فشار خون بالا؛ بار مضاعف بیماری‌ها

مطالعه بار بیماری‌ها، جامع‌ترین و دقیق‌ترین مطالعه اپیدمیولوژیک جهانی است که سالانه توسط انستیتوی سنجش و ارزیابی سلامت دانشگاه واشنگتن در سیاتل آمریکا و با مشارکت چندین هزار محقق از کشورهای مختلف دنیا انجام می‌شود. به گزارش معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، این مطالعه، روند مرگ و میر ناشی از 359 بیماری و صدمات و 84 عامل خطر سلامت در 195 کشور و منطقه جهان را با استفاده از روش‌های دقیق و قابل‌مقایسه، در سطوح ملی، منطقه‌ای و جهانی توصیف می‌کند و به بررسی میزان پیشرفت کشورها در اهداف شاخص‌های توسعه پایدار 2030 می‌پردازد. مطالعه مهم جهانی بار بیماری‌ها در سال 2017، با مشارکت 3 هزار و 676 محقق از 146 کشور از جمله 200 محقق از ایران انجام و نتایج آن نوامبر 2018، در مجله معتبر بین‌المللی لنست منتشر شده است. معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت طی گزارشی براساس تازه‌ترین داده‌های جهانی بار بیماری‌ها، برخی از مهمترین پیشرفت‌های نظام سلامت طی 27 سال گذشته را تشریح و شایع‌ترین عامل مرگ و ناتوانی را در ایران امروز و فردا معرفی کرد.

ایرانی‌ها به زندگی امیدوارتر شده‌اند

رضا ملک‌زاده، از نویسندگان همکار مطالعه جهانی بار بیماری‌ها، با اشاره به این‌که برای نخستین بار این مطالعه نرخ جمعیت در 195 کشور مورد بررسی را اعلام کرده است، گفت: ایران با جمعیت 82.2 میلیون نفر، دارای سرانه درآمد ناخالص ملی 17.5 هزار دلار، نرخ باروری 1.7 و متوسط سال‌های تحصیل 7.8 سال است. معاون تحقیقات وزیر بهداشت، سن امید به زندگی در ایران در سال 96 را برای زنان 79.4 و برای مردان 75.5 سال اعلام کرد و گفت: این درحالی است که سن امید به زندگی مورد انتظار و پیش‌بینی شده برای زنان ایران در سال گذشته، 77 و مردان 70 سال بود که این نشان از پیشرفت سریعتر ایران در دستیابی به شاخص جهانی افزایش سن امید به زندگی بویژه در میان زنان دارد.

به گفته وی، سن امید به زندگی زنان ایرانی در سال 96، در مقایسه با 27 سال پیش از آن (سال 69)، بیش از 9 سال و در مردان 10 سال افزایش یافته است.

پیشروی سرسام‌آور چند بیماری کشنده 

مجری بزرگترین مطالعه کوهورت خاورمیانه و شمال آفریقا در ایران، در ادامه، فهرستی از علل مهم مرگ و میر در ایران طی 10 سال گذشته و روند تغییرات (افزایش یا کاهش) هریک از این علل را ارائه کرد و گفت: بیماری‌های قلبی عروقی با 27 درصد افزایش، سکته مغزی با 19درصد افزایش، آلزایمر با 103 درصد افزایش، صدمات جاده‌ای با 31 درصد کاهش، بیماری‌های قلبی ناشی از فشار خون بالا با 55 درصد افزایش، دیابت با 76 درصد افزایش، بیماری‌های مزمن انسدادی ریوی با 40 درصد افزایش، بیماری‌های مزمن کلیوی با 56 درصد افزایش، اختلالات نوزادی با 60 درصد کاهش، بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی با 0.6 درصد افزایش، نواقص مادرزادی با 54 درصد کاهش مهمترین علل مرگ در ایران را تشکیل می‌دهند.

