زنگ خطر منابع خاکی مازندران به صدا درآمده است
سنگینی خروارها زباله بر سینه مازندران
با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب‌و‌هوای معتدل، کشاورزی در مازندران می‌تواند یکی از مهم‌ترین مولفه‌های رشد و پیشرفت باشد؛ اما متاسفانه به‌دلیل تولید بیش از حد زباله، جمع‌آوری غلط و بازیافت ناقص زباله‌های خانگی، صنعتی بیمارستانی، پساب‌های صنعتی، فاضلاب شهری و نخاله‌های ساختمانی و همچنین انباشت زباله در حاشیه شهرها اراضی کشاورزی شمال کشور با آلودگی شدید خاک و منابع آب روبه‌رو شده است که اگر به این وضعیت توجه و رسیدگی نشود سلامت مردم بیش‌از‌پیش به خطر می‌افتد.
یکی از انواع مهم آلودگی‌های محیط‌زیست، آلودگی خاک است. «آلودگی خاک» عبارت است از وجود، پخش یا آمیختن یک یا چند ماده خارجی به خاک به مقدار و مدتی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آن را تغییر دهد، به‌طوری که برای انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان و یا آثار و ابنیه زیان‌آور باشد. بنابراین هرگونه تغییر در ویژگی‌های اجزای تشکیل‌دهنده خاک به‌گونه‌ای که استفاده از آن ناممکن گردد «آلودگی خاک» نامیده می‌شود. «آلودگی خاک» باعث از‌بین‌رفتن پوشش گیاهی و کاهش رشد‌و‌نمو گیاهان و در‌نهایت منجر به فرسایش خاک و بیابان‌زایی می‌شود. این امر آنچنان حائز اهمیت است که حتی در دانشگاه‌های علوم کشاورزی نیز گروه «خاک‌شناسی» با اهداف کلی شناخت خاک و اجزای آن، طبقه‌بندی انواع خاک‌ها، مدیریت علمی و جامع‌نگر اکوسیستم خاک، افزایش حاصلخیزی خاک بر‌اساس سیستم کشاورزی پایدار به‌منظور افزایش عملکرد در واحد سطح، تامین غذای سالم و جلوگیری از فرسایش و تخریب خاک ایجاد شده است.
بر‌این‌اساس ایسنا در گزارشی «آلودگی خاک» در مازندران را بررسی کرده که در‌نتیجه‌آن و بر‌اساس نظر کارشناسان مشخص شده که زباله و شیرابه‌ها، فرسایش خاک، وجود باقیمانده سموم کشاورزی در خاک، نفوذ آلاینده‌های زیست‌محیطی و صنایع موجب تشدید آلودگی‌های خاک در مازندران شده و اگر به آن توجه نشود سلامت مردم بیش از پیش به خطر می‌افتد.
مهم‌ترین عامل آلودگی خاک مازندران
نکته‌ای که در مازندران باید به آن توجه کرد، مباحث مربوط به «آلودگی خاک» است زیرا با‌توجه به وابستگی مردم این استان به بخش کشاورزی، اگر خاک آلوده باشد، محصول کشاورزی نیز آلوده می‌شود و سلامت انسان‌ها به واسطه مصرف آن محصول به خطر می‌افتد.
هر چند «محمود‌رضا رمضان‌پور» سرپرست مرکز تحقیقات منابع طبیعی مازندران در گفتوگو با خبرنگار ایسنا به این نکته اشاره کرده که خاک مازندران دارای عناصر سنگین خطرناک نیست اما «فرزین فرهادی» مدیر آب‌و‌خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی مازندران بر این نکته تاکید می‌کند که زباله، مهم‌ترین عامل آلودگی خاک مازندران است.
کارشناسان محیط‌زیست معتقد هستند زباله و دپوی آن، موجب ورود شیرآبه‌های خطرناک فاضلاب‌های انسانی و پساب‌ها به خاک می‌شود که این امر خود علاوه بر نابودی خاک و آلودگی آن، سلامت انسان را به شدت به خطر می‌اندازد. از سویی دیگر بحث توجه به خاک در مازندران از آنجا جدی می‌شود که رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران معتقد است تنها نیم میلیون هکتار از خاک این استان قابلیت کشت دارد و میگوید فرسایش آبی و بادی، آلودگی های زیست محیطی و تغییرکاربری، بر خاک مازندران، آسیب جدی وارد می‌کند.
با اینکه هنوز قوانین منابع طبیعی کاملا کارآمد در سازمان محیط‌زیست برای مقابله با تهدید خاک‌و‌آب وجود ندارد، حدود ۲۰ سال از دست‌به‌دست شدن لایحه حفاظت از خاک در مجلس می‌گذرد و این لایحه هنوز به قانون تبدیل نشده است
بنابراین از آنجا که 2.5 درصد از اراضی کشاورزی کشور در مازندران وجود دارد، حفظ خاک استان به عنوان تامین‌کننده اصلی منابع غذایی کشور بسیار حائز اهمیت است و با‌توجه به اهمیت خاک در کشور و لزوم توجه به آن در مازندران، برخی از کارشناسان، اساتید دانشگاه و نمایندگان مجلس، خواستار تصویب قانونی شدند که از خاک بتواند در برابر بسیاری از عواملی که موجب از‌بین‌رفتن آن می‌شود حفاظت کنند. به همین منظور لایحه قانون حفاظت از خاک از سوی هیئت دولت تصویب و به مجلس برای تصویب ارسال شد که رئیس ستاد معاونت آب‌و‌خاک وزارت جهاد کشاورزی نیز از تصویب نزدیک این قانون در آینده‌ای نزدیک خبر داده است.
