مصوبه«معدلی» شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ عدالت آموزشی را به چالش می‌کشد
کنکوری‌های ۱۴۰۴؛ سردرگم‌تر از قبلی‌ها
سعیده علیپور
چند ماه بیشتر به کنکور سراسری 1404 نمانده، ولی هنوز داوطلبان این آزمون سرنوشت‌ساز در خصوص جزئیات قبولی در آن سردرگم هستند.
اعلام پراکنده و غیرقطعی در خصوص تاثیر معدل سال‌های تحصیلی پایانی و میزان درصد این تاثیرگذاری، نه تنها صدای دانش‌آموزان و خانواده‌ها را در آورده که مجلس و دولت هم هر از چندی در این باره گله و شکایت دارند و این رویه را خلاف عدالت آموزشی می‌دانند.
در حالی که دولت اعلام کرده که تلاش دارد تا تاثیر معدل بر کنکور فقط به معدل سال دوازدهم خلاصه شود، مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی چیز دیگری است.
در آخرین مصوبه این شورا در جلسه هفته نخست بهمن ماه برای کنکور سال آینده که در دو زمان اردیبهشت و تیرماه سال 1404 برگزار می‌شود، معدل سال یازدهم و دوازدهم داوطلبان بر نتیجه آزمون آنها تاثیر قابل خواهد داشت. اما هنوز معلوم نیست که درصد این تاثیرگذاری چقدر است؟
موضوعی که با وجود تقلیل تاثیر معدل از سه سال پایان تحصیل به دو سال، هنوز از نظر بسیاری از صاحبنظران این حوزه زمینه‌ساز بی‌عدالتی آموزشی است. چرا که با توجه به تنوع مدارس و نابرابری آموزشی در کشور تأثیر قطعی سوابق تحصیلی باعث خواهد شد که مناطق برخوردار و دهک‌های درآمدی بالا از این تأثیر معدل سود ببرند و مسر ورود به دانشگاه‌های معتبر برای آنها هموارتر شود.
تغییرات عجیب با هدف حذف کنکور
آزمون سراسری پذیرش دانشگاه‌های کشور که با نام کنکور نیز شناخته می‌شود، آزمونی است که همه ساله برای پذیرش دانشجو برگزار می شود و چند سالی است رتبه داوطلبان در این آزمون در کنار سوابق تحصیلی و سهمیه‌هایی که به گفته اکثر داوطلبان ناعادلانه و تحمیلی است، مبنای ورود به دانشگاه‌ها محسوب می‌شود.
این آزمون با توجه به آخرین تغییراتی که در سال‌های اخیر داشته هر سال در دو نوبت؛ در نیمه اول اردیبهشت و نیمه اول تیر ماه برای پنج گروه آزمایشی «علوم ریاضی و فنی»، «علوم تجربی»، «علوم انسانی» (شامل داوطلبان متقاضی شرکت در آزمون با منابع رشته علوم انسانی یا منابع رشته علوم و معارف اسلامی)، «زبان‌های خارجی» و «هنر» به‌طور جداگانه برگزار می‌شود. در حالی که سالهاست مجلس به دنبال حذف کنکور و جایگزینی معیارهای دیگری برای ورود به دانشگاه‌هاست، از سال 99 و به دنبال مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و در راستای حذف تدریجی کنکور، سوابق تحصیلی سهم قابل‌توجهی در پذیرش کنکور پیدا کرد.
در آخرین مصوبه این شورا در جلسه هفته نخست بهمن ماه برای کنکور سال آینده که در دو زمان اردیبهشت و تیرماه سال 1404 برگزار می‌شود، معدل سال یازدهم و دوازدهم داوطلبان بر نتیجه آزمون آنها تاثیر قابل خواهد داشت. اما هنوز معلوم نیست که درصد این تاثیرگذاری چقدر است؟
هرچند این اقدام شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تاثیر قطعی معدل در کنکور سراسری، با مخالفت‌های زیادی روبرو شد و به گفته بسیاری از داوطلبان آزمون سراسری روند کنکور سراسری را نسبت به قبل آن دشوارتر ساخپراسترس‌تر کرد، اما همچنان این شورا مجدانه از مصوبه خود بدون ارزیابی میدانی پافشاری می‌کند.
