ویرانه‌های محیط زیست بر شانه‌های یک زن

سعیده علیپور

«ویرانه‌‌ای تحویل گرفتم» یکی از ماندگارترین جملات در تاریخ سیاسی ایران است که دو دهه پیش «محمود‌هاشمی شاهرودی» برای توصیف وضعیت قوه قضاییه در ابتدای مدیریت خود به کار برد و پس از آن نیز بارها توسط افراد مختلف در موقعیت‌های دیگر تکرار شد. اما شاید تکرار این جمله از همه بیشتر برازنده کسی است که ریاست سازمان محیط زیست ایران را عهده‌دار شده است. آلودگی روزافزون هوای کشور، خشکسالی، فرسایش خاک، فرونشست، بحران انباشت زباله، بیابان‌زایی، جنگل‌زدایی، طرح‌های توسعه مخرب، زمین‌خواری، کشاورزی غیراصولی و .... از مواردی است که این روزها طبیعت ایران به شکل جدی‌تر از همیشه با آن روبروست. این در حالی است که به نظر نمی‌رسد این موضوعات با وجود تبدیل شدن به ابرچالش‌های زیستی هنوز هم در دستور کار اولویت‌های برنامه‌ریزی و بودجه‌‌ای کشور قرار گرفته باشد.

در چنین شرایطی و در حالی که به نظر همه امیدها به بند نازکی به نام رئیس جدید سازمان محیط زیست ایران متصل است، شینا انصاری بر مسند ‌ریاست این سازمان تکیه زد؛ زنی که از بسیاری جهات نظرهای مثبت را به سمت خود جلب کرد.

هر چند که شینا انصاری نخستین رئیس زن این سازمان محسوب نمی‌شود، اما نقل است که او محیط‌زیستی‌ترین رئیس سازمان محیط زیست ایران در سال‌های بعد از انقلاب است. فردی از بدنه کارشناسی این سازمان با سابقه‌‌ای موثر که اغلب فعالان محیط زیست را خوشحال و حتی منتقدان مسعود پزشکیان را هم به واسطه این انتخاب خشنود کرد.

گفته می‌شود او نفر اول لیست کمیته مشورتی محیط زیست بود که از بین 15 کاندیدای ریاست سازمان محیط زیست معرفی شد و از منظر بسیاری انتخابش نه به دلیل دسته‌بندی و باندبازهای سیاسی که به واسطه تخصصش محقق شد.

با این حال آیا او قدرت ایجاد تغییر در رویه تخریب طبیعت محیط زیست ایران را دارد؟

نباید فراموش کرد که مشکلات عدیده و ساختاری کشور دست هر فردی را در جایگاه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست می‌بندد. سازمانی که کمترین بودجه را در میان سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها دارد و در مقابل تشکیلات بزرگی مثل وزارت نفت، وزارت نیرو، وزارت جهاد و کشاورزی و وزارت صنعت و معدن و تجارت که از طبیعت ایران بهره‌کشی می‌کنند، تشکیلاتی ضعیف و به غایت فقیر محسوب می‌شود.

شینا انصاری رئیسی از بدنه کارشناسی

شینا انصاری نخستین زن رئیس سازمان محیط زیست نیست. پیش از او معصومه ابتکار و فاطمه واعظ جوادی هم سکاندار سازمان حفاظت محیط زیست بوده‌اند. اما او فرق اساسی با آنها داد. به باور فعالان محیط زیست او نه به واسطه فعالیت در جریان‌های سیاسی که به دلیل تخصص و توانایی‌اش به این سمت انتخاب شد.

شاید تنها فعالیت سیاسی او در جریان چهاردهم دوره انتخابات ریاست‌جمهوری و به عنوان رئیس کمیته محیط زیست ستاد انتخاباتی مسعود پزشکیان شکل گرفت. 

شینا انصاری نخستین رئیس زن این سازمان محسوب نمی‌شود، اما نقل است که او محیط‌زیستی‌ترین رئیس سازمان محیط زیست ایران در سال‌های بعد از انقلاب است. فردی از بدنه کارشناسی این سازمان با سابقه‌‌ای موثر که اغلب فعالان محیط زیست را خوشحال و حتی منتقدان مسعود پزشکیان را هم به واسطه این انتخاب خشنود کرد و از منظر بسیاری انتخابش نه به دلیل دسته‌بندی و باندبازهای سیاسی که به واسطه تخصصش محقق شد

انصاری از سال ۱۳79 سابقه مدیریت در زمینه محیط زیست دارد. در اسفند ماه سال ۱۳۸۱ به عنوان سرپرست اداره تازه تاسیس محیط زیست شهرستان ری منصوب شد و در سال ۱۳۸۴ در مسئولیت سرپرست اداره محیط زیست تهران و سپس معاون اداره کل محیط زیست استان تهران قرار گرفت. وی در سال ۱۳۸۹ به سمت معاونت فنی اداره کل محیط زیست استان البرز و در سال ۱۳۹۲ به عنوان مدیرکل دفتر پایش فراگیر آلودگی سازمان حفاظت محیط زیست منصوب شد. در سال ۱۳۹۸ پیروز حناچی، شهردار وقت تهران، او را به‌عنوان «مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری» منصوب کرده بود.

