پدیده «افشای تصاویر سلبریتی‌ها در فضای مجازی» از نگاه یک جامعه‌شناس
افکار عمومی رفتار دوگانه را برنمی‌تابد
آسو محمدی
«آسیاب به نوبت»؛ پس از انتشار یک تصویر جنجالی از رامبد جوان و نگار جواهریان در کانادا، ویدئویی تازه از یک بازیگر سینما و تلویزیون منتشر شده که موج جدیدی در افکار عمومی به راه انداخته است. این بار نوبت به ستاره اسکندری رسیده است. چند روز پیش باز هم افکار عمومی شاهد یک اتفاق جنجالی بود. در این ویدئو ستاره اسکندری هنرپیشه ایرانی بدون حجاب مشغول خرید در فروشگاهی در ترکیه است. این اتفاق بیش از هر چیزی ماجرای آزاده نامداری، مجری محجبه صداوسیما را در مرداد ماه 96 در سوئیس تداعی کرد. در تصاویر و ویدئویی که از او در فضای مجازی منتشر شد، وی را بدون حجاب در حالی که در یک پارک و فضای عمومی است، در کنار دختر و همسرش نشان می‌داد.
بعضی معتقدند رامبد جوان در برنامه معروف تلویزیونی‌اش «خندوانه» در وصف ایران و ایرانی گلوی خود را پاره می‌کند، اما وضعیت همین کشور را آنقدر نامناسب فرض می‌کند که خود برای به دنیا آوردن فرزندش به کانادا مسافرت می‌کند یا آزاده نامداری در تریبون‌های رسمی و روزنامه‌ها از این که چادری است افتخار می‌کند، اما خود در سوئیس بدون حجاب در انظار عمومی دیده می‌شود. ستاره اسکندری از وضعیت حجاب و پوشش در کشور راضی است و با آن مشکلی ندارد، اما در آن سوی مرزها خود با ظاهری متفاوت ظاهر می‌شود. در این میان حق با چه کسی است؟
ماجرای ستاره اسکندری در ترکیه
ستاره اسکندری که از سوی تصویربردار ویدئو مدام سلبریتی «خائن» خطاب می‌شود در لحظاتی از فیلم تلاش می‌کند تا مانع فیلمبرداری شود اما صدای فیلمبردار که خشمی خفته در آن به وضوح پیداست به گوش می‌رسد که مدام فریاد می‌زند: «سلبریتی‌های خائن! سلبریتی خائن! خانم اسکندری! سلبریتی خائن! چطور حجاب نداری؟ از حکومتی که...» خلاصه پس از انتشار این فیلم گفت‌وگوی منتشر شده ستاره اسکندری در سال 93 در مورد حجاب در فضای مجازی دست به دست شد.
ستاره اسکندری در این گفتگو درباره حجاب می‌گوید: «من در جامعه خودم پوششی دارم که آن را دوست دارم و حتی مانع کارم هم نمی‌شود، اما به لحاظ حقوق اجتماعی بحث بسیار مفصلی است و یک کار کارشناسی می‌طلبد. من شاید اگر در جامعه‌ای غیر از اینجا می‌بودم و زندگی می‌کردم هرگز در این عرصه پا نمی‌گذاشتم، اما الان شرایط برای کسی که مانند من فکر می‌کند، مهیاست تا بتواند در عرصه بازیگری قدم بگذارد.»
نقش سلبریتی‌ها در فضای اجتماعی و سیاسی
در این باره تحلیل‌های زیادی وجود دارد. یک جامعه‌شناس در این باره به «توسعه ایرانی» می‌گوید: «سلبریتی‌ها در هر کشوری به‌عنوان قشری فرهیخته همواره مورد توجه و اقبال عمومی قرار می‌گیرند، سلبریتی‌های کشور ما هم از این قاعده مستثنی نیستند و ضمن این که بسیاری از آنان از محبوبیت و مقبولیت زیادی برخوردارند، در مسائل اجتماعی و سیاسی نیز به عنوان گروه مرجع تاثیرگذار هستند، به نحوی که برخی از سیاسیون برای کسب آرا و رضایت اقبال عمومی دست نیاز به سمت آنان دراز می‌کنند و معمولا هم حمایت‌های سلبریتی‌ها از برخی کاندیداهای ریاست‌جمهوری جواب داده و حضور و حمایت آنان از کاندیدای خاصی بی‌تاثیر نبوده است. اما چه می‌شود که قشری به این محبوبیت و تاثیرگذاری که حتی می‌توانند برگ برنده انتخابات ریاست‌جمهوری یک کشور باشند، در برخی مواقع این گونه مورد انتقاد افکار عمومی قرار می‌گیرند.»
انتقادات به تناقض رفتاری سلبریتی‌ها
حسین یزدانی معتقد است: «ریشه انتقاد به افرادی مانند آزاده نامداری، ستاره اسکندری یا حتی رامبد جوان و همسرش نگار جواهریان به خاطر پوشش آنان که از ابتدایی‌ترین حقوق هر انسان است، نیست؛ بلکه این انتقادات به تناقض رفتار آنان برمی‌گردد. چراکه رفتار برون‌مرزی آنان با زندگی و ژست و شعارهایشان در داخل کشور تفاوت معناداری دارد. آنان که منع رطب می‌کنند چرا خود در همان شرایط رطب می‌خورند؟ افکار عمومی آنان را به دلیل حق انتخاب پوشش یا سفر و خوش‌گذرانی در خارج از کشور محاکمه نمی‌کند، بلکه این زیست ریاکارانه و رفتار دوگانه است که صدای منتقدان آنان را بلند کرده است. رفتارهای دوگانه برخی از سلبریتی‌ها، رفتار برخی از روحانیون مذهبی را تداعی می‌کند که آموزه‌های اخلاقی و دعوت به قناعت و ترویج ساده‌زیستی را در تریبون‌هایی که در اختیار دارند، فریاد می‌زنند، اما نحوه زندگی خود و فرزندانشان فرسنگ‌ها با شعارهایشان فاصله دارد. برخی رفتار دوگانه و ریاکارانه برخی از سلبریتی‌ها را به سیستم موجود در کشور گره می‌زنند و مصداقی از ضرب‌المثل «در حلقه لنگان، باید لنگیدن» می‌دانند.
