طبس، بهشتی فراموش‌نشدنی (بخش پایانی)

آرزو احمدزاده ، راهنمای طبیعت‌گردی 

سال تمام شد و سفرنامه طبس ما نیمه‌کاره ماند. در این شماره ادامه سفرنامه این بهشت زیبا را پی‌می‌گیریم. در ابتدا لازم است کمی به عقب برگردیم تا موضوع یادآوری شود: سفر با دره کال جنی شروع شد و رسیده بودیم به تنگه مرتضی علی که در یک سمت رودخانه آب گرم است و در سمت دیگر آب سرد جریان دارد. در انتهای تنگه به سد یا طاق عباسی رسیدیم. این سد که در میان مردم محلی به طاق عباسی شهرت دارد، سدی است با ۶۰ متر ارتفاع که نه تنها لقب قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین سد قوسی جهان را با خود یدک می‌کشد، بلکه به مدت ۵۵۰ سال هم به‌عنوان بلندترین سد در جهان شناخته می‌شد، اما سد شاه عباسی یک لقب دیگر هم دارد که هنوز هیچ سدی موفق به تصاحب آن نشده است: نازکترین سد جهان که به خاطر عرض تاج یک متری‌اش به این نام شناخته می‌شود. قدمت این طاق را به دوره صفویه نسبت می‌دهند و معتقدند که سنگ‌نگاره‌های بز کوهی که بر آن حک شده‌اند، نمادی از درخواست فراوانی آب، زایندگی و فراوانی نعمت است. عده‌ای هم این بزها را نمادی از فرشتگانی می‌دانند که برای نگهبانی آب، افزایش و فراوانی نعمت بر دیواره‌های طاق دعا می‌کنند. طاق عباسی در واقع حکم سیل‌بند را دارد و طبس را از سیلاب‌ها محافظت می‌کند. از تنگه مرتضی علی بیرون آمدیم و به سمت روستای اصفهک رفتیم که در حدود ۳۰ کیلومتری شهرستان طبس واقع شده است.  این روستا از توابع دیهوک است و یکی از شناخته‌شده‌ترین روستاهای این منطقه به حساب می‌آید. بگذارید دلیل شناخته شده بودن اصفهک را برایتان بگویم: سال ۵۷ یکی از سخت‌ترین سال‌های تاریخ طبس بود. سالی که زلزله‌ای با قدرت هفت ریشتر در منطقه اتفاق افتاد و بسیاری از روستاهای طبس را به ویرانه‌ای از خاک تبدیل کرد. شدت این زلزله به قدری بود که بسیاری از اجساد هرگز پیدا نشدند. روستای اصفهک نیز از این آسیب‌ها در امان نبود. اما بر خلاف دیگر روستاهای خشتی که به طور کامل تخریب شده بودند، این روستا بخش زیادی از بافت خود را حفظ کرده بود. مردم روستا پس از زلزله تصمیم جمعی عجیبی گرفتند.

 این تصمیم ساخت روستایی در مجاورت روستای نیمه تخریب شده به جای بازسازی خانه‌های خشتی بود و باعث شد که امروزه بخش آسیب دیده، به مکانی تاریخی برای بازدید از معماری خشتی ایرانی تبدیل شود. در بازسازی روستا، رصدخانه‌ای در دل اصفهک ساخته شده که پذیرای گردشگرانی است که به رصد ستارگان در شب‌های کویر علاقه دارند. حمام سنتی روستا بازسازی شده و قابل استفاده است و آدم را به یاد کلام قدیمی « رفیق گرمابه و گلستان » می‌اندازد، چراکه اصفهک گلستانی ‌است در میان کویر. از کوچه پس کوچه‌های خشتی بیرون آمدیم و به سمت شهر طبس حرکت کردیم. شب را در کاروانسرایی در ابتدای جاده خور اقامت کردیم و صبح به سمت باغ گلشن طبس به راه افتادیم. باغی که به جرات می‌توان گفت بهشت بودن طبس را به اثبات می‌رساند. قدمت این باغ به اواخر دوران زندیه و اوایل حکومت قاجار برمی‌گردد. این باغ در سال ۱۳۵۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. باغ گلشن  مساحتی حدود هفت هکتار دارد و تقریبا مربع‌شکل است. در میان این باغ، استخر نسبتا بزرگی وجود دارد که دارای سه فواره‌ی طبیعی است. تنها ساختمان این باغ، ساختمان سردرب است که در زلزله‌ به طور کامل از میان رفت و ساختمان کنونی با توجه به نقشه‌ ساختمان سابق بازسازی شده است. طبس بهشتی فراموش نشدنی ‌است.