ایجاد سامانه پایش کیفی هوای کشور، بسط و گسترش پایش آلاینده‌های محیط زیست، ارتقای وضعیت آزمایشگاه‌های معتمد محیط زیست، بهبود عملکرد خوداظهاری صنایع و تدوین چندین استاندارد شاخص محیط زیست و مشارکت در تهیه قانون هوای پاک و آیین‌نامه‌های اجرایی آن، قانون حفاظت از خاک و ... از اهم فعالیت‌های انصاری در طول دوره ۶ ساله مسئولیت مدیرکلی دفتر پایش فراگیر بوده است.

انصاری دو دوره تخصصی آلودگی هوا و پایش گازهای گلخانه‌ای را در کشور ژاپن در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۶ گذارنده است. دوره‌های تغییر اقلیم و ساختمان‌های سبز (سنگاپور)، محیط زیست دریایی منطقه راپمی (امارات)، حفاظت از لایه ازن (ژاپن) و همچنین فناوری‌های سبز (اتریش) از جمله دوره‌های آموزشی ضمن خدمت وی است.

وی چندین کتاب در زمینه محیط زیست به رشته تحریر درآورده و همچنین مقالات تخصصی در مجلات علمی و یادداشت‌های متعددی درباره مسائل و معضلات محیط زیستی کشور در روزنامه‌ها از وی منتشر شده است.

شینا انصاری متولد ۱۳۵۲ از جمله مدیران حوزه محیط زیست است که در زمینه تحصیلات آکادمیک، از حوزه کشاورزی وارد محیط زیست شده است، وی مقطع کارشناسی را در رشته مهندسی کشاورزی گیاه‌پزشکی در سال ۱۳۷۵ در دانشگاه بوعلی سینا همدان به پایان رسانده و در سال ۱۳۷۸ مدرک کارشناسی ارشد را در رشته مهندسی کشاورزی گرایش بیماری‌شناسی گیاهی از واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی دریافت کرد، وی در رشته مدیریت محیط زیست موفق به اخذ مدرک دکتری از واحد علوم و تحقیقات تهران شده است.

 شینا انصاری چرا پدیده کابینه شد

شینا انصاری از جمله معدود روسا و مدیران این سازمان است که نه به دلیل دریافت سهمی از قدرت که به واسطه توانمندی و دغدغه‌اش در حوزه محیط زیست به عنوان رئیس این سازمان انتخاب شده است. این شیوه انتخاب از آنجایی که موضوع جدیدی محسوب می‌شود، بسیاری را متعجب و مشعوف کرده است. فردی که علاوه بر تخصص و کار در این حوزه، کنشگر محیط زیست و دغدغه‌مند در این حوزه نیز هست و سال‌هاست که در صفحات محیط زیستی مطبوعات نیز از دغدغه‌هایش در این باره می‌نویسد.

او همچنین سه بار برای ایستادن جلوی مافیای زمین‌خواران،جنگل‌خواران،کوه‌خواران به دادگاه رفته و هر سه بار پیروز شده

و همین موضوع او را در میان علاقه‌مندان این حوزه به قهرمان تبدیل کرده است.

 آیا انصاری قادر به متوقف کردن پروژه‌‌های مخربی خواهد بود که از سوی قرارگاه‌های پرقدرت اداره می‌شوند؟آیا می‌تواند مانع از اجرای طرح‌های مخربی چون آب‌شیرین‌کن‌های خلیج فارس و پروژه‌های انتقال آب‌های بین حوزه‌‌ای شود؟ ازسوی دیگر آیا امکان اینکه مانع بهره‌وری از زمین‌های کشاورزی و برداشت آب‌های زیر‌زمینی از سوی نهادهای قدرتمندی چون آستان قدس رضوی شود و جلوی تراز منفی آبخوان‌ها و افزایش فرونشست‌ها را بگیرد، برای او فراهم است؟

شینا انصاری را همچنین نباید فقط با فعالیت‌های حوزه محیط زیست شناخت. او سال گذشته در کتابی، روزهای سخت ابتلا به سرطانش را روایت کرده بود.

