سلاجقه به رغم تناقض‌گویی گذشته مقامات، تلویحا تأیید کرد؛
مازوتسوزی؛ محوری‌ترین موضوع «تکذیب» در سرما
سعیده علیپور
در ایران، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم که باشید قادر نخواهید بود تا مانع مازوتسوزی در نیروگاههای کشور شوید؛ همانطور که علی سلاجقه اعتراف کرد. او در اظهارات اخیرش گفت: «نمی‌توانم قول بدهم در زمستان مازوتسوزی نداشته باشیم، اما به عنوان مسئولی که وظیفه پیگیری این موضوع را برعهده دارم، مساله را پیگیری می‌کنم».
علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: «نمی‌توانم قول بدهم در زمستان مازوتسوزی نداشته باشیم اما به عنوان مسئولی که وظیفه پیگیری این موضوع را برعهده دارم، مساله را پیگیری می‌کنم.»
او امسال هم به سیاق سالیان قبل، با پدیده آلودگی هوا آن هم نه فقط در تهران، بلکه در بسیاری از کلانشهرهای کشور روبروست. بحرانی که در اثر استمرار به روتین زندگی شهروندان ایرانی بدل شده است.
در این میان صحبت‌های رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور در آستانه بالا رفتن شاخص آلودگی بار دیگر این سوال را مطرح کرد که به‌رغم تکذیب مداوم مقامات مختلف در کشور، ماجرای مازوتسوزی تا چه حد جدی است و آیا دلیل آسمان بنفش و بوی ناخوش هوای تهران و بسیاری دیگر از کلانشهرها تنها همین یک متهم است؟
تامین نیاز انرژی نیروگاه‌ها
هرچند برخی مسئولان امسال در سال‌های اخیر اعلام کرده‌اند که در تهران، اصفهان، تبریز، کرج و ... به هیچ‌وجه از مازوت در نیروگاه‌ها استفاده نمی‌شود و مشعل مازوت‌سوز در واحدهای صنعتی این استان‌ها پلمب است، اما هر از چندی برخی، از جمله نمایندگان مجلس، جزئیاتی از سوختن مازوت در برخی از نیروگاههای کشور انتشار می‌دهند.
گرچه این موضوع امسال هنوز از سوی نماینده‌ای طرح نشده است، اما پیش‌بینی می‌شود با سردتر شدن هوا و افزایش تقاضا در بخش انرژی و کسری گاز برخی از نیروگاههای برق، مازوت وارد میدان شود.
نیاز روزانه نیروگاه‌ها به سوخت معادل (گاز طبیعی یا سوخت مایع) در مجموع حداقل 200 میلیون مترمکعب است؛ یعنی برابر با میزان کسری و ناترازی تولید و مصرف گاز در زمستان. حال اگر نیمی از این نیاز 200 میلیون مترمکعبی یعنی برابر با 100 میلیون مترمکعب با گاز تأمین شود، حداکثر امکان تأمین و مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌ها به معادل 50 میلیون مترمکعب نیز نخواهد رسید. در چنین شرایطی، یک چهارم نیاز سوختی نیروگاههای کشور در زمستان تامین نشده باقی مانده و یک چهارم از ظرفیت تولید برق زمستانی از مدار خارج خواهد شد. بدین‌معنا که در زمستان هم باید منتظر قطع برق و خاموشی باشیم. اینجاست که شائبه سوزاندن مازوت طرح می‌شود. البته تامین برق تنها دلیل این حدس نیست، بلکه به عقیده کارشناسان شمایل آلودگی کلانشهرها هم شائبه مازوتسوزی را تقویت می‌کند.
اطلاعات غیرشفاف در حوزه متهمان آلودگی هوا
هرچند مسئولان امر هیچگاه به وضوح به سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها اشاره نکرده و بعضا آن را تکذیب کرده‌اند، اما به تازگی محمدصادق حسنوند، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای پژوهشکده محیط زیست اعلام کرده بود که براساس داده‌های غلظت دی‌اکسید‌گوگرد حاصل از ایستگاه‌های پایش، این احتمال وجود دارد که در تهران یا مناطق اطراف آن سوخت‌هایی حاوی گوگرد نسبتاً بالا سوزانده می‌شود. ماده‌ای که در درجه اول در مازوت یافت و این سوخت هم اغلب در صنایع به شکل انبوه تولید می‌شود.
براساس داده‌های غلظت دی‌اکسید‌گوگرد حاصل از ایستگاه‌های پایش، این احتمال وجود دارد که در تهران یا مناطق اطراف آن سوخت‌هایی حاوی گوگرد نسبتاً بالا سوزانده شود. ماده‌ای که در درجه اول در مازوت یافت می‌شود و این سوخت هم اغلب در صنایع به شکل انبوه تولید می‌شود
اما از آنجایی که اطلاعات شفافی در این خصوص منتشر نمی‌شود شاید کمتر کارشناسی است که بتواند به ضرس قاطع بگوید مازوت به چه میزان سوزانده و در کدام صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
در این میان نباید فراموش کرد که 94 درصد تولید انرژی در کشور بر پایه سوخت‌های فسیلی است. این سوخت فسیلی ممکن است در موتورخانه منازل مسکونی، خودروها یا صنایع مصرف شود.
