برخی از مدارس از ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع افغانستانی سرباز می‌زنند
بارقه‌های نژادپرستانه در غیاب سیاست جامع در قبال مهاجران
سعیده علیپور
این روزها خبرهای فراوانی از عدم پذیرش دانش‌آموزان افغانستانی در مدارس ایران شنیده می‌شود. کودکانی که تا سال گذشته در همین مدارس مشغول به تحصیل بودند و به ناگاه از ادامه تحصیل محروم شدند. گفته شده اینان مهاجران غیرقانونی هستند که به دلیل نداشتن کد یکتا از تحصیل بازداشته می‌شوند. با این حال پس زدن کودکان از مدرسه ماجرای ناخوشایندی است که با چاشنی گزارش یکی از روزنامه‌ها نگران‌کننده هم شد.
طبق گزارش روزنامه فرهیختگان، نه تنها در برخی روستاهای اصفهان از ثبت‌نام دانش‌آموزان اهل افغانستان در مدارس جلوگیری شده است، که حتی رییس شورای روستای رحیم‌آباد اصفهان در توجیه ثبت‌نام نشدن این کودکان گفته که «اتباع افغانستان بو می‌دهند» و بهداشت فردی را رعایت نمی‌کنند.
این سخنان که به زعم بسیاری رنگ و بوی نژادپرستانه داشته، واکنش‌‌های فراوانی برانگیخت به طوری که بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی در خصوص شدت گرفتن نگاههای نژادپرستانه نسبت به اتباع افغانستانی هشدار دادند.
در واکنش به همین خبر دیروز مدیرکل دفتر آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم بر آن شد تا در خصوص رفع مشکل بازماندگی از تحصیل اتباع نویدهایی بدهد و اعلام کند که با تعامل بیشتر با وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور و مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی، اقداماتی برای کمرنگ شدن این مشکل صورت خواهد گرفت.
برخی از آنها که موافق اخراج کودکان اتباع از مدارس و خانواده‌هایشان از کشور هستند هم این گرایش را نه سر نژادپرستی، بلکه از این روی می‌دانند که چراغی که بر خانه رواست بر مسجد حرام است. آنها معتقدند وضعیت اقتصادی ایران توان خدمات‌دهی رایگان به این حجم از مهاجران غیرقانونی را ندارد
با این حال مطالبه‌ای که به وضوح در میان مردم و در شبکه‌های اجتماعی می‌توان دید این است که بسیاری خواهان کنترل حضور اتباع در کشور هستند. حضوری که به اعتقاد صاحبنظران به دلیل تعلل دولت‌های پیشین در رها کردن مرزهای شرقی کشور در دوره حاکمیت طالبان بر افغانستان و در غیاب قانون و سیاست جامع در خصوص مهاجران، این روزها شکلی سهمگین به خود گرفته و به اعتقاد جامعه‌شناسان زمینه‌های نگاههای منفی و حتی نژادپرستانه را در قبال این گروه از اتباع قوت بخشیده است.
موافقان اخراج
آیا گرایش نژادپرستانه دارند؟
ایران تنها کشور مهاجرپذیر دنیا نیست. کشورهایی چون سوئد، نروژ و آلمان و ... نه تنها میزبان شمار زیادی ایرانی هستند که بسیاری از مردم افغانستان نیز به این کشورهای مهاجرت کرده‌اند. آنها البته شرایطی چون اتباع ساکن ایران ندارند. مهاجران به سختی وارد این کشورها شده و در عوض از کیفیت زندگی قابل قبولی برخوردار می‌شوند. در این کشورها اتباع غیرقانونی به سرعت شناسایی و از کشور اخراج یا به کمپ‌های مهاجران فرستاده می‌شوند. اتفاقی که به هیچ روی در ایران نمی‌افتد. در ایران، گروهی از اتباع افغانستانی مجوز چند ماهه اقامت دارند و هر از چندی آن را تمدید می‌کنند و مجوز کار و حساب بانکی و خرید و فروش خانه و ... هم دارند. اما در کنار این شمار زیاد، اتباع غیرمجازی هستند که اغلب در نقاط حاشیه‌ای شهرها زندگی کرده و حتی در محله‌های حاشیه جنوبی تهران برای خود کلونی‌های اختصاصی ساخته‌اند.
گاهی رصد شمار زیاد اتباعی که نه شناسنامه‌ای دارند و نه نام نشانی از آنها در مرکزی رسمی ثبت شده است، وضعیت را برای شهروندان ترسناک می‌کند.
هرچند شمار جمعیت این گروه رسما اعلام نشده است اما تخمین زده می‌شود بین پنج تا هشت میلیون نفر به صورت غیرمجاز در شهرهای مختلف ایران ساکن هستند.
