیرایت را پذیرفتند قوانین سفت و سختی وجود دارد تا افراد نتوانند از آن‌ها سوءاستفاده کنند و این مساله برای متن کتاب، پایان‌نامه و مقاله جاری است.
در سال‌های اخیر به خاطر موضوع کرونا و فعالیت سایت‌های غیرمجاز دانلود کتاب، ناشران بین‌المللی با کاهش میزان خرید کتاب مواجه بودند
در کشورهای اروپایی برای مثال آلمان مردم تا چه اندازه تمایل به خرید کتاب و ایجاد کتابخانه در منازل دارند؟ آیا بیشتر از کتابخانه استفاده می‌شود یا اشخاص می‌توانند با درنظر گرفتن قیمت، کتاب بخرند؟
در کشورهای مختلف استفاده از کتابخانه عمومی و خرید کتاب، هر دو مدل مطرح است. برای مثال در آلمان افراد هم کتابخانه شخصی دارند و همچنین از کتابخانه دانشگاه‌ها، مدارس و محله استفاده می‌کنند. زیرا از یکسری سرویس‌ها می‌توانند در کتابخانه بهره‌مند شوند، مانند سرویس‌های درنظر گرفته شده برای استفاده از کتاب‌های صوتی و نشریات؛ اعضا مجبور نیستند در فضای کتابخانه برای استفاده از این کتاب‌ها بهایی پرداخت کنند. شاید این‌طور فرض شود که برخی از کتابخانه‌ها در ایران چنین امکاناتی دارند، اما مساله زمینه‌سازی برای توجه به کتاب در همه اقشار جامعه است؛ نه فقط یک قشر خاصی که درگیر موضوع کتاب هستند یا تخصصشان ایجاب می‌کند که هر روز مطالعه منظم داشته باشند.
سرانه مطالعه در کشورها چقدر تحت تاثیر تبلیغات و موارد تشویقی قرار دارد؟
سه کشور برتر در حوزه سرانه مطالعه عبارت‌اند از هند، تایلند و چین. آلمان در این فهرست در رتبه 21 قرار دارد. مردم در آلمان پنج ساعت و ۴۲ دقیقه در هفته مطالعه می‌کنند؛ درحالی که در هند این رقم به ۱۰ ساعت و ۴۲ دقیقه می‌رسد. طبیعی است که در این کشور بخش‌هایی که کتاب را تولید می‌کنند و بخشی که فروش کتاب را برعهده دارد، از طریق کانال‌هایی با هم ارتباط دارند و اقدامات لازم را انجام می‌دهند. همچنین در این کشور فضاهایی برای ارتباط تولیدکنندگان کتاب با مخاطبان وجود دارد؛ مانند دیدار چهره‌به‌چهره با نویسنده در کتاب‌فروشی و کافه، همچنین ارتباط نزدیک برخی از نویسندگان با مخاطب در فضای مجازی، تا در نتیجه این ارتباط از استفاده غیرقانونی کتاب الکترونیک و صوتی در این فضا جلوگیری شود. در نتیجه این ارتباط، نویسنده میتواند مطمئن شود که دسترسی غیرقانونی به کتاب انجام نخواهد شد. زیرساخت‌های این ارتباط توسط ناشران پایه‌گذاری می‌شود.
یکی از معضلات بازار نشر ایران، فروش کتاب با تخفیف است. سازوکار بازار نشر در آن کشورها به چه صورت است؟ آیا در آنجا هم با تخفیف در فروش کتاب مواجه هستید؟
در همه کشورها، کالاهای مختلف با تخفیف فروخته می‌شود و وقتی کتاب را به عنوان یک کالا در نظر می‌گیریم، همه شرایطی را که برای کالاهای دیگر در نظر گرفته می‌شود، برای این کالا در نظر می‌گیریم. اما در این زمینه کار ظرافت بیشتری می‌طلبد. طبیعی است که دستکاری بازار، ممکن است مشکل‌آفرین باشد و تخفیف روی کتاب، ممکن است خواننده را دچار اشتباه در تصمیم‌گیری کند.