با افزایش اهمیت معدل در کنکور، نگرانی‌ها درباره تأثیر این تغییرات روی دانش‌آموزان بویژه در مناطق محروم و کم‌برخوردار هم افزایش یافته است. این تغییر نه تنها به فشار بیشتر بر دانش‌آموزان منجر شده، بلکه نابرابری‌های موجود در نظام آموزشی را نیز تشدید کرده است. در حالی که برخی دانش‌آموزان در مدارس با امکانات و منابع بیشتر تحصیل می‌کنند، دیگرانی با کمبود امکانات و زیرساخت‌ها مواجهند. به این ترتیب، با آنکه مسئولان سعی کردند با ایجاد عدالت آموزشی، این چالش‌ها را حل کنند، در عمل کار را برای دانش‌آموزان پیچیده‌تر و ناعادلانه‌تر از قبل کرده‌اند. این مساله می‌تواند فشارهای روانی بیشتری را به دانش‌آموزانی که در نواحی کم‌برخوردار تحصیل می‌کنند، تحمیل و آنها را در مسیر دستیابی به موفقیت در کنکور با چالش‌های بیشتری مواجه کند.
تاثیر معدل از چه زمانی اجرایی شد؟
نخستین بار تاثیر معدل در کنکور سال ۱۳۹۹ شامل پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم تا 60 درصد در آزمون کنکور در نظر گرفته شد باشد. در عمل اما به دلیل اعتراضات فراوان به بی‌عدالتی در خصوص معدل دانش‌آموزان در مناطق برخوردار و محروم، این تاثیر به حدود 30 درصد از معدل دوازدهم کاهش یافت. قرار بر این بود که هر سال این تاثیر به صورت تصاعدی در کنار گسترش عدالت آموزشی چنان رشد کند که جای کنکور را که آزمونی پراسترس برای اغلب دانش‌آموزان و خانواده‌های آنهاست بگیرد.
هر چند، هدف اصلی این مصوبه، ایجاد عدالت آموزشی و کاهش تبعیض میان دانش‌آموزان بود اما با وجود عدم توسعه عدالت آموزشی در مناطق محروم کشور، در عمل، شواهد نشان داد این تصمیم عواقب ناگواری داشته است. بررسی‌های برخی از رسانه‌ها نشان می‌دهد مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در زمینه تأثیر نمرات امتحانات نهایی در کنکور، به جای ایجاد عدالت آموزشی، شرایط را برای دانش‌آموزان مدارس خاص و غیرانتفاعی تسهیل کرده، چرا که دانش‌آموزان این مدارس با بهره‌گیری از کیفیت آموزشی بالاتر عملکرد بهتری در آزمون‌های سراسری داشته‌اند و در مقابل، این مصوبه مشکلاتی جدی برای دانش‌آموزان مناطق محروم و مدارس دولتی به وجود آورده است به طوری که میانگین معدل این دانش‌آموزان در آزمون‌های سراسری پایین‌تر آمده و طبیعتا در کنکور نیز اثر منفی برای آن خواهد داشت. این مصوبه که با هدف بهبود کیفیت سنجش در کنکور تصویب شد، به طور خاص، به نفع دانش‌آموزانی عمل کرده که از منابع بیشتری برخوردارند و وضعیت تحصیلی بهتری نسبت به همتایان خود در مناطق محروم دارند.
