با گذشت چهار روز از ضرب‌الاجل رئیس‌جمهور برای جانمایی محل دفن پسماندهای آمل؛ هنوز اتفاقی نیفتاده است
همسایگی نگران‌کننده ابرپروژه آبی کشور با عمارت زباله
سعیده علیپور
عنوان چهارمین سد بزرگ خاکی کشور به آن اطلاق شده و قرار است با اتمامش بسیاری از گره‌های کور مربوط به کم‌آبی باز شود، اما این حلّال مشکلات، خود به گره کور دیگری خورده که هر چند ایجادش بیش از 30سال به طول انجامیده، اما رئیس‌جمهور ضرب‌الاجل 15 روزه‌ای برای باز کردنش صادر کرده بود! ضرب‌الاجلی که چهارم آبان‌ماه آغاز شد و با گذشت چهار روز از پایان آن؛ هنوز اتفاقی درجهت گشودن گره نیفتاده است.
مسئولان امر 13 سال پس از آغاز پروژه به درازا کشیده‌ی ساخت سد مخزنی هراز، تازه بوی متعفن همسایه به مشامشان خورده است. همسایه‌ای که اساسا حضورش ماهیت کل ابرپروژه پرخرج شمال کشور را زیر سوال می‌برد.
تکمیل و آبگیری سد «هراز» در 22 کیلومتری آمل از مدت‌ها پیش معطل حل مشکل سایت دپوی «شاه‌زید»، مشهور به «عمارت» است که عملا در مخزن این سد قرار می‌گیرد. گفته شده است این مرکز از قریب 30 سال پیش محل دفن و دپوی زباله‌های شهر آمل بوده و یکی از چند ده سایت دپوی زباله شمال کشور است که شرایط اسفناک آن نه تنها جنگل‌های هیرکانی را تحت تاثیر قرار داده، که آب‌های سطحی و زیرزمینی و زمین‌های کشاورزی را هم به شدت آلوده کرده است.
گره کور سایت دپوی زباله عمارت؛ اوایل آبان ماه ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور را واداشت تا با تعیین ضرب‌الاجل ١٥ روزه خواهان جانمایی و جابه‌جابی محل جدید دفن پسماندهای شهر آمل و همزمان کار پاکسازی و ایزوله محل دفن فعلی شود، اما به اعتقاد کارشناسان محیط زیست، تعطیلی این سایت دفن زباله حتی با ضرب‌الاجل شخص اول اجرایی کشور هم امکانپذیر نیست. مکانی پر از شیرابه و گاز متان که در بیش از 30 سال گذشته خود به آبخوانی عفونی بدل شده است.
در این میان مروری بر تجربیات قبلی مدیریت پسماند در کشور، نظیر آنچه در سراوان گیلان رخ داده، نشان می‌دهد که نمی‌توان انتظار موضوع شگرفی در مدیریت زباله‌ها داشت. هر چند که این بار پای پروژه هزاران میلیاردی به نام سد هراز در میان باشد.
ضرب الاجل برای تغییر مکان زباله‌ها
دپوی زباله آمل در منطقه عمارت واقع در ۳۰ کیلومتری شهر آمل و در جاده هراز واقع است که بیش از سه دهه محل دفن زباله هشت شهر مازندران بوده. گفته می‌شود روزانه چیزی حدود 250 تن زباله در این منظقه تخلیه شده و کوه عظیمی از زباله را به وجود آورده و شیرابه آن تا عمق ۱۵۰ متری زمین نفوذ کرده است.
هر چند در 30-40 سال گذشته کمتر کسی به این معدن تعفن و باکتری که به دلیل شرایط آب و هوایی شمال ایران و بارش‌های شدید، چند برابر دیگر مناطق کشور شیرابه تولید می‌کند، توجهی نشان داده و به فکر حل معضل آن بوده اما حالا پس از تکمیل 55 درصد پروژه سد هراز در حالی که عملا امکان آبگیری این سد، با وجود این سایت زباله غیرممکن است، مسئولان به تکاپو افتاده‌اند که برای ساماندهی عمارت زباله کاری کنند.
مسئولان امر 13 سال پس از آغاز پروژه به درازا کشیده ساخت سد مخزنی هراز، تازه بوی متعفن سایت دپوی زباله عمارت به مشامشان خورده است. همسایه‌ای که اساسا حضورش ماهیت کل ابرپروژه پرخرج شمال کشور را زیر سوال می‌برد
پس از ضرب‌الاجل ریاست جمهور بحث جابه‌جایی سایت به دو منطقه سنگ‌چالک و شوکاشور در آمل مطرح شد. پس از طرح این پیشنهاد بسیاری از شهروندان و اعضای شورای شهر با انتقال سایت زباله به این مناطق مخالفت کردند و این اتفاق را زمینه‌ساز از بین رفتن موجودات زنده و حیوانات در حال انقراض نظیر شوکا یا غزال و مرال دانستند. در این میان برخی نیز پیشنهاد انتقال این زباله‌ها به نزدیک‌ترین سایت زباله‌سوزی واقع در نوشهر را مطرح کردند. با این حال کارشناسان معتقدند که اساسا امکان جابه‌جایی این حجم از زباله وجود ندارد و این زباله‌ها به دلیل گذر زمان در هم آمیخته شده و تفکیک و سوزاندن آنها امکانپذیر نیست
نامه اعضای شورای شهر آمل
به رئیس جمهور
همزمان در وقت‌های پایانی تعیین مهلت ۱۵ روزه رئیس‌جمهور برای جانمایی محل دفن پسماندهای شهر آمل، گمانه‌زنی‌ها و گویا انتخاب مکان جدید از سوی مسؤلان شهرستان آمل در منطقه‌ای به نام «شوکاشور» در دل جنگل و کیلومتر ۱۶ جاده هراز واکنش‌هایی را در سطح این شهرستان به همراه داشت.
