داغ جشن چهارشنبه سوری بر دل تاریخ ملی

انتشار تصویری از پرتاب بمب دست‌ساز به کتیبه‌های تاریخی گنجنامه در استان همدان در فضای مجازی موجی از واکنش‌ها و نگرانی مخاطبان را در رابطه با وضعیت حفاظت از این اثر تاریخی ارزشمند به دنبال داشت.

از سوی دیگر پس از انتشار تصاویری از آسیب به کتبیه‌های هخامنشی در استان همدان در شب چهارشنبه‌سوری، تصاویری هم از آسیب رساندن به پل‌خواجو با نارنجک دستی منتشر شد.

کاربری در شبکه اجتماعی ایکس در واکنش به این موضوع نوشت: «بیاید قبول کنیم، ایران و جامعه ایران در بخش‌های مختلف اقتصادی و فرهنگی خیلی فقیر شده، خیلی! ‌پذیرش واقعیت، گام اول رهایی از تله فقر است».

به گزارش ایرنا، حمیدرضا حیدری معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان با ابراز تاسف درخصوص این اتفاق ناخوشایند اظهار کرد: هم اکنون گروهی برای بررسی تخریب کتیبه‌ها و نیز رفع اثر به گنجنامه اعزام شده‌اند.

وی ادامه داد: مهرماه امسال نیز، به دنبال بالا رفتن یک مرد جوان از کتیبه‌های گنج نامه همدان، اقدام به نرده‌کشی محل کردیم و محیط دوربین نیز دارد. نمی‌دانیم دیگر چطور حفاظت کنیم و هیچ کاری نمی‌توان کرد.

حیدری گفت: نیروهای شهرداری همدان از طریق دوربین‌های مداربسته در حال بررسی وضعیت پیش‌آمده هستند و پیگیری قانونی را در این خصوص خواهیم داشت.

حیدری ابراز امیدواری کرد تخریب کتیبه گنج‌نامه رفع اثر شود و به حالت قبل بازگردد.

سابقه صدمه وارد کردن به گنجنامه

مهرماه امسال بود که فیلم منتشر شده از صعود یک مرد ماجراجو از کتیبه‌های تاریخی گنجنامه همدان در فضای مجازی انتقادهای گسترده مردم در رابطه با وضعیت حفاظت از این اثر تاریخی را همراه داشت تا اینکه سید مجتبی حسینی معاون استاندار همدان ضرب الاجل یک هفته‌ای را برای رسیدگی به این اتفاق و برنامه‌ریزی برای صیانت بهتر از این اثر تعیین کرد.

اکنون به فاصله کمتر از ۶ ماه از آن اتفاق بازهم شاهد اقدام تخریبی در خصوص کتیبه‌های گنج نامه بودیم و فرد یا افرادی با بی‌اخلاقی و پرتاب بمب دستاز به کتیبه‌های تاریخی گنجنامه، آسیب جدی به این یادگاری مربوط به میراث هخامنشیان در دل کوه‌های الوند وارد کردند.

محتوای کتیبه‌های گنجنامه همدان چیست؟

این کتیبه‌ها از معروف‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آثار تاریخی دیار هگمتانه به شمار می‌روند. این ۲ کتیبه نوشتارهایی از دوران حکمرانی داریوش و خشایارشاه هخامنشی است که بر دل صخره‌های الوند در فاصله پنج کیلومتری غرب همدان و در انتهای دره سبز و خرم حکاکی شده ‌است.

به اذعان کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، کتیبه‌های گنجنامه در اواسط قرن نوزدهم میلادی توسط اوژن فلاندن نقاش و جهانگرد فرانسوی و پاسکال کست مورد بررسی و گرته‌برداری قرار گرفت.

سنگ‌نوشته‌های باستانی گنجنامه در مسیر یکی از شعبات اصلی راه شاهی قرار داشته که در عهد هخامنشیان، هگمتانه پایتخت تابستانی شاهان هخامنشی را به غرب و جنوب کشور مرتبط می‌ساخت و از راه‌های پررفت وآمد و امن دوران باستان محسوب می‌شده است.

در این مکان سنگ نوشته داریوش کبیر در سمت چپ و کتیبه خشایارشاه در سمت راست آن و کمی پایین‌تر از کتیبه نخست قرار دارد. براساس آمارهای اعلام شده، کتیبه‌های تاریخی گنجنامه ـ بعد از غار علیصدر ـ بیشترین بازدیدکننده را در ایام مختلف سال به خود اختصاص داده و همواره مورد استقبال گردشگران و مسافرانی که به همدان سفر کرده‌اند، قرار گرفته است.

تخریب کنندگان آثار تاریخی چه کسانی هستند؟ 

« وندالیسم » به معنای تخریب کنترل نشده اشیا و آثار فرهنگی باارزش یا اموال عمومی است که یک ناهنجاری اجتماعی به حساب می‌آید و دلایل متعددی برای آن عنوان می‌کنند. در واقع کسانی که مرتکب چنین اعمالی می‌شوند فاقد آموزش درباره میراث فرهنگی هستند.  وندالیسم اگر چه نوعی ناهنجاری اجتماعی محسوب می‌شود اما دلایل متعددی دارد؛ برخی وندالیسم را در زمره انحرافات و بزه‌کاری‌های جوامع جدید دسته‌بندی می‌کنند و آن را عکس‌العملی خصمانه و واکنشی کینه‌توزانه نسبت به برخی از فشارها، تحمیلات، ناملایمات، اجحاف‌ها و شکست‌ها تحلیل می‌کنند.

دلیل نام‌گذاری این آسیب اجتماعی، رفتار مشابهی است که از سوی قوم وندال‌ها (Vandals) به رهبری شخصی به نام گایسریک در دوران باستان صورت پذیرفته بود. وندال‌ها یکی از زیرمجموعه‌های قوم ژرمن بوده‌اند که در قرون اول تا پنجم میلادی، در دوران سقوط امپراطوری روم غربی به تاخت و تازهای گسترده‌ای در قاره اروپا دست زدند و مهمترین اقدام آنان، غارت و ویرانی رم در سال ۴۵۵ میلادی بود. در این تاخت و تاز، بسیاری از بناهای تاریخی و فرهنگی رم، توسط وندال‌ها از میان رفت و آنان بدون توجه به قدمت و ارزش آثار روم باستان، این آثار را بی‌دلیل، نابود کردند.

جالی خالی همکاری وزارتخانه‌های آموزش و پرورش

به نظر می‌رسد جای خالی همکاری دو وزارتخانه آموزش و پرورش و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در این میان به شدت احساس می‌شود. فرهنگ، دقیقا همان چیزی است که با آموزش حفظ می‌شود و به نسل‌های بعدی نیز انتقال می‌یابد. در کنار کار فرهنگی نیز می‌بایست اقدامات پیشگیرانه نیز توسط دستگاه مربوطه انجام شود تا به آثار تاریخی کشور آسیبی وارد نشود.