برخی ناشران و کتاب‌فروشی‌ها برای مثال در انگلیس در حوزه کتاب کودک اقداماتی برای تشویق والدین انجام داده‌اند. به طور کلی کتاب دست دوم ارزان‌تر است. خرید کتاب‌های دست دوم از کتاب‌فروشی‌های مشخصی در سطح شهر یا سایت‌های اینترنتی یک راه‌حل در کشورهای اروپایی و امریکایی برای خرید کتاب مدنظر با بودجه‌ای مناسب‌تر است.
درباره شبکه توزیع کتاب و تعداد کتاب‌فروشی در انگلیس توضیح دهید. آیا مردمی که در شهرهای کوچک‌تر زندگی می‌کنند می‌توانند به کتاب دسترسی داشته باشند؟
در سال‌های اخیر به خاطر موضوع کرونا و فعالیت سایت‌های غیرمجاز دانلود کتاب، ناشران بین‌المللی با کاهش میزان خرید کتاب مواجه بودند. در این روزها برای دسترسی به کتاب‌های صوتی و الکترونیک لازم است فرد دستگاهی مانند گوشی هوشمند، کتابخوان الکترونیک یا وسایل مشابه داشته باشد تا بتواند به سرعت به کتاب صوتی و الکترونیک در فضای قانونی و غیرقانونی دسترسی داشته‌باشند.
ظهور شبکه‌های اجتماعی، سرگرمی‌هایی مثل بازی و تلویزیون‌های اینترنتی باعث شده افراد با مطالعه فاصله بگیرند، اما ناشران بین‌المللی تلاش می‌کنند، تمام بخش‌های فرهنگی را تحت پوشش قرار بدهند و از چرخه رقابت خارج نشوند
تقریبا بیشتر کتاب‌هایی که معروف هستند، به فاصله یک هفته تا 10 روز روی سایت‌های غیرقانونی قرار می‌گیرند. به همین دلیل ناشرها اهرم‌هایی برای مقابله با این موضوع طراحی کرده‌اند. تقویت ارتباط نویسنده با مخاطب از مواردی است که بسیار در سطح جهانی مورد توجه قرار گرفته است.
مشکلات و آسیب‌هایی که ناشران و کتاب‌فروشان در آن کشور با آن مواجه هستند، چه مواردی است؟
رشد شدید کتاب‌های صوتی و الکترونیک، به خصوص در دوران کرونا، باعث نگرانی ناشرها شده است که البته علاقه‌مندی مخاطبان به کتاب‌های کاغذی را کمتر کرده‌است. عادت مطالعه مردم تغییر کرده و رغبت برای مطالعه صفحات متعدد به روش سنتی کمتر شده است. ظهور شبکه‌های اجتماعی، سرگرمی‌هایی مثل بازی و تلویزیون‌های اینترنتی باعث شده افراد با مطالعه فاصله بگیرند اما ناشران بین‌المللی تلاش می‌کنند، تمام بخش‌های فرهنگی را تحت پوشش قرار بدهند و با اقتباس و مخاطب‌شناسی بتوانند مردم را به مطالعه علاقه‌مند کنند و از چرخه رقابت خارج نشوند.
در عرصه بین‌المللی رقابت میان ناشران بسیار پیچیده و سنگین است. آمار فروش و گردش مالی در فضای نشر ممکن است سال‌هایی پایین بیاید و تغییر کند، اما ناشران دسترسی جامعی به مخاطب دارند و می‌توانند ارزیابی کنند که برای کتابی که پرفروش شده است، چه اقداماتی می‌توانند انجام دهند؟ برای مثال فیلم یا سریال بسازند یا در طراحی بازی رایانه‌ای از آن کتاب استفاده کنند. در نتیجه به زنجیره‌ای می‌رسیم که حلقه نخست آن کتاب است.
کتاب باید در ایران از حلقه نخست فراتر رود و فقط در ویترین کتاب‌فروشی‌ها به نمایش درنیاید؛ بلکه برای ساخت فیلم و سریال و اقدامات دیگر از محتوای کتاب‌ها استفاده شود. این نکته هم بسیار مهم است که ناشران و نویسندگان باید خود را به‌روز نگه دارند و ارتباط خود با مخاطبان را قوی کنند.
دیدگاه تان را بنویسید