رفتارهای دوگانه برخی سلبریتی‌ها، رفتار برخی روحانیون مذهبی را تداعی می‌کند که آموزه‌های اخلاقی و دعوت به قناعت و ترویج ساده‌زیستی را در تریبون‌هایی که دراختیار دارند، فریاد می‌زنند؛ اما نحوه زندگی خود و فرزندانشان فرسنگ‌ها با شعارهایشان فاصله دارد
رسانه ملی و سیستم معیوب الگوپروری
این جامعه‌شناس می‌گوید: «جامعه امروز، جامعه‌ای دو رو است و افرادی که در این حلقه وارد نشوند فرصت رشد پیدا نخواهند کرد. بنابراین بسیاری از مردم که سلبریتی‌ها نیز بخشی از آنان هستند ناچارند برای موفقیت در حرفه و کارشان خود واقعی‌شان را زیر نقابی از جنس تظاهر مخفی کنند، البته زیست ریاکارانه ریسک خود را هم خواهد داشت، چرا که اگر زمانی اسرار افراد متظاهر و ریاکار هویدا شود، حیثیت و اعتبار هنری و شخصی‌شان یک شبه به باد می‌رود. یکی از عواملی که باعث شده این اتفاق در دید مخاطبان بسیار بزرگ و غیرمعمول جلوه کند، رسانه ملی است. در واقع این موضوع به ذهن مخاطب خطور می‌کند که «رسانه ملی» تمام این سال‌ها سعی کرده است فردی را به عنوان الگوی حجاب به دختران معرفی کند که ترجیح می‌دهد در جایی به غیر از ایران، پوششی متفاوت داشته باشد و این احساس به فرد دست می‌دهد که رسانه با او صادق نبوده است. «رسانه ملی» در راستای نیت خیرخواهانه‌اش می‌تواند فردی را به‌عنوان الگو به مخاطب معرفی کند که یک محجبه واقعی باشد، نه اینکه بخواهد الگوسازی کند.»
هر حریمی شخصی نیست
باید به این نکته هم توجه کرد که از سینما گرفته تا صداوسیما، می‌توانند به افراد مختلف هویت متفاوت و شهرت ببخشند. وقتی فردی آن هم از طریق صداوسیما به شهرت می‌رسد بالطبع کارش سخت‌تر است. آدم‌های مشهور می‌توانند در خانه خودشان هر سبک زندگی را که دوست دارند داشته باشند؛ اما بالطبع جامعه، حریم شخصی هیچ‌یک از ما نیست. یعنی هر حریمی، شخصی نیست. حالا وقتی یک سلبریتی در اجتماع دست به یک انتخاب متفاوت می‌زند، باید مسئول انتخابش باشد. مثلا از انتخابش دفاع کند یا درباره آن توضیح دهد؛ نه اینکه نوک پیکان را به سمت دیگران بگیرد و همه را به غیر از خودش متهم کند.
افکار عمومی سلبریتی‌ها را به دلیل حق انتخاب پوشش یا سفر و خوش‌گذرانی در خارج از کشور محاکمه نمی‌کند، بلکه این زیست ریاکارانه و رفتار دوگانه است که صدای منتقدان آنان را بلند کرده است
دود ماجرا به چشم چه کسی می‌رود؟
در این میان بد نیست نگاهی منتقدانه به رفتار مردم هم داشته باشیم. اینکه این موضوع هم مطرح شود که چرا فکر می‌کنیم بازیگرها باید مانند مسئولان کشور باشند؟ مگر همه، تمام قوانین جمهوری اسلامی را خارج از مرزها رعایت می‌کنند که از بازیگرها انتظار دارند؟ در هر حال پدیده افشای تصاویر سلبریتی‌ها در فضای مجازی اصلا چیز عجیبی نیست. خیلی‌وقت‌ها تصاویر بسیار خصوصی از زندگی افراد مشهور به صورت دست به دست میان مردم می‌چرخد و این تجاوز به حریم خصوصی فرد، بسیار زشت و نازیباست اما گاهی یک فرد مشهور در لحظه‌ای تصمیم به یک انتخاب متفاوت در فضایی کاملا عمومی می‌گیرد. با این حال واکنش‌ها به ویدئوی منتشر شده از ستاره اسکندری متفاوت بوده است. برخی با دفاع از وی گفته‌اند او مجبور نیست در خارج از کشور به قوانین ایران پایبند بماند. به اعتقاد آنان هنرپیشه‌ها مقام‌های سیاسی کشور نیستند که مدافع سرسخت همه تصمیمات حکومت و ملزم به رعایت هنجارهایی باشند که از سوی حکومت تبلیغ می‌شود.
آنها همچنین این سبک فیلم و عکس تهیه کردن را مداخله در زندگی شخصی افراد و نقض حریم خصوصی سلبریتی‌ها تعریف می‌کنند. این در حالی است که این سبک عکس و فیلم‌گرفتن در فضای عمومی در همه جای دنیا متداول است. سخن آخر اینکه دست به دست کردن تصاویر افراد و از بردن آبروی آنها هم از نظر اخلاقی و هم از نظر شرعی در هر صورت زشت و ناپسند است.
دیدگاه تان را بنویسید