در چنین شرایطی است که موج افغانی‌هراسی در کشور و بعضا نگاههای نژادپرستانه در میان برخی از شهروندان شکل گرفته است.
در این میان برخی از آنها که موافق اخراج کودکان اتباع از مدارس و خانواده‌هایشان از کشور هستند هم این گرایش را نه سر نژادپرستی، بلکه از این روی می‌دانند که چراغی که بر خانه رواست بر مسجد حرام است. آنها معتقدند وضعیت اقتصادی ایران توان خدمات‌دهی رایگان به این حجم از مهاجران غیرقانونی را ندارد. این در حالی است که بر اساس آخرین آمار ۲۰۰ هزار کودک ایرانی در دوره ابتدایی و حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار دانش‌آموز دوره متوسطه اول و دوم از ادامه تحصیل بازمانده‌اند و کارشناسان، فقر را عامل اصلی این موضوع می‌دانند.
جمعیت بالای دانش‌آموزان افغانستانی در ایران
این روزها در حالی نگرانی‌ها درخصوص جمعیت اتباع غیرقانونی در کشور افزایش یافته که به نظر می‌رسد شمار این افراد و فرزند‌آوری آنان چنان اوج گرفته که عرصه را بر شهروندان ایرانی تنگ کرده است. خبرگزاری فارس چندی پیش در گزارشی با اشاره به جمعیت 8 میلیونی اتباع افغان در ایران نوشت: «شمار جمعیت دانش‌آموزان افغانستانی به ۷۰۰ هزار نفر رسیده که این آمار تکان‌دهنده است و باید نمایندگان مجلس و وزارت امور خارجه برای تصویب طرح‌های فوریتی و راهکارهای عملی و جدی برای خروج داوطلبانه یا اجباری آنها وارد عمل شوند».
رئیس شورای روستای رحیم‌آباد اصفهان به تازگی در توجیه ثبت‌نام نکردن مهاجران در مدارس این روستا گفت که «اتباع افغانستان بو می‌دهند» و بهداشت فردی را رعایت نمی‌کنند. این سخنان که به زعم بسیاری رنگ و بوی نژادپرستانه داشته، واکنش‌‌های فراوانی برانگیخت به طوری که بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی در خصوص شدت گرفتن نگاههای نژادپرستانه نسبت به اتباع افغانستانی هشدار دادند
در هین باره حسینعلی حاجی دلیکانی نماینده مردم شاهین شهر، میمه و برخوار گفته بود: «یکی از مسائل بسیار مهم برای ملت ایران بحث اتباع افغانستانی است. نمی‌گوییم که همه بروند، ولی می‌گوییم که ادامه این وضع هم دیگر امکان‌پذیر نیست. چند میلیون اتباع افغانستانی در کشور زندگی می‌کنند؟ وزارت نیرو و وزارت خارجه باید به میزان مقدار آبی که آنها مصرف می‌کنند، حقابه هیرمند را از دولت افغانستان بخواهند».
او با انتقاد از اینکه که چرا باید یارانه‌های داخلی برای اتباع خارجی توزیع شود گفت: «در برخی از مدارس از دانش‌آموزان اتباع نام‌نویسی شده‌اند؛ اما برای نام‌نویسی دانش‌آموز ایرانی می‌گویند که جا نداریم».
کاربری در شبکه اجتماعی ایکس در حالی که خود را معلم دبستانی در اسلامشهر معرفی کرد نوشت که از 20 دانش‌آموز کلاس او 15 نفر تبعه افغانستانی هستند و عملا در برخی از مناطق مدارس در خدمت این قشر است. او همچنین از عدم رعایت بهداشت فردی این گروه از دانش‌آموزان گلایه کرد و موج مهاجرستیزی اخیر را چندان نادرست نخواند. نگاهی به پیام‌‌های نوشته شده پای گزارش‌‌های سایت‌‌های خبری که به این موضوع پرداخته‌اند هم به نوعی موید این مسئله است که نگاه مهاجرستیزی در ایران چنان داغ شده است که به نظر می‌آید اغلب حتی خواهان جلوگیری از تحصیل این گروه در مدارس هستند چرا که این خدمات را باعث ماندگاری هر چه بیشتر آنها در کشور و ترغیب سایرین به مهاجرت به ایران می‌دانند.
موج ورود مهاجران افغانستانی به ایران
بیش از دو سال پیش، پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، موج مهاجرت به ایران چنان افزایش پیدا کرد که در مواردی عنوان می‌شد روزانه بیش از 5 هزار مهاجر افغانستانی به ایران وارد می‌شوند.
