مرگ مرحوم کیانوش سنجری، یک ضرورت را به رخ کشید
پرهیز کامنت‌گذاران از تحریک و دعوت به خودکشی
سعیده علیپور
کیانوش سنجری صبح جمعه بیست و پنجم آبان ماه، در بهشت زهرا دفن شد. مرگ او ابعاد مختلف و پیچیده‌ای داشت و واکنش‌های زیادی را در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی برانگیخت. او تنها دقایقی قبل از خودکشی از قصد و دلیلش برای این اقدام در شبکه مجازی ایکس نوشت و شاهد واکنش مخاطبان پرشمارش بود. واکنش‌هایی که هیچ بعید نیست برخی از آنها او را در این اقدام مصرترکرده باشد.
جدای از ابعاد پیچیده این خودکشی آنچه بیشتر احساسات عمومی را تحریک کرده، ناتوانی روان‌درمانگرش برای جلوگیری از اقدام او و از سوی دیگر تحریک برخی کاربران شبکه ایکس به اقدامش برای این خودکشی بود.
موضوعی که از منظر عده‌ای نیاز به تعقیب قضایی دارد و از دید گروهی، ناآگاهی جامعه ایرانی در خصوص افراد نیازمند روان‌درمانی را نشان می‌دهد. ناآگاهی که عواقب آن به از میان رفتن جان افراد منجر می‌شود.
اقدام به خودکشی در پیشگاه مخاطبان مجازی
کیانوش سنجری که در نوجوانی در ماجرای کوی دانشگاه تهران در سال ۷۸ بازداشت شد و به عنوان منتقدی رسانه‌ای فعالیت داشت. او در جریان فعالیت‌های سیاسی دو بار از ایران خارج و دوباره به کشور مراجعت کرد و هر بار هم این بازگشت منجر به باز شدن پرونده، بازداشت، اتهام‌های جدید و حکم زندان برای او شد.
او در کنار این فعالیت‌ها، در شبکه اجتماعی ایکس هم فعالیت چشمگیر و شمار دنبال‌کنندگان قابل‌توجهی داشت. او یک روز قبل از اقدامش برای خودکشی در توئیتی اعلام کرد که «قراره تصمیم سختی بگیرم؛ بین مرگ و زندگی». حتی دقایقی قبل از اقدام به خودکشی نیز از دلایل این اقدام نوشت و عکسی مشرف به پل حافظ، از بالای ساختمان چهارسو منتشر کرد. عکسی که بعدتر معلوم شد از آنجا خود را به پایین انداخته است.
مرحوم سنجری پیش از اقدام به خودکشی در دو توئیت در شبکه ایکس از قصد خود مبنی بر خودکشی سخن گفت. حتی گفته شده او ساعاتی قبل جلسه روان‌درمانی داشته است.
پس از انتشار این توئیت‌ها، در حالی که شماری او را از انجام چنین کاری بازمی‌داشتند، عده‌ای در کامنت‌هایی با محتوای تحریک‌آمیز او را به انجام خودکشی تشویق و تحریک کردند.
مثلا کاربری در کامنتی پای پست قصد سنجری در خصوص خودکشی نوشته بود: «عمراً انجام نمی‌دی. ولی اگر انجام دادی یک باکس نوشابۀ زمزم می‌خورم».
کاربر دیگری نوشت:«... نداری بی وجود»
کاربر دیگری نوشت: «خیلی تأثیرگذار بود. نفر بعدی» و فرد دیگری در این شبکه به توئیت او چنین پاسخ داد: «بی ناموس عالمی اگه پایان ندی» و ...
تحریک به خودکشی جرم است
هرچند یکی از مصادیق معاونت در جرم، تشویق افراد به ارتکاب آن جرم است اما از آنجا که اصل خودکشی جرم نیست، به همین دلیل ترغیب به خودکشی نیز معاونت در این امر به حساب نمی‌آید اما در یک حالت، تشویق به خودکشی جرم مستقلی است که مجازات دارد.
طبق بند ب ماده ۷۴۳ قانون مجازات اسلامی، هر کس از طریق سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده، افراد را به ارتکاب خودکشی تحریک یا ترغیب یا تهدید یا دعوت کند یا فریب دهد یا شیوه ارتکاب آن را تسهیل کند یا آموزش دهد، به حبس از ۹۱ روز تا یک سال یا جزای نقدی از ۲ تا ۸ میلیون تومان یا هر دو مجازات محکوم می‌شود.
بنابراین طبق قانون فعلی، تشویق به خودکشی یا آموزش راه‌های آن صرفا از طریق فضای مجازی یا به صورت تلفنی و چت، جرم است.
کامبیز نوروزی و محسن برهانی، حقوقدانان نام‌آشنای کشورمان کسانی که در ذیل توئیت مرحوم کیانوش سنجرى عبارات تحریک‌آمیز به کار بردند، را مرتکب جرم تحریک به خودکشی از طریق سامانه‌های رایانه‌ای دانسته و از دادستان خواسته‌اند از این رفتار غیرقانونی، غیراخلاقی، نفرت‌پراکن و نفرت‌انگیز نگذرد و با اعلام جرم فوری علیه نویسندگان این کامنت‌ها عدالت کیفری علیه آنها را به اجرا بگذارد
پیشنهاد به دادستان برای اعلام جرم تحریک‌کنندگان
کامبیز نوروزی، حقوقدان در این خصوص واکنش نشان داد و در یادداشتی از دادستان تهران خواست نسبت به کسانی که کیانوش سنجری را تحریک به خودکشی کردند، اعلام جرم کند.
او نوشت: «در خودکشی کیانوش سنجری جرم تحریک و دعوت به خودکشی آشکار است. بند ب مادۀ ۱۵ قانون جرایم رایانه‌ای که مطابق با آن تحریک یا ترغیب یا تهدید یا دعوت به خودکشی از طریق سامانه‌های رایانه‌ای یا حامل‌های داده جرم بوده و مستحق مجازات است». به عقیده او «چنین عبارت‌هایی یک مبارزه‌طلبی و موجب اثر روانی ترغیبی و تحریک فرد و صریحاً از مصادیق بارز جرم موضوع بند ب مادۀ ۱۵ یعنی تحریک و ترغیب و دعوت به خودکشی از طریق سامانه‌های الکترونیکی و مخابراتی و حامل‌های داده است. این جرم از جرایم عمومی است و نیازمند شاکی خصوصی نیست. همچنین جرم، جرم مطلق است، یعنی مهم نیست که اثر گذاشته و نتیجه داده باشد یا نه».
او از دادستان خواست که از این رفتار غیرقانونی، غیراخلاقی، نفرت‌پراکن و نفرت‌انگیز نگذرد و با اعلام جرم فوری علیه نویسندگان این کامنت‌ها عدالت کیفری علیه آنها را به اجرا بگذارد.
محسن برهانی، حقوقدان نیز در واکنش به این موضوع نوشت: «دیشب یک نفر از «ما» کم شد. کسانی که در ذیل توئیت مرحوم کیانوش سنجرى عبارات تحریک‌آمیز به کار بردند، براساس بند ب ماده ۷۴۳ قانون مجازات اسلامی (کتاب پنجم) مرتکب جرم تحریک به خودکشی از طریق سامانه‌های رایانه‌ای شدند و مستحق حبس یا جزای نقدی هستند.»
افزایش جمعیت افراد
در فکر خودکشی
در حالی که بخشی از جامعه واکنش‌ها به توئیت خودکشی سنجری را از منظر جرم‌انگاری مورد بررسی قرار می‌دهند، برخی دیگر هم معتقدند، جامعه‌ای که شناخت درست و آگاهانه‌ای نسبت به بهداشت روانی ندارد، نه تنها قادر به کمک به دوستان و آشنایانش در خصوص اقدام به خودکشی نیست بلکه می‌تواند با رفتاری نسجیده به تحریک افراد برای انجام آن دامن بزند.
در حالی که بخشی از جامعه واکنش‌ها به توئیت سنجری را از منظر جرم‌انگاری مورد بررسی قرار می‌دهند، برخی دیگر معتقدند جامعه‌ای که شناخت درست و آگاهانه‌ای نسبت به بهداشت روانی ندارد، نه تنها قادر به کمک به دوستان و آشنایانش در خصوص اقدام به خودکشی نیست بلکه می‌تواند با رفتاری نسجیده به تحریک افراد برای انجام آن دامن بزند
به همین دلیل پیش از جرم‌انگاری در این باره باید به مسایل سلامت روان و بالا بردن آگاهی عمومی در این خصوص پرداخت.