کتابی به نام «گت مریضی». ظاهرا گت کلمه‌ای مازندرانی به معنی بزرگ است و گت مریضی اسمی است برای آن بیماری بزرگ یعنی سرطان نهاده است.

این کتاب به انصاری شخصیتی چند وجهی داده و او را از سایر مدیران دولتی جمهوری اسلامی که چندان اهل چنین فعالیت‌هایی نیستند متمایز کرده است.

محمد درویش، کارشناس و فعال محیط زیست با تمجید از انتخاب او در کانال تلگرامی‌اش نوشته است: «امیدوارم شینا انصاری تاب آورد و بر تاب‌آوری طبیعت ایران هم بیافزاید. او باید نشان دهد که رویکرد محیط‌زیستی برای هر دولتی در ایران یک فرصت است و نه یک تهدید. او باید ثابت کند که رمز پایداری و رفاه ایرانیان از دل محیط‌زیستی سالم و شاداب می‌گذرد». 

به اعتقاد او قبول مسئولیت در چنین سازمان پردردسری که به شدت با فقر پشتیبانی مالی و تخصصی روبروست و موی دماغ سیاستمدارانی است که اغلب فهم بوم‌شناختی ندارند، اگر شرافت داشته باشی، در حد والاترین از خودگذشتگی ممکن است.

نباید فراموش کرد که مشکلات عدیده و ساختاری کشور دست هر فردی را در جایگاه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست می‌بندد. سازمانی که کمترین بودجه را در میان سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها دارد و در مقابل تشکیلات بزرگی مثل وزارت نفت، وزارت نیرو، وزارت جهاد و کشاورزی و وزارت صنعت و معدن و تجارت که از طبیعت ایران بهره‌کشی می‌کنند، تشکیلاتی ضعیف و به غایت فقیر محسوب می‌شود

روی سخت ماجرا

انتخاب یک زن و انتخاب یک مدیر متخصص از بدنه کارشناسی هرچند که موضوعی است که بیشتر از هر چیز دیگری فعالان محیط زیست را خوشحال کرده و آنها امیدوارند که این سازمان با در پیش گرفتن رویکرد منطقی و بدون باج‌دهی راه را برای نجات طبیعت در حال تخریب ایران باز کند، اما واقعیت این است که در عمل این کار چندان آسان نیست.

این در حالی است که در سمت دیگر ماجرا یعنی در راس وزارت نیرو، یکی از سخت‌ترین وزارتخانه‌های سرشاخ با سازمان محیط زیست؛ عباس علی‌آبادی قرار دارد که در دولت ابراهیم رئیسی وزیر صمت بود و در همان زمان هم اختلافات جدی میان آن وزارتخانه و سازمان محیط زیست وجود داشت. 

در این میان وزارت نیرو، یکی از چالش‌برانگیزترین روابط را با سازمان محیط زیست دارد، چراکه این وزارتخانه همواره در خصوص حقابه تالاب‌ها با سازمان محیط زیست با چالش جدی مواجه است. 

محمد درویش، کارشناس و فعال محیط زیست: امیدوارم شینا انصاری تاب آورد و بر تاب‌آوری طبیعت ایران هم بیافزاید. او باید نشان دهد که رویکرد محیط‌زیستی برای هر دولتی در ایران یک فرصت است و نه یک تهدید. او باید ثابت کند که رمز پایداری و رفاه ایرانیان از دل محیط‌زیستی سالم و شاداب می‌گذرد

این در حالی است که عباس علی‌آبادی وزیر جدید نیروی دولت، از دی ۱۳۸۸ تا تیر ۱۴۰۲ نیز مدیرعامل گروه مپنا بوده است. مجموعه‌‌ای که بسیاری از سدهای بزرگ کشور که مخاطرات محیط زیستی فراوانی را در پی داشته در ید اجرای آن قرار داشته است.

در چنین شرایطی هر چند که انتخاب شینا انصاری ممکن است باعث خوشحالی موقت عده‌‌ای شود اما باید به مرور زمان دید که آیا او قادر به متوقف کردن پروژه‌‌های مخربی خواهد بود که از سوی قرارگاه‌های پرقدرت اداره می‌شوند؟آیا می‌تواند مانع از اجرای طرح‌های مخربی چون آب‌شیرین‌کن‌های خلیج فارس و پروژه‌های انتقال آب‌های بین حوزه‌‌ای شود؟ ازسوی دیگر آیا امکان اینکه مانع بهره‌وری از زمین‌های کشاورزی و برداشت آب‌های زیر‌زمینی از سوی نهادهای قدرتمندی چون آستان قدس رضوی شود و جلوی تراز منفی آبخوان‌ها و افزایش فرونشست‌ها را بگیرد، برای او فراهم است؟