خشک کردن عمدی یکی از زنده‌ترین تالاب‌های غرب کشور!
دست تطاول به خود گشود‌ه‌ایم
رودخانه‌ها شریان‌های حیات روی زمین هستند و همانگونه که رگ‌ها خون را در بدن یک موجود زنده به گردش در‌می‌آورند، رودخانه‌ها نیز به‌مثابه رگ‌های زمین، چرخه‌حیات را در گستره آن می‌گسترانند. از‌اینرو فعالیت‌های انسانی، بی‌توجهی به محیطزیست و استفاده نادرست از منابع طبیعی به‌صورت ناپایداری کفه ترازوی تعادل در رودخانه‌ها را به‌هم‌زده است و منجر به برهم‌خوردن تعادل اکولوژیک، نابودی تالاب‌ها وتنوع زیستی، از‌بین‌رفتن پوشش گیاهی و جنگلی، گسترش بیابان و طوفان و همچنین پراکنش ریز‌گردها شده است.
تالاب‌ها محیط‌هایی هستند که مشخصاتشان چیزی میان خشکی و آب است. تالاب‌ها ممکن است همواره دارای آب باشند یا اینکه گاه خشک و گاه پر آب باشند. برخی تالاب‌های نزدیک دریا با جزرو‌مد تغییر وضعیت می‌دهند. براین اساس کنوانسیون بین‌المللی رامسر تعریف علمی از تالاب ارائه داده است: «تالاب به مناطق مردابی، آب مانند نم‌زارهای سیاه و باتلاقی، برکه‌های مصنوعی یا طبیعی که به طور دایم و یا موقت دارای آب ساکن یا روان، شیرین شور یا نیمه‌شور هستند و یا مناطقی از سواحل دریا که در هنگام جذر ارتفاع آب در آنها بیش از 6 متر نباشد، گفته می‌شود.»
اما کمیسیون تالاب‌های کشور در سال 1362 تعریف دیگری را به شرح ذیل از تالاب‌ها عنوان کرد: «تالاب ناحیه‌ای از مظاهر طبیعی و خدادی است که در روند پیدایش، خاک آن توسط آب‌های سطحی زیرزمینی به صورت اشباع شده درآمده و در طی یک دوره کافی و شرایط عادی محیطی تشکیل شده است و دارای توالی زیستی می‌باشد. این مجموعه دارای جوامعی از گیاهان، جمعیت‌هایی از جانوران ویژه است که امکان سازگاری در چنین نقاطی را دارند.»
بنابراین مشخصه اصلی تالاب‌ها ماندگاری نسبی آب در آنها است. آب تالاب‌ها ممکن است شور باشد یا شیرین و همچنین ممکن است برخی از تالاب‌های نزدیک دریا با جزر و مد تغییر وضعیت دهند.
از‌اینرو وضعیت نامطلوب تالاب‌های ایران، یکی از موارد تخریب محیطزیست در این سرزمین وسیع محسوب می‌شود. با توجه به شرایط سیاسی-اجتماعی جامعه ایران به گونه‌ای است که از‌میان رفتن تالاب‌ها خطرات جدی برای گونه‌های گیاهی و حیوانی که برای زندگی به این محیط وابسته‌اند در پی دارد. یکی از تالاب‌های ایران که با خطر نابودی و خشک‌شدن روبرو است «تالاب بیشه دالان بروجرد» یکی از سر زنده‌ترین تالاب‌های غرب کشور می‌باشد که اکنون در وضعیت مناسبی به‌سر می‌برد اما با مشکلاتی مواجه شده است.
بیش از 450 هکتار از تالاب بیشه دالان از بین رفته!
رئیس اداره حفاظت محیطزیست بروجرد گفت: اسناد حدود 120 هکتار از اراضی اطراف «تالاب بیشه دالان» تغییر کاربری شده و در مراحل صادر شدن برای برخی از کشاورزان مجاور تالاب است.
به گزارش ایسنا، «مصطفی مصطفی‌وند» در کارگاه تدوین برنامه جامع مدیریت زیست بومی تالاب بیشه دالان اظهار کرد: از 913 هکتار بیشه دالان 450 هکتار از تالاب به زیر آب رفته و 400 هکتار دیگر قابل احیاءاست. وی تصریح کرد: این منطقه محل اعتباری ندارد و در این راستا در مرحله اول، پروژه، مصوب و اهداف آن باید مشخص شود تا شورای برنامه‌ریزی شهرستان برای احیای آن اعتباری خاص تعیین کند.
یکی از مشکلات تالاب بیشه دالان عدم رهاسازی حق آبه بالادست است. باغات بالادست، ساخت ویلا و برداشت آب غیرمجاز باعث شده که حقآبه تالاب بیشه دالان رهاسازی نشود. همچنین برنج‌کاری در زمین‌های بالا دست یکی دیگر از مشکلاتی است که باعث شده حقآبه تالاب کاهش پیدا کند
مصطفی‌وند ادامه داد: آگاه‌سازی بستر اولیه احیای تالاب است که با افزایش میزان آگاهی روستائیان از منافع تالاب و ارتقاء مشارکت در حفظ و احیای آن محقق می‌شود. امید میرود در ارتقاء معیشت پایدار روستاییان حفظ اکوسیستم، چراگاه، زیست‌بوم زیستگاه پرندگان مهاجر و تنوع زیست محیطی دفع آفات منطقه تالاب اقدامات لازم صورت گیرد.
پیش‌از‌این و در پاییز سال گذشته بود که مصطفی مصطفی‌وند، رئیس اداره حفاظت محیطزیست بروجرد از ضرورت رهاسازی حقآبه زیست محیطی تالاب بیشه دالان گفته بود و درباره مشکلات این تالاب به ایسنا توضیح داده بود، یکی از مشکلات تالاب بیشه دالان عدم رهاسازی حق آبه بالادست است. باغات بالادست، ساخت ویلا و برداشت آب غیرمجاز باعث شده است که حقآبه تالاب بیشه دالان رهاسازی نشود.
رئیس اداره حفاظت محیطزیست بروجرد بیان کرده بود، برای احیای این تالاب باید حقآبه زیست محیطی آن رهاسازی شود. یکی دیگر از مشکلاتی که باعث شده حقآبه تالاب کاهش پیدا کند برنج‌کاری در زمین‌های بالادست است. متاسفانه برخی طمعورزان با خشک شدن برخی از مناطق بیشه دالان اقدام به شخم زدن کردهاند.
«بیشه‌دالان» از گذشته زیستگاه پرندگان مهاجری بوده است که برخی ماههای سال را در این منطقه می‌گذرانند. علاوه بر آن جانوران بومی دیگری از گروه پرندگان، دوزیستان خزندگان و پستانداران همچون مار، مرغابی خرگوش، لاک پشت حواصیل، گرگ، شغال و سگ‌آبی از حیواناتی هستند که در این منطقه زیست می‌کنند
رئیس اداره حفاظت محیطزیست بروجرد خاطرنشان کرد: بیشه دالان از گذشته زیستگاه پرندگان مهاجری بوده است که برخی ماههای سال را در این منطقه می‌گذرانند. علاوه بر آن جانوران بومی دیگری از گروه پرندگان دوزیستان، خزندگان و پستانداران در این منطقه زیست می‌کنند. مار، مرغابی خرگوش، لاک پشت، حواصیل، گرگ شغال و سگ آبی از حیواناتی هستند که در این ناحیه یافت می‌شوند.