چندی پیش مظاهر گودرزی، روانشناس اعلام کرد: «سلامت روان در کشور ما از میانگین جهانی پایین‌تر است. آخرین آمارهایی که داریم به سال ۱۳۹۸ و مطالعات گسترده در آن سال‌ها برمی‌گردد، در آن سال به‌زیستیِ روانشناختیِ ۳۰ درصد از جامعه دچار اختلال بوده، اما باید توجه کرد از سال ۱۳۹۸ تا به امروز اتفاقاتی در کشور افتاده است، مانند شیوع ویروس کرونا، اعتراضات اجتماعی، فقر ناشی از تحریم‌ها و مسئله‌ای به نام ابهام ناشی از جنگ. بنابراین احتمال می‌دهیم این روزها اختلال در سلامت روان شامل حال حدود ۳۵ درصد جامعه ما شده باشد و این یعنی این‌که امروز یک‌سوم از جمعیت ما اختلال در سلامت روان یا ناسازگاری با زندگی دارند».
او به خبرآنلاین گفت: «نشانه‌های بیرونی که مردم با آن مواجه می‌شوند مواردی مانند، رفتارهای مغایر شهروند، انواع آسیب‌های اجتماعی مانند طلاق، تنهایی، غمگینی اجتماعی، خشونت اجتماعی، خودکشی، افسردگی و اختلالات روانی است. امروز میزان استفاده از داروهای آرام بخش و ضد افسردگی در جامعه بیشتر هم شده، همچنین بی‌تفاوتی اجتماعی، اهمال کاری اجتماعی، رفتارهای مغایر با شهروندی، تقلب، فریب، عدم وفای به عهد، روابط غیرزناشویی، نشانه‌هایی هستند که اعلام می‌کنند حال یک جامعه خوب نیست».
در چنین شرایطی می‌توان انتظار داشت جمعیتی که به خودکشی می‌اندیشند نیز افزایش یافته و باید فکری برای مراقبت از جان آنها کرد.
همین چندی پیش بود که معاون فرهنگی و اجتماعی پلیس خبر از
«جان‌باختن سالانه ۴هزار نفر به دلیل خودکشی» در کشور داد. رقمی که برخی از کارشناسان آن را بیش از این اعداد رسمی می‌دانند. در چنین شرایطی جامعه بیش از هر چیز نیازمند افزایش آگاهی عمومی در خصوص افراد در معرض اقدام به خودکشی است.
چگونه با فردی که قصد خودکشی دارد، صحبت کنیم؟
در دنیا، تعداد انسان‌‌هایی که به خاطر خودکشی از دنیا می‌روند دو برابر افرادی است که به قتل می‌رسند. به همین دلیل لازم است آگاهی عمومی شهروندان در خصوص موضوع خودکشی بالا برود. در واقع باید به این موضوع توجه کنیم که لازم نیست برای مداخله و کمک به نجات زندگی یک انسان، روانشناس و درمانگر باشید.
فردی که اقدام به خودکشی می‌کند، امید خود را نسبت به بهتر شدن اوضاع از دست داده و مفهوم شادی مدت‌هاست که توسط غم و اندوه، ناامیدی و تنهایی تحت الشعاع قرار گرفته است.
مینا سعیدی، روانشناس معتقد است: «در چنین شرایطی مهم‌ترین بخش پیشگیری از خودکشی، تشویق فرد به صحبت آزادانه است. حتی جملاتی مثل:«بهش فکر نکن»، «سخت نگیر»، «خودت رو اذیت نکن» یا «چیز مهمی نیست، بچه‌بازی درنیار» نیز باعث احساس گناه در فرد شده حس گناه را در او تقویت می‌کند. بسیاری از مردم نیز این باور را دارند که صحبت در مورد خودکشی می‌تواند آن را تشویق کند در حالی که این باور کاملا اشتباه است».
به اعتقاد او «سلامت روان بخش بسیار کوچکی از برنامه درسی ما در مدارس است و تازه چند سالی است که مراجعه به یک درمانگر تا حدی به یک هنجار قابل قبول تبدیل شده است. به همین دلیل به طور کلی سطح هوش‌هیجانی جامعه پایین است».
هوش هیجانی یعنی آگاهی، فهم و توانایی مدیریت هیجانات خود و دیگران. موضوعی که در کامنت‌های مربوط به پست خودکشی کیانوش سنجری، حتی در خصوص افرادی که به زعم خود، او را از این کار منصرف می‌کردند هم دیده نمی‌شد.
دیدگاه تان را بنویسید