10 علت مرگ‌های زودرس 

در ایران 

مرگ‌های زودرس که بنابر آمار رسمی معاون تحقیقات وزیر بهداشت، سبب شده نیمی از ایرانیان 70سالگی را نبینند، یکی از جدی‌ترین نگرانی‌های نظام سلامت ایران است که سرعت افزایش یا کاهش آنها، در مطالعه جهانی بار بیماری‌های 2017 به طور دقیق اندازه‌گیری و فهرستی کامل از علل آنها ارائه شده است. به گفته محقق ایرانی همکار این مطالعه، بیماری‌‌های قلبی عروقی با 13 درصد افزایش، صدمات جاده‌ای با 38 درصد کاهش، اختلالات نوزادی با 60 درصد کاهش، سکته مغزی با بیش از 8 درصد افزایش، نواقص مادرزادی با 55 درصد کاهش، دیابت با 63  درصد افزایش، بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی با 38 درصد کاهش، بیماری‌های قلبی ناشی از فشار خون بالا با 38 درصد افزایش، صدمه به خود با 12 درصد کاهش، آلزایمر با 73 درصد افزایش و سرطان خون با 6 درصد کاهش، 10 علت مهم مرگ‌های زودرس در ایران هستند. 

افزایش خیره‌کننده دیابت 

در کشور

وی لزوم اتخاذ و اجرای سیاست‌هایی برای پیشگیری از افزایش سکته‌های قلبی و مغزی بسیار متاثر از فشار خون بالا، نارسایی‌های مزمن کلیوی عمدتا به علت فشار خون بالا با هزینه‌های غیرقابل‌جبران، بیماری‌های اعصاب، سرطان‌ها (بویژه سرطان روده بزرگ) که چاقی، بی‌تحرکی و رژیم‌های نامناسب غذایی نقش مهمی در بروز انواع این بیماری دارند، آلزایمر با افزایش دو برابری و نیز دیابت با افزایش 76 درصدی (به‌عنوان علت کلی مرگ و میر) طی 10 سال گذشته؛ را پیام «داده‌های مطالعه جهانی بار بیماری‌ها» اعلام کرد. وی گفت: ما قطعا در آینده شاهد مشکلات بزرگ بهداشتی ناشی از بیماری دیابت برای نظام سلامت خواهیم بود؛ به طوری که هم‌اکنون 25درصد ایرانی‌ها در مرحله پیش‌دیابت و 10 درصد مبتلا به دیابت هستند و پیش‌بینی می‌شود تا 20 سال آینده یک‌چهارم جمعیت ایران نیاز به درمان دیابت داشته باشند؛ درحالی‌که این بیماری با رعایت اعتدال در مصرف مواد غذایی، کاهش وزن و تحرک بدنی کاملا قابل‌پیشگیری است.ملک‌زاده، در ادامه، اختلالات سردرد (14 درصد افزایش)، کمردرد (23 درصد افزایش)، اختلالات افسردگی (23 درصد افزایش)، اختلالات مرتبط با مصرف مواد مخدر (2.6 درصد افزایش)، اختلالات اضطراب (10 درصد افزایش)، دیابت (73 درصد افزایش)، گردن درد (30 درصد افزایش)، اختلالات نوزادی (23 درصد افزایش)، سایر اختلالات اسکلتی - عضلانی (34 درصد کاهش)، افت شنوایی مرتبط با افزایش سن (32 درصد افزایش) و نابینایی و اختلالات بینایی (26 درصد افزایش) را عمده‌ترین مشکلات سلامت عامل بیشترین ناتوانی‌ها در ایران برشمرد.