وضعیت فعلی تالاب بیشه دالان
تالاب بیشه دالان بروجرد با مساحت 913 هکتار در طی سالهای اخیر با واگذاری زمین، زهکشیهای غیر‌کارشناسانه و تصرفات عدوانی اراضی و تبدیل آنها با باغات و مزارع کشاورزی زخمهای زیادی را بر پیکره خود تحمل کرده است.در کنار همه عوامل یاد شده، مدیریت چندگانه و بین بخشی و به عبارت خودمانی پاسکاری وظایف بین دستگاهها و ادارات عامل مهمی است که نباید نقش آن را طی سال‌ها و دهههای گذشته در تخریب بخشهایی از تالاب بیشه دالان نادیده انگاشت؛ با این همه، این تالاب زیبا با ارزش بسیار بالای اکوتوریسمی و اکولوژیکی سالانه پذیرای بسیاری از انواع پرندگان بومی و مهاجر است.
تالاب بیشه دالان و تعرضاتی که طی چند ده گذشته به حریم آن صورت گرفته است، تنها سوژه ایسنا نبوده و فارس و باقی رسانه‌ها نیز به آن پرداخته‌اند از جمله آنکه در گزارش خبرگزاری فارس که در سال گذشته به آن پرداخته به نقل از علی کورانیفر فرماندار وقت بروجرد آمده، تالاب بیشه دالان بروجرد که پیشتر از اینها 913 هکتار مساحت داشته و در محدوده روستاهای چگنیکش، بوریاباف، کیوره و کپر جودکی در دشت سیلاخور قرار دارد، به دلایل مختلف و اقداماتی که در گذشته صورت گرفته هم اکنون متحمل خساراتی شده است.
از جمله آنکه جهاد کشاورزی در دهههای 60 و 70 با هدف انتقال آب تالاب برای اراضی کشاورزی برنج‌کاری اقدام به کانالکشی در تالاب بیشه دالان بروجرد کرده است. از سویی اداره منابع طبیعی در گذشته بخشهایی از اراضی تالاب را در قبال واریز وجوهی به حساب خزانه به افراد واگذار کرده و برگه واگذاری برای آنان صادر شده است.
امروز و پس از سال‌ها انتظار جلسهای با حضور مدیر کل سازمان محیطزیست، مدیر امور اراضی سازمان جهاد کشاورزی لرستان، نمایندگان سازمانهای مردم نهاد دوستدار طبیعت و محیطزیست، نمایندگانی از اهالی روستاهای محاور تالاب فرماندار و مدیران برخی از دستگاههای اجرایی بروجرد با هدف و محوریت تعیین تکلیف تالاب بیشه دالان برگزار شد، تا شاید نویدبخش پایان روزهای بیمهری برای این تالاب همیشه صبور باشد.
او احصاء و تعیین حدود تالاب بیشه دالان را ضرورتی اولویتدار خوانده و افزوده، از سویی باید اداره و دستگاه متولی حفظ و نگهداری از این تالاب مشخص شود و از اداره منابع طبیعی و آبخیزداری بروجرد خواست که محدوده تالاب را احصاء کرده و آن را به اداره محیطزیست اعلام کرده و اداره متولی تالاب مشخص شود.
«فتحی بیرانوند»، مدیر کل محیط زیست وقت لرستان نیز تاکید کرده متأسفانه به دلیل سیاستهای نادرستی که در گذشته اعمال و اجرایی شده است بخش اعظمی از تالاب‌ها تغییر کاربری یافتهاند، به طور مثال «تالاب بیشه دالان بروجرد» که یکی از سر زنده‌ترین تالاب‌های غرب کشور به شمار میرفت اکنون با مشکلاتی مواجه است.
وی با اطمینان‌خاطر به ساکنان روستاهای قرار گرفته در حریم تالاب بیشه دالان مبنی بر اینکه حفظ منابع آنها یکی از اولویتهای کاری است ادامه داده، در جهت تحقق اهداف یاد شده باید استفاده از ظرفیت مشارکت مردمی نیز مورد‌توجه جدی قرار گیرد. از سویی اجرای طرحهای اکوتوریسمی ایجاد مزارع پرورش ماهی و اقداماتی از این قبیل در محدوده تالاب‌ها منابع درآمدی ساکنان مجاور تالاب‌ها را نسبت به کشت محصولات کشاورزی چندین برابر میکند.
دیدگاه تان را بنویسید