کارشناسان محیط‌زیست معتقدند در مناطق متفاوت و بسته به شرایط هوازدگی مختلف، زمان تولید خاک متفاوت است؛ اما به طور معمول و مطابق آمارهای جهانی برای تولید هر سانتیمتر خاک زراعی به سالها زمان نیاز است
خاک مهم‌تر از آب
در این راستا «بابک مومنی» عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران با اشاره به لزوم حفاظت از خاک و زمان مورد نیاز برای تولید آن، در گفتوگو با ایسنا اظهار کرده، در مناطق متفاوت و بسته به شرایط هوازدگی مختلف زمان تولید خاک آن متفاوت است اما به طور معمول و مطابق آمارهای جهانی برای تولید هر سانتیمتر خاک زراعی به سالها زمان نیاز است. برخی کارشناسان معتقد هستند مسئله خاک از آب مهم‌تر است و اضافه می‌کنند آلودگی و فرسایش خاک به اندازه آب برای جامعه ملموس نیست و زیاد به آن توجه نمی‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران با اشاره به عوامل مهم آلاینده‌های خاک، تصریح کرد: پساب‌ها، فلزات سنگین و بقایای سموم از جمله مهم‌ترین عوامل آلاینده خاک محسوب می شوند. راه مقابله با نابودی خاک، رفتار با آن به صورت یک موجود زنده است و با‌توجه به اینکه خاک بطور جدی بیش از ۹۵ درصد مواد غذایی انسان‌ها را تامین می‌کند و انواع فعالیت‌های هوازی از آن است باید حایز اهمیت باشد.
مومنی افزود: در این راستا الگوی حفاظت از خاک باید تغییر کند. به‌طوری که در زندگی سنتی گذشته خاک کمتر مورد تهدید قرار گرفته اما با‌توجه به اصل ساختار مدرن در کشت‌و‌کار افزایش فرسایش حالت جدی‌تری به خود گرفته است.
وی با اشاره به اینکه فرسایش و الگوی نادرست مصرف آب دو عامل مخرب خاک محسوب می شوند، تصریح کرد: حفظ خاک و کاشت گیاه می‌تواند از خاکشویی و ایجاد آبرفت جلوگیری کند و توجه به‌وجود پوشش گیاهی مهم‌ترین عامل بازدارنده در سیلاب است بطوریکه با تخریب پوشش گیاهی خاک در‌مقابل سیلاب بی‌دفاع می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران با بیان اینکه خالی‌شدن دامنه‌ها از پوشش‌گیاهی مهم‌ترین عامل سیلاب تلقی می‌شود، گفت: اگر به‌این‌نکته توجه نشود بارش‌هایی که می‌تواند تامین و جبران کننده کم‌آبی باشد، قطعا منجر به سیلاب می‌شود. این استاد دانشگاه با اشاره به آلودگی آب و تأثیر آن در خاک گفت: بیشترین منابع آلاینده، صنایع هستند چرا‌که پس از آلودگی آب می‌توانند موجب آلوده‌شدن خاک شوند. آلاینده‌های صنعتی و پساب کارخانه‌ها موجب آلودگی آب‌و‌خاک می‌شوند؛ اما متاسفانه در کشور و مازندران برخورد جدی با این صنایع صورت نمی‌گیرد.
لایحه حفاظت از خاک؛ 20 سال است خاک می‌خورد
مومنی در ادامه با بیان اینکه باقیمانده سموم در بخش کشاورزی نیز در میزان آلایندگی خاک مؤثر است بر لزوم نظارت کارشناسان آگاه بر مصرف آن تاکید و خاطرنشان کرد: متاسفانه در دسترس‌بودن سموم کشاورزی برای کشاورزان و مصرف آزاد آن، تهدیدی برای خاک محسوب می‌شود. وی تصریح کرد: با‌وجود اینکه هنوز قوانین منابع طبیعی کاملا کارآمد در سازمان‌های مربوطه مانند محیط‌زیست برای مقابله با تهدید خاک‌و‌آب وجود ندارد، حدود ۲۰ سال از دست‌به‌دست شدن لایحه حفاظت از خاک در مجلس می‌گذرد و هنوز تبدیل به قانون نشده است. عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران به بحث سوزاندن بقایای گیاهی پس‌از برداشت محصول در مازندران اشاره و اظهار کرد: سوزاندن اراضی کشاورزی به میکروارگانیسم‌ها، مواد آلی و معدنی موجود در آب‌و‌خاک آسیب می‌رساند اما با وجود اینکه در بخش کشاورزی و محیط‌زیست قوانین جدی در این زمینه وجود دارد اجرای قانون به‌درستی صورت نمی‌گیرد و ضوابط مشخصی نیز وجود ندارد. به گزارش ایسنا، از ۱۶۰ میلیون هکتار خاک موجود در کشور بیش از ۵۰ درصد غیرقابل زرع بوده و تنها کمتر از نیم‌میلیون هکتار از خاک مازندران دارای کیفیت مناسب برای کشت است که با‌وجود محوریت کشاورزی در امر توسعه در این استان توجه و حفاظت از خاک به عنوان یکی از پایه‌های اساسی تولید مواد و امنیت غذایی در مازندران را دو‌چندان می‌کند. بر‌این‌اساس اگر همچنان بی‌توجهی به خاک در مازندران ادامه یابد، بدون‌شک روزی فرا‌خواهد رسید که «خاک» سرمایه‌ای گران‌بها خواهد شد که باید برای همیشه آن را «خاک» کرد.
دیدگاه تان را بنویسید