اظهارات عباس عراقچی درمورد «احتمال خروج افغان‌ها از کشور» حاشیه‌ساز شد
افغان‌ها بروند یا بمانند؟
آسو محمدی
«اسمم نازنین است و14 سال دارم. از وقتی که در ایران زندگی می‌کنم خیلی ناراحت هستم. دوست دارم افغانستان هرچه زودتر آباد شود و به کشورم برگردم. هر جا می‌رویم ایرانی‌ها می‌گویند افغانی‌ها کشورمان را اشغال کرده‌اند.» این اظهارات بخشی از ویدئویی است که چند ماه پیش در فضای مجازی جنجال به پا کرد؛ صحبت‌های دختر 14ساله افغانستانی حکایت از رفتارهای دیگری‌ستیزانه ما ایرانی‌ها داشت که سال‌ها با مهاجران افغان در همه جای کشور مشاهده می‌شود.
عراقچی درباره شهروندان افغان چه گفت؟
اظهارات شامگاه چهارشنبه عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه که از شبکه دو صداوسیما پخش شد، جنجال‌برانگیز شده است. عراقچی با اشاره به این که جمهوری اسلامی خروج مرحله به مرحله از برجام را در دستور کار دارد، گفت: «این احتمال هست که ایران در صورت ادامه فشارها از سکونت افغان‌ها در خاک خود جلوگیری کند. سه میلیون افغان در ایران هستند و اگر درآمدهای ما کم شود ممکن است از برادران و خواهران افغان بخواهیم ایران را ترک کنند. اینکه کجا بخواهند بروند انتخاب با خودشان است. در حال حاضر بیش از سه میلیون افغانستانی در ایران هستند که دو میلیون فرصت شغلی را اشغال کرده‌اند و سالانه سه تا پنج میلیارد یورو از ایران خارج می‌کنند.»
عراقچی با اشاره به این که آوارگان در مجموع هشت میلیارد یورو برای کشورمان هزینه دارند گفت: «اگر فروش نفت به صفر برسد، جمهوری اسلامی مجبور است سیاست ویژه‌ای را برای اقتصاد خود در نظر بگیرد و از اتباع افغانستان بخواهد که به کشور خودشان یا به کشورهای دیگر بروند.» عراقچی افزود: «هم اکنون ۴۶۸هزار دانش‌آموز افغان که رایگان در مدارس ایران تحصیل می‌کنند؛ در حالی که هر کدام‌شان سالانه ۶۰۰ یورو هزینه دارند. هم اکنون ۲۳هزار دانشجوی افغان در دانشگاه‌های ایران مشغول به تحصیل هستند؛ در حالی که سالانه ۱۵هزار یورو برای هر کدام از آنان هزینه می‌شود.» این مقام وزارت خارجه گفت که از لحاظ انسانی نمی‌خواهیم چنین اتفاقی بیافتد، اما اگر مجبور شویم چنین خواهیم کرد و تبعاتش برعهده آمریکاست؛ همان کشوری که افغانستان را به بحران کشید.
شما هم وظیفه دارید
این سخنان عراقچی در حالی مطرح می‌شود که پیشتر مقامات سیاسی کشورمان به اروپا یادآوری کرده بودند که ایران مانع بزرگی در مقابل ورود مهاجران به اروپا و همچنین ترانزیت مواد مخدر بوده است. حسن روحانی روز چهارشنبه در جلسه هیات دولت خطاب به کشورهای اروپایی گفت: «شما نقش ما را در اینکه نگذاشتیم سیل مهاجرین از این منطقه به سمت اروپا حرکت کند، می‌دانید. پذیرای میلیون‌ها مهاجر بودیم و هستیم. شما می‌دانید که ما بزرگترین سنگر مبارزه با مواد مخدر بودیم و این ما بودیم که با چهار هزار شهید از نیرو‌های عزیز و جان برکف‌مان در مرز‌های شرقی نگذاشتیم این همه مواد مخدر عبور کند و به کشورهای شما برسد.» او خطاب به طرف‌های دیگر برجام با بیان اینکه شما می‌خواهید سایه برجام همیشه بر سر شما بوده، اما همه کار این درخت به عهده ما باشد، افزود: «شما امروز برای حفظ خودتان نه به خاطر ایران، برای امنیت خودتان، برای حفظ جوان‌های خودتان در برابر مواد مخدر و سیل مهاجرین و همکاری‌های دیگری که تاکنون ایران با شما داشته است، وظیفه دارید و اگر این روند ادامه پیدا کند آن همکاری‌ها تعطیل خواهد شد.»