هر چند، هدف اصلی مصوبه تاثیر معدل بر نتیجه کنکور، ایجاد عدالت آموزشی و کاهش تبعیض میان دانش‌آموزان بود اما با وجود عدم توسعه عدالت آموزشی در مناطق محروم کشور، در عمل، شواهد نشان داد این تصمیم عواقب ناگواری داشته است
درخواست کاهش تاثیر معدل پایه یازدهم در کنکور سال آینده
در حالی که براساس مصوبه اخیر شورا تاثیر معدل بر کنکور سال آینده متاثر از معدل سال یازدهم و دوازدهم قطعی است، اما از وزیر علوم گرفته تا رئیس سازمان سنجش کشور و برخی از نمایندگان تلاش دارند که این مصوبه به سال آخر تحصیلی تقلیل یابد. چرا که به دلیل عدم توازن امکانات آموزشی این موضوع را در راستای عدالت آموزشی نمی‌بینند.
گرچه اوایل بهمن، عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان جلسه ۹۱۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور در جمع خبرنگاران اعلام کرد که مصوبه کنکوری این شورا و میزان تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور براساس تصمیم اعضا مقرر شده و سوابق پایه‌های یازدهم و دوازدهم برای کنکور مدنظر است، حسین سیمایی صراف، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ساعاتی بعد از او در حالی که خود نیز یکی از اعضای این شورا بود، با انتشار یک پیام ویدئویی در صفحه شخصی خود اعلام کرد: «امروز درباره تاثیر قطعی یا مثبت معدل در صحن شورا اختلاف نظر بود. اما من بنا بر اصل شفافیت و قاعده عدالت که مورد تاکید مقام معظم رهبری است، در برابر انبوه سوالات شما باید پاسخ بدهم. آن هم این است که نظر کارشناسی و شخصی من و سازمان من تاثیر مثبت معدل سال دوازدهم در کنکور است. اما همانطور که می‌دانید بالاخره من یک رای بیشتر ندارم».
هرچند که خسروپناه بعدتر در پاسخ به این اظهارات سیمایی صراف، با ابراز تعجب از اظهارات سیمایی‌صراف عنوان کرد که وزیر مربوطه در جلسه فوق‌الذکر مخالفتی با مصوبه نداشته، اما تاکید پنج ماه پیش رئیس جمهور در خصوص تاثیر معدل و اشاره به این نکته که «اگر این قانون الان بود، من هیچ‌وقت آن دانشگاه و آن رشته را نمی‌توانستم به دست بیاورم، از همین رو باید یک بازنگری اساسی در این باره داشته باشیم» و همچنین اظهارات اخیر رئیس سازمان سنجش کشور مبنیبر اینکه «پیشنهاد شفاف سازمان سنجش به نمایندگی از وزارت علوم درباره تأثیر سوابق تحصیلی به صورت تأثیر مثبت پایه دوازدهم به میزان حداکثر 35 درصد، این پیشنهاد در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح نشد». نشان می‌دهد دو دیدگاه کاملا متفاوت در حوزه پذیرش در دانشگاه‌ها در بدنه دولت و شورای عالی انقلاب فرهنگی که نهادی فرا دولتی وجود دارد.
در این میان بر اساس گزارش‌های مختلف رسانه‌ای استان‌های محروم کشور همچون سیستان‌وبلوچستان، کهگیلویه‌وبویراحمد و خوزستان به شدت از این مصوبه آسیب دیده و در امتحانات نهایی، نمرات پایین‌تری کسب کرده‌اند. این در حالی است که استان‌های برخوردار همچون یزد، تهران و اصفهان، به دلیل داشتن امکانات آموزشی بهتر، میانگین نمرات بالاتری را تجربه کرده‌اند. با به حاشیه رفتن دانش‌آموزان مناطق محروم، به نظر می‌رسد نیت اولیه مصوبه مبنیبر ارتقای عدالت آموزشی به طور کامل ناکام مانده و منجر به عمیق‌تر شدن شکاف‌های آموزشی و تأثیرات منفی بر دانش‌آموزان مناطق محروم شده است.
دیدگاه تان را بنویسید