در همین زمینه اعضای شورای اسلامی شهر آمل با ارسال نامه‌ای به دفتر ریاست جمهوری که روابط عمومی این شورا آن را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده؛ آمده است، در پی ضرب الاجل ۱۵ روزه رییس جمهور مبنی تعیین محل دفن جدید و انتقال زباله منطقه عمارت به محل دفن جدید اعضای شورای اسلامی شهر آمل با ارسال نامه‌ای به دفتر ریاست جمهوری مخالفت خود را اعلام کردند و در خصوص مساله پسماند شهرستان آمل با توجه به سابقه موضوع و مشکلات زیست محیطی محل دپوی فعلی زباله (منطقه عمارت) که در بالا دست سد در حال احداث هراز واقع است با عنایت به تاکید حضرتعالی برای حل این معضل، اینجانبان اعضای شورای اسلامی شهر آمل به نمایندگی از مردم شریف شهر آمل ضمن تاکید بر فریز کردن و بی خطرسازی محل دپوی فعلی زباله، خواهان تدبیر اساسی در این رابطه و جلوگیری از ایجاد یک عمارت جدید و مشکلات زیست محیطی تبعی آن هستیم.
چهارم آبان‌ماه، پس از تعیین ضرب‌الاجل ١٥ روزه رئیس‌جمهور برای جانمایی و جابه‌جابی محل جدید دفن پسماندهای شهر آمل؛ بحث جابه‌جایی سایت به دو منطقه سنگ‌چالک و شوکاشور در آمل مطرح شد. در پی آن، بسیاری از شهروندان و اعضای شورای شهر با انتقال سایت زباله به این مناطق مخالفت کردند و این اتفاق را زمینه‌ساز از بین رفتن موجودات زنده و حیوانات در حال انقراض نظیر شوکا یا غزال و مرال دانستند
با وجود این گره، در حل مشکل دپوی زباله در محدوده سد هراز، علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست گفته است که دو سال قبل از بهره‌برداری از سد باید زباله‌ها از این منطقه خارج شود. این در حالی که نگاهی به تجربیات گذشته نشان می‌دهد که تاکنون در این خصوص تجربه موفقی نداشته‌ایم.
فریز زباله در سایت عمارت
در حالی مسئولان امر به این نتیجه رسیدند که امکان جابه جایی زباله از این منطقه وجود ندارد و جانمایی جدید باید تنها به زباله‌های جدید معطوف شود که استانداری موضوع فریز زباله در این مکان را مطرح کرد. به طوری شیرابه و عفونت ناشی از زباله‌های موجود به آب سد هراز نفوذ نکند. اما آیا این امکان به صورت عملیاتی وجود دارد؟
نرگس آذری، کارشناس پسماند به تجربه‌ای در این باره اشاره می‌کند و می‌گوید: «در سال ۱۴۰۰ در آستانه‌اشرفیه مکانی را به اسم لندفیل افتتاح شد و این مکان در بستر رودخانه بود. دور زباله‌ها فقط دیوار کشیده بودند و ارتفاع زباله در زمان محدود از دیوار گذشت و عملا شیرابه‌ها وارد مزارع برنج می‌شوند و امنیت غذایی کل کشور درگیر این شرایط شد».
دفن غیراصولی زباله‌ها، بحران بزرگ محیط‌زیستی
حدود 30سال است که دفن غیراصولی زباله در شهرهای شمالی کشور، به یک بحران بزرگ محیط‌زیستی تبدیل شده و با توجه به تأثیر مستقیم آلودگی این زباله‌ها بر آب، خاک، گیاهان و جانوران، تعلل در ساماندهی این امر می‌تواند تبعات سنگینی بر زندگی مردم شمال داشته باشد.منطقه جنگلی اندرگلی شیرگاه، منطقه جنگلی کلاکولی رامسر، ساحل محمودآباد، حاشیه رودخانه تلار، جنگل‌های عباس‌آباد، چالوس و نوشهر و سایت جنگلی نور با دپوی ۵۰۰ هزار تن زباله، دیگر مناطق بحرانی دپو و دفن زباله در کشور هستند که جنگل‌های هیرکانی را به سرعت رو به زوال می‌برند.
سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز اعلام کرده است که هم‌اکنون ۳۰سایت دپو و دفن زباله در جنگل‌های هیرکانی وجود دارد که هریک کوهی از زباله را یدک می‌کشند و نزدیک 3دهه از تشکیل آنها می‌گذرد. روزانه به واسطه حجم ورود بسیار زیاد زباله به این مناطق که قرار است آینده حیات در ایران را تضمین کنند و به‌زعم یونسکو، میراث زیست کره محسوب می‌شوند، زیر کوه زباله‌ها دفن می‌شوند.
در حالی در مورد اخیر موضوع زباله با یک پروژه عمرانی در کشور گره خورده و مورد توجه قرار گرفته است که شمار زیادی از سایت‌های زباله در عین بی‌توجهی به عواقب زیست محیطی آنها هر رو گسترده‌تر از دیروز می‌شوند و آلودگی زیادی را به طبیعت و زندگی شهروندان منتقل می‌کنند. آلودگی که به نظر ضرب‌الاجلی هم برای ازمیان‌برداشتن آن صادر نمی‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید