گزارش «توسعه ایرانی» از حاشیه‌های سریال گاندو
از تخریب دولت تا روایت‌های غیرواقعی
آسو محمدی
سریال گاندو که آخرین قسمت آن پریشب از تلویزیون رسمی جمهوری اسلامی ایران پخش شد؛ با حواشی بسیاری همراه بود، به‌طوری‌که مقامات دولت را وادار به موضع‌گیری و واکنش کرد. ماجرای این سریال نفوذ جاسوسان در ایران و مهم‌تر از آن تلاش برای جلوگیری از نفوذ توسط یک دستگاه امنیتی است.
سریال «گاندو» برگرفته از پرونده جیسون رضاییان است؛ خبرنگار ایرانی- آمریکایی واشنگتن پست در ایران که چند سال به جرم جاسوسی بازداشت شده بود و دی‌ماه سال ۱۳۹۴ یک پای مبادله تاریخی ایران و آمریکا شد. پیام دهکردی در نقش «جیسون رضاییان» فردی که چند سالی را به اتهام جاسوسی در ایران بازداشت بود، بازی کرده است.
«گاندو» با حضور داریوش فرهنگ، کامبیز دیرباز، محمدرضا شریفی‌نیا، سید مهرداد ضیایی، رضا توکلی، نسرین نکیسا، سوگل طهماسبی، کمند امیرسلیمانی، صالح میرزا آقایی، فرهاد قائمیان، وحید رهبانی، پیام دهکردی، لیلا اوتادی، سارا خویینی‌ها، پندار اکبری و ... تصویربرداری شد. همچنین جمع زیادی از بازیگران خارجی و ایرانی در بخش تولید خارج از کشور به این مجموعه اضافه شدند. اسم گاندو «Gando» برگرفته از نام گونه‌ای از کروکودیل در ایران اسـت. اگرچه شاید این نامگذاری بیشتر به‌منظور ایجاد شائبه‌های بی‌اعتمادی در مخاطب باشد؛ اما احتمالاً بسیاری نمی‌دانند که این گاندو، خزنده بومی ایران است که اتفاقاً در میان مردم منطقه بلوچستان محبوبیت خاصی دارد.
سریال گاندو چه می‌گوید؟
آنگونه که جواد افشار، کارگردان سریال روایت می‌کند یکی از مشکلات بر سر راه مقابله با جاسوسان، نه کشورهای خارجی، که سیاستمداران داخلی هستند. نوک تیز پیکان انتقاد و البته هجمه این سریال به سمت دولت نشانه رفته است؛ چهره‌های دولتی در سریال گاندو، چهره‌ای خنثی و فاقد قدرت تصمیم‌گیری هستند که در مواقع حساس حتی امنیت ملی را می‌فروشند. این اشاره در قسمتی که قرار بود مایکل هاشمیان(که در عالم واقعیت جیسون رضائیان است) مبادله شود، به وضوح گفته شد؛ بازیگر نقش فرمانده عملیاتی از یکی از مسئولان دولتی انتقاد می‌کند که چرا جیسون رضائیان که جاسوس امنیتی است با پول معاوضه شده است.
بازداشت چهره‌های نزدیک به رئیس‌جمهور همچون خواهرزاده رئیس‌جمهور که سایت‌های اصولگرا آن را طاهره قیومی معرفی کرده بودند، از دیگر اشاره‌های تند تلویزیون علیه دولت بود. از دیگر سو جالب است که از نظر سازندگان سریال، خبرنگاران بهترین افراد برای تبدیل شدن به جاسوس هستند. جریان مخالف دولت در تلویزیون تاکنون با پخش برنامه‌های مختلف از شبکه افق فعالیت می‌کرد و در خارج از صدا و سیما، موسسه رسانه‌ای اوج آن را پوشش می‌داد. در کنار آن سایت‌های اصولگرا همچنان علیه دولت فعالیت و ایده‌هایی مشابه سریال گاندو را تکرار می‌کنند.