ناامنی، بیکاری و فقر و گرسنگی از یک سو و فشار طالبان سبب شد که برخی از شهروندان افغان برای نجات جان خود و فرزندان‌شان به سختی وارد ایران شوند. هر روز چندین اتوبوس از افغانستان، صدها نفر را به مرز ایران منتقل کردند و در آنجا قاچاقچیان آنها را در میان بار وانت، کامیون، صندوق عقب خودروی سواری مخفی و گاهی با پای پیاده از میان کوه‌ها و در تاریکی شب و به دور از چشم ماموران از مرز عبور دادند.
این ورود هر روزه زیر سایه بی‌سیاستی در قبال مواجه با این گروه سبب شد که حال کشور با بحران مهاجران مواجه باشد. بحرانی که گاها به واهمه‌های مهاجر‌هراسی انجامید و البته گاهی نیز این واهمه‌‌ها با افزایش تخلفات این اتباع غیرقانونی و گسترش حاشیه‌نشینی و فقر و شیوع بیماری‌هایی مثل سرخک و سرخجه رنگ و بوی واقعی گرفته است.
افزایش 50درصدی جمعیت دانش‌آموزان افغان
در روزهای آغازین سال 94، رهبری با صراحت درباره جلوگیری از اعمال رفتار سلیقه‌ای در مدارس برای ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی تاکید کرد. براساس این تاکیدات؛ هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرانی که به صورت غیرقانونی و بدون مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل باز بمانند و امکان ثبت‌نام برای همه آنها در مدارس ایرانی میسر شود.
پس از این سخنان، برنامه‌هایی برای شناسایی، ساماندهی و ثبت نام این افراد در مدارس ایران اجرا شد و آموزش و پرورش هم برای برقراری عدالت و قائل شدن حق یکسان آموزشی، بخشنامه‌ای مبنی بر ممنوعیت جداسازی دانش‌آموزان اتباع خارجی و دانش‌آموزان ایرانی به مناطق و ادارات کل خود در سراسر کشور ابلاغ کرد.
البته این موضوع کمک بسیاری به جذب کودکان اتباع در مدارس دولتی ایران داشت. اما با استقرار حاکمیت جدید در افغانستان، موج جدیدی از مهاجرت رخ داد و در مدت چند ماه، افزایش شمار دانش‌آموزان افغانستانی شوک قابل توجهی به نظام آموزشی ایران که خود با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند وارد آورد. به طوری که اعلام شد که ظرفیت مدارس در استان‌های قم، شهرستان‌های تهران و خراسان رضوی
اشباع شده است.
سرنوشت نامعلوم دانش‌آموز مهاجر
در شرایطی که این روزها برخی از مدارس از ثبت‌نام دانش‌آموزان افغانستانی جلوگیری می‌کنند، مدارس خودگردان تنها راه باقی مانده است. اما این مدارس چندان زیاد نیست و اغلب آنها هم ترجیح می‌دهند برای دامن نزدن به موج مهاجرت از پذیرش مهاجران جدید خودداری کنند.
محمدحسن داودی، مدیرعامل موسسه کودکان کار «صبح رویش» که عمده فعالیتش به آموزش کودکان کار تمرکز دارد؛ در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» گفت: «ما مایل هستیم که ورود اتباع افغانستانی از سوی تصمیم‌گیران ساماندهی شود. استراتژی ما در صبح‌رویش این است که آن گروه از بچه‌های افغانستانی جذب صبح‌رویش شوند که از نظر فرهنگی و قدمت حضورشان در ایران تقریبا ایرانی محسوب می‌شوند و تنها از نظر حقوقی اتباع هستند. بچه‌هایی را داریم که اگر به افغانستان عودت شوند؛ خود و خانواده‌شان حتی نمی‌دانند به کدام شهر باید برگردند. برخی‌شان ده‌ها سال است که در ایران زندگی می‌کنند».
به گفته او «با این نابسامانی که در خصوص اتباع وجود دارد، سیاست ما این است که افرادی که به تازگی وارد ایران شده‌اند را به بازگشت ترغیب کنیم. سرویس و خدماتی به آنها ندهیم مگر در شرایط حداقلی و ضرورت. یعنی ثبت‌نام در مدرسه را ابتدا به ساکن درست نمی‌دانیم. بلکه تلاش می‌کنیم که به عنوان یک NGO آنها را ترغیب کنیم تا به کشورشان برگردند. اما اینها مسائل حاکمیتی است و دولت باید ورود اتباع را ساماندهی کند. آن هم به صورت انسانی و نه به شیوه‌هایی که بعضا اتفاق افتاده است».
بسیاری از منتقدان، این تنش و آشفتگی پیش آمده در کشور را ناشی از سیاست‌های غلط جمهوری اسلامی در مواجهه با موج مهاجرت افغان‌ها می‌دانند. موضوعی که پیش از هر چیز دود آن به چشم کودکانی می‌رود که نه معنای وطن را فهمیده‌اند نه نژاد و رفتارهای نژادپرستانه را.
دیدگاه تان را بنویسید