حال در کنار این موضوع 16 نیروگاه بخاری کشور در 14 استان را هم اضافه کنید. این نیروگاه‌ها حدود 25 درصد تولید برق نیروگاههای حرارتی را به خود اختصاص می‌دهند و می‌توانند روزانه حدود 54 میلیون لیتر سوخت گاز یا مازوت را بسوزانند.
مازوت چیست و چه ضررهایی دارد؟
علی‌رغم اینکه در سال‌های پیش بنزین متهم اصلی آلودگی هوا بود، آن طور که مسئولان اعلام کردند افزایش کیفیت بنزین، این فرآورده نفتی را از گردونه خارج کرده، اما همچنان احتراق بد خودروهای فرسوده و موتورسیکلت‌ها مورد اتهام است. در این میان چند سالی است که با شروع فصل سرما مازوتسوزی صنایع و نیروگاه‌ها در ردیف نخست متهمان آلودگی هوا قرار می‌گیرد. اما مازوت چیست و چرا به این میزان آلودگی تولید می‌کند؟
مازوت نوعی نفت کوره باکیفیت پایین و ویسکوزیته بالا است که طی فرآیند پتروشیمی به گازوئیل تبدیل می‌شود. اما گاهی نیز این سوخت بدون فرآیند پتروشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این میان سوزانده شدن مازوت باعث تولید آلاینده‌ای به نام گوگرد می‌شود. آلودگی ناشی از دی‌اکسید گوگرد، تنگ شدن راه‌های تنفسی، آسم، سرفه شدید، سوزش چشم و مجاری تنفسی، کم شدن عمق تنفسی، تشدید عوارض قلبی و عروقی و تأثیرات روانی و گوارشی را به همراه دارد. بدتر اینکه در کنار دی اکسید گوگرد، ذرات معلق دیگری نیز وجود دارد که تمام این عوارض را تشدید خواهد کرد.
قانون فراموش شده‌ی هوای پاک
سالهاست که وضع به همین منوال است؛ ایستگاه‌های کیفیت هوا وضعیت قرمز را نشان می‌دهند و اورژانس و هلال‌احمر به حالت آماده‌‌باش درمی‌آید و صد البته یک سری تصمیمات هم در کمیته اضطراری گرفته می‌شود؛ تعطیلی برخی از مقاطع تحصیلی، جلوگیری از تردد ماشین، موتور و کامیون‌ها، جلوگیری از انجام فعالیت‌های ورزشی در فضای باز و ... . محدودیت‌هایی که باز هم گریبان مردم را می‌گیرد و نه مسئولان امر را. همه اینها در حالی است که هنوز بسیاری از مواد قانون هوای پاک اجرایی نشده؛ قانونی که بیش از هفت سال از تصویب آن می‌گذرد و در این مدت می‌بایست بخش قابل توجهی از مشکل آلودگی هوا را حل می‌کرد، اما در حد نوشته روی کاغذ باقی مانده و جالب‌تر اینکه هیچ سازمان و نهاد و ارگانی هم در خصوص آن پاسخگو نیست.
ابراهیم رئیسی زمانی که مسئولیت ریاست قوه قضائیه را به عهده داشت، هوای پاک را از حقوق عامه دانسته و به سازمان بازرسی کل کشور ماموریت داده بود بر عملکرد دستگاه‌ها درباره آلودگی هوا نظارت کند.
سازمان بازرسی کل کشور نیز بارها از ورود به مسئله آلودگی هوا خبر داده بود، هرچند که هیچگاه اسامی سازمان‌های متخلف و مجازات‌های در نظر گرفته شده برای آنها اعلام نشد. این در حالی است که بر اساس قانون هوای پاک، دستگاه‌های مختلف اجرایی در کشور ازجمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صدا و سیما و... مکلفند تا هر یک به تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور اجرایی کنند.
حتی اگر مسئولان امر سهم سوختن مازوت را در آلودگی هوا با استناد به آمارهای شفاف رد کنند، باز هم نمی‌توان کوتاهی‌ها در این خصوص را نادیده گرفت. با توجه به اینکه عوامل آلودگی هوا مشخص هستند اولین راه برای مبارزه با آن شناخت منبع آلاینده و سهم انتشار آلاینده‌هاست که می‌تواند شهر به شهر متفاوت باشد و نیاز به مطالعه جداگانه دارد. این مطالعات در تهران سه بار انجام گرفته و منابع و سهم‌شان در آلودگی هوا شناسایی شده‌اند. براساس آخرین به‌روزرسانی سیاهه انتشار آلودگی هوای شهر تهران، بیشترین میزان انتشار ذرات معلق به عنوان آلاینده معیار آلودگی هوا در زمستان خودروهای دیزلی هستند که در مجموع ۳۴ درصد سهم دارند. بعد از آنها صنایع هستند با سهم ۱۷ درصدی، سپس خودروهای سواری ۱۴ درصد، نیروگاه‌ها ۱۳ درصد، موتورسیکلت‌ها ۱۰ درصد و همچنین سایر منابع. مواردی که در سالیان اخیر نه اراده‌ای در خصوص رفع آن وجود و نه اولویتی برای هیچ یک از مدیران داشته است.
همه می‌دانیم که آلودگی هوا چیزی نیست که با اقدامات چند ماهه حل شود و برای درمان آن نیاز به سال‌ها تلاش و اجرای منظم و پیوسته راهکارهای تعیین‌شده‌ای است که خوشبختانه در قانون وجود دارد، اما متاسفانه اراده و اولویتی برای اجرای آن از سوی هیچ کدام از نهادهای مسئول دیده نمی‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید