تبلت‌زدگی حاد!

عطیه لواسانی

با شروع فصل مدرسه و بیشتر شدن ساعات مطالعه دانش‌آموزان، احتمال بروز و ظهور عارضه‌های چشمی نیز افزایش می‌یابد. در این بین، باید نسبت به دانش‌آموزان کم سن وسال‌تر در دوره‌های پایه، توجه بیشتری شود چراکه امکان ردیابی و رفع بسیاری از نارسایی‌ها و بیماری‌های چشمی در سنین پایین‌تر وجود دارد که در صورت رسیدگی به موقع، از بروز مشکلات حاد در بزرگسالی جلوگیری می‌کند. این معاینات و بررسی‌های تشخیصی، می‌تواند از دوره‌های پیش از دبستان و در سطوح مهدهای کودک نیز انجام شود.

باید توجه داشت که بهداشت و سلامت چشمان کودکان از جمله مواردی است که تاثیر بلند مدتی در شخصیت و موفقیت آنان دارد. اختلالات بینایی، کودکان را با طیف وسیعی از مشکلات، از ناتوانی در خواندن تخته سیاه مدرسه گرفته تا عدم توانایی دیدن و تشخیص افراد از دور و عدم تمایل به بازی‌های گروهی مواجه می‌کند. مشکلات بینایی نه تنها عوارض جسمی از جمله سردرد‌های مداوم در پی دارد؛ بلکه می‌تواند باعث افسردگی و انزوای کودک شود.

والدین، نگهبانان اصلی سلامت بینایی کودکان

 توجه به مراقب‌های بهداشتی و پزشکی در زمینه چشم و بینایی، باید از سوی والدین و سرپرست کودکان جدی گرفته شود. یادگیری نحوه دیدن فرآیندی طولانی است که قبل از تولد آغاز می‌شود و در شش سال اول زندگی پیشرفت سریعی دارد.

بینایی اثری غیر قابل انکار در کوتاه مدت و دراز مدت دارد و از این رو معاینات مداوم چشم پزشکی و بررسی قدرت دید باید به طور منظم صورت گیرد. این معاینه در سال اول زندگی،۳ و نیم سالگی و۵ سالگی ضروری است؛‌ البته بهتر است که بینایی سنجی سالانه انجام شود. اگر در خانواده سابقه مشکلات بینایی وجود داشته باشد، لزوم معاینات دوره‌ای بیشتر احساس می‌شود.

نشانه‌های بیماری چشمی را بشناسیم

ضروری است که والدین، قبل از هرچیز، علائم بیمارهای چشمی را در کودکان خود بشناسند و با مهمترین نشانه‌های این مشکلات، آشنا شوند. بسیاری از رفتارهای کودک، نشانه‌های روشنی از وضعیت بینایی او را در خود نهفته دارند. مالش مداوم چشم، موقعیت غیر طبیعی چشم و استرابیسم، پوشاندن یک چشم هنگام مشاهده تلویزیون یا اجسام دور، نزدیک کردن اشیا و کتاب هنگام نگاه کردن، چشمک زدن زیاد و غیر طبیعی، قرمزی چشم، آبریزش چشم، خارش چشم، و سردرد، سرگیجه و تهوع پس از مطالعه یا تماشای تلویزیون از مهمترین نشانه‌های مشکلات بینایی در کودکان هستند. والدین با مشاهده هریک از این نشانه‌ها، نباید آن را به دیده یک عادت طبیعی در کنار سایر عادات کودک تلقی کنند بلکه چنین رفتارهایی، حاکی از ضرورتی به نام «معاینه چشم پزشکی» است.

از شایع‌ترین اختلالات تا شایع‌ترین بیماری‌ها

اما شایع‌ترین اختلالات چشمی در کودکان، شامل چه مواردی است؟ نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم، خطاهای انکساری، تنبلی چشم، عدم هماهنگی حرکت چشم یا استرابیسم و اختلالات عضلانی حرکت چشم، از جمله شایع‌ترین اختلالات چشمی در کودکان هستند.

همچنین باید به نشانه‌های بیماری‌های شایع چشمی در کودکان توجه بیشتری داشت. آمارها نشان می‌دهد بیماری‌های چشمی، اغلب در کودکانی دیده می‌شود که تولد زودرس داشته‌اند. این بیماری‌ها شامل آب مروارید، کدر بودن عدسی، گلوکوم، افزایش فشار چشم کودک، انحطاط شبکیه، سرطان شبکیه، رتینوپاتی دیابتی و اختلالات عصبی و مغزی است که منجر به کاهش دید می‌شود.

دانستنی‌هایی در مورد شایع‌ترین سرطان چشمی کودکان

تومور شبکیه یا رتینوبلاستوما، شایع‌ترین سرطان چشم در کودکان است که از سلول‌های شبکیه آغاز می‌شود. این سرطان ممکن است در یک چشم یا هر دو چشم رخ دهد. برای شناخت این بیماری باید به ریشه‌های جنینی آن نگاهی داشته باشیم. رشد چشم‌ها از داخل رحم آغاز می‌شود. در مراحل اولیه رشد و تکامل، چشم‌ها سلول‌هایی به نام رتینوبلاست دارند که به سلول‌های جدید تقسیم می‌شوند و شبکیه را تشکیل می‌دهند. شبکیه (رتین) در قسمت انتهای کره چشم قرار دارد. نور وارد شده به چشم باعث تشکیل تصویر روی شبکیه می‌شود. تصویر ایجادشده روی شبکیه به علایم عصبی تبدیل می‌شود و علایم به وسیله اعصاب بینایی به مغز ارسال می‌شوند.

در یک زمان مشخص، تقسیم این سلول‌ها متوقف می‌شود و به سلول‌های بالغ شبکیه تبدیل می‌شوند. در این مرحله برخی سلول‌ها به تقسیم ادامه می‌دهند و به سلول‌های غیر قابل کنترل تبدیل می‌شوند که در این مرحله سرطان چشم شکل می‌گیرد.

معمولا علایم این عارضه پس از تولد توسط والدین یا پزشک تشخیص داده می‌شوند. یکی از شایع‌ترین علایم این عارضه، ریفلکس مردمک سفید است. به صورت عادی زمانی که نور درخشانی (مانند فلش دوربین) به چشم تابیده می‌شود، مردمک چشم قرمز رنگ دیده می‌شود و دلیل آن نیز وجود رگ‌های خونی پشت مردمک است.

در کودکان مبتلا به رتینوبلاستوما، در این حالت مردمک به رنگ سفید یا صورتی دیده می‌شود که ریفلاکس مردمک سفید یا لکوکوریا نامیده می‌شود. بنابراین معمولا این حالت زمانی تشخیص داده می‌شود که والدین عکس‌های کودک را مشاهده می‌کنند.  همچنین تنبلی چشم می‌تواند یکی از علایم این بیماری باشد که توسط پزشک تشخیص داده می‌شود.

سایر علایم نظیر مشکلات دید، چشم درد، قرمز شدن، سوزش یا خونریزی چشم، تفاوت رنگ دو عنبیه و نیز عدم کاهش سایز مردمک زمانی که در معرض نور شدید قرار می‌گیرد، از علائم این بیماری به شمار می‌رود.

به کودکان آموزش دهید از چشمان‌شان مراقبت کنند

گاهی اوقات معضلات چشمی کودکان نه در اثر بیماری، بلکه در اثر یک حادثه ایجاد می‌شود و کودک به دلیل «کودک بودن»، قادر به مراقبت از خود نیست. در چنین شرایطی، توجه والدین راه‌حل مسئله است.  معمولا۹۰ درصد آسیب‌های چشم در کودکان قابل پیشگیری هستند. استفاده از عینک‌های ایمنی، استفاده درست از اشیای نوک تیز و اجتناب از مواد شیمیایی می‌تواند به میزان قابل توجهی از آسیب چشمی کودکان جلوگیری کند. آتش بازی، مواد محترقه و تصادفات، از مهمترین علل آسیب به چشم کودکان است. علاوه بر معاینات دوره‌ای، آموزش‌های لازم به کودکان برای مراقبت از چشما‌ن‌شان، ضروری است. باید کودکان را به نحوی تربیت کرد که بدون ترس، هرگونه اختلال دید و بینایی را اطلاع دهند.

وسایل دیجیتال و عوارض چشمی ناشی از آن

برخی کودکان، دچار عارضه و عادتی به نام «استفاده غیرمعمول و بیش از اندازه از وسایل دیجیتال، نظیر تبلت» شده‌اند، امروزه کمتر خانواده شهری را می‌توان سراغ گرفت که با معضلی به نام خیره شدن مستمر کودکان خود به صفحات انواع مونیتور روبه‌رو نباشد. نور تجهیزات الکترونیکی مانند گوشی هوشمند، تبلت و لپ تاپ بسیار مضر است. کاهش استفاده از این تجهیزات ضروری است و والدین باید تصمیمات جدی اتخاذ کنند. رعایت فاصله مناسب چشم و کتاب هنگام مطالعه نیز می‌تواند به سلامت چشم کودکان کمک کند. اشعه ماورای بنفش خورشید نیز یکی از مهمترین دلایل آسیب به چشم است که می‌تواند باعث التهاب، صدمه به شبکیه و حتی سرطان شبکیه شود.