جرم تبلیغ علیه اسلام در فقه نداریم

هفته گذشته سعید خادمی که با اتهام «تبلیغ علیه شرع اسلام» در دادگاه انقلاب تهران حاضر شده بود، به گفته وکیلش به دلیل فشارهای روحی و از شدت اضطراب در جلسه رسیدگی سکته کرد و فوت شد. وکیل او عنوان کرده بود که موکلش بی‌گناه بوده ولی جو دادگاه انقلاب به شدت ترسناک بوده است.

سید محمدعلی ایازی استاد حوزه و دانشگاه در پاسخ به پرسشی مبنی‌بر اینکه اساسا در فقه و قانون مقرارت اسلامی اتهام «تبلیغ علیه اسلام» وجود دارد یا خیر، به سایت دیده‌بان‌ایران گفت: این یک تعبیر لغزنده و کشدار حقوقی است. اساسا جرمی تحت عنوان «تبلیغ علیه اسلام» در فقه اسلامی نداریم که بر مبنای آن اگر فرد مطلب یا صحبتی در باره مسائل اسلامی، هرچند در قالب نقد کرد موجب جرم شود و بخواهند او را محاکمه کنند.

ایازی ادامه داد: آنچه در فقه داریم دو عنوان است؛ یکی «سب پیامبر» به معنای دشنام دادن است که گرچه راجع به پیامبر (ص) است ولی اختصاصی به ایشان ندارد. هر انسانی اگر مورد دشنام قرار گیرد می‌تواند نسبت به دشنام‌دهنده درخواست حق کند. درمورد دشنام به پیامبر هم مدعی العموم می‌تواند چنین درخواستی دهد که به ظاهر در پرونده مرحوم خادمی نیامده است که ایشان دشنام‌دهنده بوده باشد.

این قرآن پژوه درباره عنوان دیگری که در فقه آمده است، گفت: عنوان دوم ارتداد است که به لحاظ فقهی و حقوقی جای بحث مفصلی دارد که اصلا معنایش چیست؟ محدوده و قلمرواش کجاست و آیا چنین مجازاتی وجود دارد یا خیر. من در کتاب «آزادی در قرآن» به صورت مبسوط این موارد را شرح داده‌ام و گفته­ام هم در مفهوم ارتداد و هم کیفر آن به نظریه مشهور مناقشات جدی است و برخی از مراجع معاصر نسبت به این کیفر و چگونگی اثبات آن مناقشه و ابراز تردید کرده‌اند ولی اینکه بگوییم عنوان «تبلیغ علیه اسلام» به عنوان جرم در فقه داریم در فقه اسلامی مطرح نیست.

آیت‌الله ایازی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر در سیره پیامبر (ص) کسانی بودند که علیه اسلام و ایشان صحبت می‌کردند و قرآن سخنان آنان را نقل کرده است. ما هرروز نقل آن کفار را با قرائت قرآن تلاوت می‌کنیم، این سخنان کفار اشکالات تند و گاهی تعابیر تندی است که علیه پیامبر مطرح کردند مثل این که پیامبر مفتری به خداست، مجنون است ساحر است را در همان قرآن می‌خوانیم. در سیره امیرالمومنان (ع) هم بوده که خوارج در مسجد و به صورت علنی ایشان را نقد می‌کردند یا در تاریخ آمده است که ابن ابی عوجا که یکی از ملحدین بوده در زمان امام صادق (ع) در مسجد النبی می‌نشسته و علیه اسلام و قرآن انتقاد می‌کرده اما کسی هم به او متعرض نمی‌شده است. پس چگونه ما با این تفاصیل اساسا چنین عنوان جرمی را برای مؤاخذه و جرم در سطح شهروندان مطرح و بخواهند محاکمه کند.

وی با اشاره به زمینه فضای ترس در برخی از دادگاه‌ها، که گاهی طبیعی است، بیان کرد: نکته بعدی این است که به فرض حتی اگر محاکمه به حق باشد نباید فضای دادگاه و رسیدگی به نحوی باشد که ایجاد ترس و وحشت کند و حالتی را ایجاد کند که متهم گویی در لای منگنه قرار گرفته است. حتی اگر ثابت شود که علت مرگ ناشی از این فشارهای عصبی بوده است، حکومت و دستگاه قضا واجب و مجبور است که دیه او را پرداخت کنند. در فقه مواردی مطرح است که زنی حامله در اثر ایجاد ترسی فرزند خود را سقط کرده، آمده که اخافه موجب ضمان است. بنابراین ما هم در اصل قصه و هم در ذیل آن مسئله‌ای داریم که این شیوه­‌ها قابل قبول نیست و نمی‌توان آن را به عنوان دفاع از دین تلقی کرد.

ایجاد  فضای  امنیتی   باعث  شده مردم  از  دین  متنفر شوند

عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم درباره تبعات ایجاد فضای امنیتی در مسئله دین و دینداری، به دیده بان ایران گفت: اینکه عده زیادی امروز از چنین شیوه‌هایی ناراحت هستند، باعث تنفر از دین می‌شود. قرآن در مسئله پیامبر که مقام رسالت را دارد، می‌گوید که «فبما رحمة من الله لنت لهم» بدین معنا که خدا رحمت و لطفی به پیامبر کرده که باعث شده زبان ایشان نرم و رفتارشان با جاذبه باشد. در ادامه خطاب به پیامبر می‌گوید که اگر رفتار تند و خشونت‌آمیزی داشته باشی بدان که منجر به دور شدن مردم از تو می‌شود. ما اصلا قانونی برای حرمت تنفیر در فقه داریم. یعنی آنچه باعث گریز و تنفر از دین شود، حرام است حتی اگر آن کار در اصل درست باشد و رفتار ما چنین احتمالی را به وجود آورد باز، انجام آن جایز نیست.

آیت‌الله ایازی تاکید کرد: مرحوم شهید مطهری در جلد بیستم کتاب مجموعه آثارش می‌گوید که نهی از منکر منطق دارد و این نیست که کاری کنید که نه تنها نتیجه مطلوبی نمی‌دهد بلکه نتیجه عکس داشته باشد. به همین دلیل کسانی که این شیوه‌ها را به عنوان دفاع و خدمت از دین در پیش می‌گیرند، به دوستی خاله خرسه می‌ماند. این دوستی به دین نیست که به جای جذب به دین کاری بشود که موجب تنفر از دین بشود این شیوه نمی‌توانند آن را به عنوان دفاع از دین تلقی کرد.