واکنش دولتی‌ها به گاندو
در این میان سیدمحمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت دهم، در توییتی، ادعا کرده سریال «گاندو» در شبکه سه با دخالت مستقیم دولت سانسور شده است. در واکنش به این اظهارنظر، حسام‌الدین آشنا، مشاور روحانی و نماینده قوه مجریه در شورای نظارت بر صداوسیما در توییتی نوشت: «اگر چنین چیزی صحت دارد، صداوسیما آن را اعلام کند و اگر صحت ندارد رسما آن را تکذیب کند.» همچنین در حالی که عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، به موضوعات مطرح شده در سریال «گاندو» انتقاد کرده، جواد کریمی قدوسی، نماینده اصولگرای مشهد، در حساب توییتری خود از این سریال استقبال کرد. موسوی، در واکنش به این سریال گفت: «مانده‌ام که چه بگویم و عجیب است آنچه که از وزارت خارجه، شخص وزیر و همکاران ما در این سریال نشان داده می‌شود با واقعیت منطبق نیست. اسناد مذاکرات و مکاتبات وزارت خارجه در داخل و خارج موجود است و اگر می‌گفتند ما این اسناد را در اختیارشان قرار می‌دادیم که سریال واقعی‌تر باشد.» در مقابل جواد کریمی قدوسی بخشی از سریال که شبیه سخنان سابق خود اوست را در توئیترش بازنشر کرده است. کریمی قدوسی پیش از این مدعی شده بود که جیسیون رضائیان در بازجویی‌ها گفته است: «آن قدر به حسن روحانی نزدیک شده بودم که طعم آدامس او را می‌دانستم.»
قصد برخورد با دولت و رئیس‌جمهور را نداشتیم
در توضیح گاندو نوشته شده این سریال براساس مستندات و وقایع تاریخی و کشف جاسوس‌های دولتی است و تمامی اسامی افراد و اشخاص حقیقی در آن عوض شده است. این یعنی از نظر سازندگان جاسوسان تنها در دولت نفوذ کرده‌اند. بازسازی چهره‌های دولتی در این سریال نیز به این ایده نزدیک است. در این میان سوال مهم این است که دستاورد تلویزیون رسمی جمهوری اسلامی از تضعیف دولت چیست؟
جواد افشار، کارگردان سریال تلویزیونی «گاندو» در گفتگو با تسنیم با اشاره به اینکه هیچ‌گاه این سریال قصد برخورد با دولتی‌ها را ندارد، خاطرنشان کرد: «باید برای نمایش آن چه واقعیت داشته است، اجازه داده شود. ما در ادامه داستان پاسخ‌های خوبی داریم برای این پلی که زده شده و در حمایت از دولتی‌ها صحنه‌های بسیار خوبی خلق کردیم.»
«گاندو» در ایران دیگر فقط یادآور تمساح‌های پوزه کوتاه در جنوب سیستان نیست؛ حالا خیلی‌ها با شنیدن این نام یاد پروژه متهم‌سازی دولت روحانی می‌افتند؛ با ایجاد تصویری از یک وزارت خارجه ساده‌لوح، بی‌عرضه، نفوذپذیر، ضعیف و دولتی که سر تا پایش را جاسوسان گرفته‌اند
گاندو نمی‌تواند دولت را تضعیف کند
در این میان عبدالله ناصری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب به این سوال پاسخ داده و به «رویداد۲۴» گفته است: «صداوسیما چندسال است که دچار یک ضایعه بسیار بزرگ است و در همه بخش‌های آن نیز کاملا مشهود است. بعد از لاریجانی کسانی که سکان مدیریت صدا و سیما را به دست گرفتند، مدیران واقعی صداوسیما نبودند و القائات و تفکرات جناحی خود را در سایر برنامه‌های موجود پیاده‌سازی می‌کنند، مانند سریال گاندو که این روز‌ها بسیار مطرح است». او معتقد است: «فارغ از گرایش‌های کارگردان و تولیدکننده این سریال که تا آن‌جایی که می‌دانم گرایش‌های سیاسی آن‌ها همسو با صداوسیما نیست، مسلم این است که پخش این سریال آن هم در این شرایط حساس براساس عارضه نامدیریتی صورت گرفت که تماشاگر را در حالی مجبور به دیدن می‌کند و بخش‌های زیادی از آن منطبق با واقعیت نیست.» ناصری ادامه داد: «وجود جاسوس در سیستم‌های امنیتی امری است که در همه جای دنیا اتفاق می‌افتد، اما مهم این است که این سریال تمرکز خود را بر تخریب دولت گذاشته است. اصل ماجرا انحراف از ماده ۴۴ قانون اساسی یا شکل‌گیری نهاد‌های شبه‌دولتی یا بزرگ شدن بازوی نهاد‌های اقتصادی نظامی است که سرمنشا تمام مسائلی است که سریال گاندو به آن پرداخته اما در خود سریال نشان داده نمی‌شود و تنها عوامل دیگر در آن به شدت پررنگ است و کاملا در این سریال مبالغه هم مشاهده می‌شود. فارغ از همه این مسائل، امروزه صداوسیما مرجعیت خود را در بخش‌های خبری و... از دست داده و از این بابت نگران نیستم که دولت و سایر نهاد‌های زیر مجموعه آن با سریال‌های مانند گاندو تضعیف شود.»
نوک تیز پیکان انتقاد و البته هجمه سریال گاندو به سمت دولت نشانه رفته است؛ چهره‌های دولتی در سریال گاندو، چهره‌ای خنثی و فاقد قدرت تصمیم‌گیری هستند که در مواقع حساس حتی امنیت ملی را می‌فروشند
گاندو نشان داد که صداوسیما اپوزیسیون دولت است
ناصری تصریح کرد: «مردم در دو سه سال اخیر آن چیزی که می‌بینند نه فقط دولت، بلکه کلیت حاکمیت است؛ این یعنی صداوسیما متوجه نیست که مردم دیگر هیچ تفاوتی میان قوه مجریه، قضاییه و مقننه قائل نیستند، اما چون کنش‌گری‌ها و تصمیمات دولت به سرعت در زندگی مردم تاثیر خود را می‌گذارد، همه امور از چشم دولت دیده می‌شود.» او معتقد است: «تخلفات و عدم شفافیت‌ها و مشکلات در نهاد‌هایی دیگر به مراتب بیشتر است، اما از آنجا که صداوسیما اپوزیسیون دولت است و با توجه به اینکه دولت از رسانه‌های محدودی برخوردار است و در سال ۹۲ هم رسانه مشخص و قدرتمندری را برای خود شکل نداد، اکنون دچار چنین مشکلاتی شده است. دولت حتی در بخش‌هایی که نیاز به جراحی بود هم دست به تغییر نزد و طبیعی است که در این شرایط سریال‌هایی مانند گاندو یا برنامه‌های مهران مدیری ذهنیت مردم را تغییر دهند.»
در هر حال هر چند کارگردان این فیلم گفته است که قصد تخریب دولت را نداشته اما آنچه از فیلم، واکنش‌های افکار عمومی و پاسخ مسئولان دولتی برمی‌آید، خواسته یا ناخواسته این فیلم چنین روایت شده است.
حالا «گاندو» در ایران دیگر فقط یادآور تمساح‌های پوزه کوتاه در جنوب سیستان و بلوچستان نیست؛ حالا خیلی‌ها بیش از حیات وحش، با شنیدن این نام یاد پروژه متهم‌سازی دولت روحانی می‌افتند؛ با ایجاد تصویری از یک وزارت خارجه ساده‌لوح، بی‌عرضه، نفوذپذیر، ضعیف و دولتی که سر تا پایش را جاسوسان گرفته‌اند.
تصویر این روزهای سریال شبکه سوم سیما سخت به کام مخالفان دولت شیرین آمده است. مهم هم نیست که روایت‌های آن سند داشته باشد یا نه. چه اینکه سخنگوی وزارت خارجه با اظهاراتش سندیت روایت سریال «گاندو» را زیر سؤال برد.
دیدگاه تان را بنویسید