از آتش زدن برجام رسیدیم به اخراج هم‌زبانان
با این حال پس از خروج آمریکا از برجام و افزایش تحریم‌های آمریکا اوضاع اقتصادی ایران نیز نابسامان شد. سقوط ارزش پول ملی و رکود شدید اقتصادی بر زندگی افغانستانی‌های ساکن ایران تاثیر منفی گذاشت. اما مردم در این باره چه می‌گویند؟ اظهارات جدید عراقچی درباره اخراج احتمالی اتباع افغانستان از ایران و به طور غیرمستقیم استفاده ابزاری از آنها برای فشار بر اروپا با واکنش گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شد. کاربری به نام «محسن» در توییترش نوشته:«اظهارات عراقچی بازی در میدان امریکا است و غربی‌ها هم دنبال همین کارها هستند.» «حبیب» دیگر کاربری است که در واکنش به این موضوع نوشته: «از آتش زدن برجام رسیدیم به اخراج هم‌زبانان افغانستانی.»
هر مهاجر افغان در ایران یعنی بیکاری یک ایرانی
کاربری دیگر به مسئله دانشجویان افغانی اشاره کرده و گفت: «آقای عراقچی ۲۳ هزار دانشجوی افغانستانی در ایران رایگان تحصیل نمی‌کنند، ۴۶۸ هزار دانش‌آموز افغانستانی در ایران سالیانه مانند دیگر دانش‌آموزان کمک به مدرسه پرداخت می کنند. از این پول‌هایی که میگید خارج کردن، چندین برابرش به جیب کارفرماهای خودتان رفته.»
نباید هزینه مصیبت‌های افغانستان را ایران بدهد
نیما هم تحلیلی دیگر از سخنان عراقچی دارد و می‌نویسد: «ایشان نه گفت مهاجران افغان را بیرون می‌کنیم و نه گفت آنها برگردند افغانستان. منظور این بود که دیگران بخصوص اروپایی‌ها هم در این زمینه مسئولیت دارند. چرا افغان‌ها به اروپا نروند؟! هر مهاجر افغان در ایران یعنی بیکاری یک ایرانی، و خروج ارز از ایران، و هزینه‌های جانبی دیگر.» کاربری افغانستانی در این باره نوشته است: «این اظهارات به شدت تحریک‌کننده افکار عمومی بر ضد مهاجران افغانستانی است، دولت ایران همواره از پناهجویان برای اعمال خواسته‌هایش به افغانستان استفاده کرده است و حالا می‌خواهد انتقام تحریم‌ها را نیز از پناهجویان بگیرد.»
«مینا» هم در اینستاگرامش نوشته: «پذیرش مهاجران و پناهندگان یک مسئولیت بین‌المللی است. ایران تاکنون سهم خود را بسیار بیشتر از آنچه که باید پرداخت کرده است.مسئول مصیبت‌های افغانستان غربی‌ها هستند و نباید هزینه سیاست‌های آنها را ایران بدهد.»
وزارت خارجه افغانستان: برخورد سیاسی نکنید
در پی انتشار گفته‌های عباس عراقچی درباره اخراج احتمالی اتباع افغانستان از ایران در صورت افزایش تحریم‌ها، وزارت خارجه افغانستان خواستار عدم برخورد سیاسی با مهاجران شد. صبغت احمدی، سخنگوی وزارت خارجه افغانستان، روز پنج‌شنبه تأکید کرد که «مهاجرین» و «تحریم‌های آمریکا علیه ایران» دو موضوع جداگانه است و طبق کنوانسیون‌های جهانی، نباید با انگیزه‌های سیاسی با مهاجران برخورد کرد. او با اشاره به اینکه ما با جمهوری اسلامی ایران روابط نزدیک داریم گفت: «امیدواریم که با مهاجرین به عنوان مهاجر برخورد شود؛ این مسئله ربطی به تحریم‌ها ندارد». این درحالی است که رسانه‌های افغانستان گزارش داده‌اند که در هفته‌های اخیر افزایش فشارهای اقتصادی در ایران باعث شده است که هزاران نفر از مهاجران افغان ایران را ترک کنند. همچنین حدود ۱۰ روز پیش جاوید نادم، رئیس، مهاجرین و عودت‌کنندگان هرات گفته بود: ایران طی چهار ماه گذشته ۲۹ هزار نفر از شهروندان افغان را به گونه اجباری اخراج کرده است.» از دیگر سو اوایل ماه دسامبر گذشته سازمان بین‌المللی مهاجرت گزارش داد که «بیش از ۷۲۱هزار مهاجر افغان از ۱ ژانویه تا ۱ دسامبر سال جاری به صورت داوطلبانه از ایران به افغانستان بازگشته و یا اخراج شده‌اند.» این رقم حدود ۴۰ درصد بیش از سال ۲۰۱۷ بود.
اخراج مهاجران افغان دردستور کار دولت نیست
با این حال روز گذشته عراقچی با اظهارتعجب از برخی اظهارنظرها و برداشت‌های غلط از سخنانش در فضای مجازی گفت: بحث مهاجرین و پناهندگان یک بحث بین المللی است و مدیریت و تامین هزینه‌های مربوط به آن نیز یک مسئولیت بین‌المللی به شمار می‌رود. او اضافه کرد: دولت‌های اروپایی باید سهم خود را در پذیرایی از مهاجرین ادا کنند، حال یا در قالب پرداخت هزینه ها یا با پذیرش بخشی از آنها در کشورهای خود. این یک مطالبه جدی جمهوری اسلامی است و وزارت امور خارجه سال‌ها است که آن را از طریق کمیساریای عالی پناهندگان ملل متحد، مقامات اروپایی و دولت افغانستان پیگیری کرده و باز هم به طور جدی پیگیری خواهد کرد. بدیهی است در شرایط حاضر مطالبه‌گری ملت ایران ابعاد جدیدی می‌یابد. با این حال موضوع اخراج یا بازگرداندن مهاجرین و پناهندگان به هیچ وجه در دستور کار دولت ایران قرار ندارد؛ اما این که گزینه های جدیدی در برابر آنها قرار داده شود امر جداگانه‌ای است.
پذیرش مهاجران و پناهندگان یک مسئولیت بین‌المللی است. ایران تاکنون سهم خود را بسیار بیشتر از آنچه که باید پرداخت کرده است. اروپایی‌ها باید هزینه‌اش را پرداخت کنند. مسئول مصیبت‌های افغانستان غربی‌ها هستند و نباید هزینه سیاست‌های آنها را ایران بدهد
افغانستان دومین کشور مهاجرفرست به اروپا
این وضعیت در حالی است که بنا به گزارش دفتر آمار اتحادیه اروپا و تازه‌ترین آمار مهاجرتی در سال ۲۰۱۸ افغانستان دومین کشور مهاجرفرست به اروپا بوده و فرانسه بزرگترین میزبان پناهجویان تبعه افغان در این سال بوده است. سوریه حدود ۸۰هزار و ۹۰۰ و افغانستان با حدود ۴۱ هزار پناهجو در رده دوم و عراق با ۳۹ هزار و ۶۰۰ نفر در رده سوم کشورهایی قرار دارند که بیشترین مهاجر را به اروپا فرستاده‌اند.
با همه این صحبت‌ها خدا می‌داند که این اظهارات عراقچی چه هول و هراسی در دل مهاجران افغان ایجاد کرده است. اکثر خانواده‌های افغانستانی در ایران، از طبقات پایین و محروم جامعه هستند که در همین وضعیت کنونی نیز مدام تحت فشار هستند. آنها هدف همیشگی تبعیض هستند و به نظر می‌رسد بهتر است در این شرایط به عنوان سپر بلا قربانی تحریم‌ها و مشکلات و فشارهای ناشی از آن نشوند.
دیدگاه تان را بنویسید