افزایش 24درصدی فشار خون طی 10 سال 

معاون تحقیقات وزیر بهداشت، درباره عوامل خطری که علل مرگ و ناتوانی در ایران را شکل می‌دهند، گفت: همان طور که براساس نتایج مطالعات مهم ملی و جهانی بارها هشدار داده‌ام، فشار خون بالا، مهمترین عامل خطر مرگ و ناتوانی در ایران است! فشار خون بالا در سال 86، سومین عامل خطر مرگ و ناتوانی در ایران بوده است که با افزایش 24 درصدی طی 10 سال گذشته، اکنون به رتبه نخست رسیده است. به گفته وی، 28 درصد ایرانیان بالای 18 سال مبتلا به فشار خون بالا هستند که سهم زنان بیشتر است. همچنین نیمی از ایرانیان بالای 55 سال مبتلا به فشار خون بالا می‌شوند. ملک‌زاد یادآور شد: فشار خون بالا، طی 25 سال گذشته در ایران، 39 درصد افزایش یافته و در سال 95،44 هزار مرگ بر اثر فشار خون بالا رخ داده است. نکته مهم دیگر آن که 33 درصد مرگ و میرهای قلبی عروقی به علت فشار خون بالا رخ می‌دهد و 926 هزار سال عمر ایرانی ها در سال 95 با ناتوانی‌های ناشی از فشار خون بالا از دست رفته است. سرپرست مطالعه بزرگ کوهورت گلستان، با ابراز نگرانی شدید از این وضعیت تاسف‌بار خاطرنشان کرد: فاجعه بزرگتر آن‌که 6.5 میلیون ایرانی مبتلا به فشار خون بالا از ابتلای خود به این عامل کشنده و ناتوان‌کننده (و موجد سکته‌های قلبی، سکته‌های مغزی، نارسایی‌های مزمن کلیوی و...) بی‌اطلاع هستند. چنانچه مطالعه 50 هزار نفره کوهورت گلستان نیز نشان داده است که تنها 18 درصد افراد مبتلا به فشار خون بالا از بیماری خود آگاهی دارند؛ فشار خون تنها نیمی از مبتلایان آگاه‌، تحت درمان بوده و از افراد تحت درمان نیز تنها فشارخون 26 درصد کنترل شده است.

کاهش 25 درصدی سکته‌ها با کاهش فشار خون

این مشکل بزرگ برای نظام سلامت ایران که عمدتا ناشی از چاقی، اضافه وزن و مصرف بالای نمک است، در حالی‌ است که به گفته معاون تحقیقات وزیر بهداشت، با کنترل فشار خون بالا و درمان آن، شاهد کاهش 25 درصدی سکته‌های قلبی و مغزی در ایران خواهیم بود. معاون تحقیقات وزیر بهداشت همچنین گفت: پس از خطر فشار خون بالا به‌عنوان شایع‌ترین عامل محرک مرگ و ناتوانی در ایران، پرخوری و رژیم غذایی نامناسب و پرخطر (21 درصد افزایش)، قند خون بالا (66 درصد افزایش)، شاخص توده بدنی بالا (41 درصد افزایش)، مصرف تنباکو (23 درصد افزایش)، چربی خون بالا (14 درصد افزایش)، مصرف مواد مخدر (4 درصد افزایش)، آلودگی هوا (18 درصد افزایش) و نارسایی‌های مزمن کلیوی (30 درصد افزایش) مهمترین محرک‌های علل مرگ و میر کلی و مرگ‌های زودرس در ایران با تغییرات افزایشی یا کاهشی گفته شده در طول10 سال گذشته هستند.وی افزود: داده‌های مطالعه جهانی بار بیماری‌ها درخصوص عوامل خطر مرگ و ناتوانی عمدتا در چند موضوع بسیار حیاتی خلاصه شده است: کنترل فشار خون، کنترل قند خون، پرهیز از پرخوری و افزایش تحرک در جامعه ایران.

بیشترین عوامل موثر در بروز سرطان در ایران

رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، در ادامه این گزارش، به موضوع بسیار مهم دیگری با عنوان نقش عوامل خطر در بروز سرطان‌ها در ایران اشاره کرد و گفت: مصرف تنباکو، پرخوری و رژیم غذایی پرخطر، خطرات شغلی، شاخص توده بدنی بالا، قندخون بالا، آلودگی هوا، مصرف مواد مخدر، سایر عوامل محیطی، مصرف الکل و کم‌تحرکی مهمترین عوامل خطر در بروز سرطان مردان هستند.

ملک‌زاده خاطرنشان کرد: مصرف تنباکو، پرخوری و رژیم غذایی پرخطر، شاخص توده بدنی بالا، قند خون بالا، روابط جنسی ناایمن و پرخطر، آلودگی هوا، کم‌تحرکی، سایر عوامل محیطی، مصرف مواد، خطرات شغلی و مصرف الکل مهمترین عوامل خطر در بروز سرطان‌ها در میان زنان ایرانی به شمار می‌روند.