در تبادل آتش و درگیری مرزبانان ایران و نیروهای طالبان، دو سرباز شهید شدند
تهدید بالفعل تروریسم وحشی «آب»
سعیده علیپور
دیـدار وزرای خــارجــه و نمایندگان‌شان هم افاقه نکرد. در روی همان پاشنه تهدید چرخید تا کار به تبادل آتش کشید. دیروز شنبه گزارش‌ها از افزایش تنش در مناطق مرزی ولایت نیمروز، اطراف پاسگاه ساسولی میان نیروهای گروه طالبان و مرزبانان ایران حکایت داشت. حساب کاربری حال‌وش که اخبار منطقه سیستان و بلوچستان را پوشش می‌دهد، در توئیتر خود به نقل از ساکنان این منطقه نوشت که بین نیروهای طالبان و ماموران ایرانی صبح شنبه درگیری روی داده و «آتش سنگین» آن همچنان ادامه دارد. حال‌وش محل این درگیری‌ها را در نزدیکی ولسوالی کانگ در ولایت نیمروز اعلام کرد و گفت که برخی از مردم این منطقه در پی این ماجرا گریخته‌اند.
در حالی که برخی گزارش‌ها از بالا رفتن شمار زخمی‌ها در افغانستان حکایت دارد، معاونت اجتماعی فرماندهی مرزبانی سیستان و بلوچستان اعلام کرد «طی درگیری دیروز نیروهای طالبان و مرزبانان ایرانی در منطقه «ماککی» مرز مشترک ایران و افغانستان دو تن از مرزبانان ایران به درجه رفیع شهادت نائل آمدند.» هر چند علت درگیری نظامی مرزی دیروز ششم خرداد میان ایران و طالبان به صورت رسمی اعلام نشده است، اما به نظر می‌رسد تنش‌های اخیر به همان ماجرای پرحاشیه «حقابه هیرمند» گره خورده باشد.
این نخستین بار نیست که نیروهای مرزبانی جمهوری اسلامی و افغانستان درگیری‌های کوتاه مدتی که در نهایت منجر به مصالحه سیاسی می‌شود را تجربه می‌کنند، اما این بار ماجرا با حواشی و رجزخوانی‌های زیاد از سوی نیروهای طالبان رنگ و بویی خطرناک‌تر از همیشه به خود گرفته است. به طوری که برخی آن را شروع تنشی جدی در مرزهای شرقی کشور تلقی می‌کنند.
در هفته‌های اخیر، میان نیروهای طالبان و مقامات ایران به دلیل موضوع حقابه هیرمند تنش‌های لفظی فراوان و تندی مطرح شد. حتی کار به تمسخر مقامات ایران هم کشید.
برخی خام‌دستی طالبان در روابط دیپلماتیک و گروهی استراتژی پراشتباه مسئولان ایرانی در قبال حاکمیت نوظهور طالبان را از دلایل بروز این تنش نگران‌کننده ارزیابی می‌کنند، اما جدای همه این تحلیل‌ها، این درگیری را می‌توان آنونس خطرناک ماجرایی تفسیر کرد که سالهاست کارشناسان محیط زیست آن را هشدار داده‌اند؛
«جنگ آب».
با این حال مناقشه‌ای که بن‌مایه آن کمبود آب در منطقه خشک و کم‌باران ایران و افغانستان است تنها بر همین دلیل استوار نمانده است و دستمایه قدرت‌نمایی‌ها و رجزخوانی‌هایی از سوی حاکمیت نوظهور افغانستان شده است. حاکمیتی که خود را رقیب سرسختی برای جمهوری اسلامی و گسترش اسلام مدنظر خود در منطقه می‌داند. حاکمیتی که به زعم فقر منابع، متاع گران‌سنگی را در برابر همسایه بزرگ و پرجمعیت خود ایران با منابع نفتی فراوان دارد: «هیرمند»؛ رودی که از ولایت هلمند افغانستان روان است و طبق طبیعتش و البته توافق‌نامه‌های بین‌المللی بخشی از آن باید به دریاچه هامون که دریاچه‌ای مشترک میان افغانستان و ایران است بریزد. با این حال هامون سالهاست که تشنه است و جز سیلاب‌های موقتی، سهمی از رود هیرمند به ساکنان محروم سیستان و بلوچستان و زمین تفتیده‌اش نمی‌رسد.
شروع آتش از سوی طالبان بود
پس از انتشار تصاویری از بالا گرفتن درگیری‌ها در منطقه، قاسم رضایی، جانشین فرمانده کل انتظامی کشور دیروز اعلام کرد که «نیروهای طالبان از سمت افغانستان بدون در نظر گرفتن و رعایت قوانین بین‌المللی و حسن همجواری با انواع سلاح مبادرت به تیراندازی به پاسگاه ساسولی واقع در حوزه هنگ مرزی زابل کردند که با واکنش قاطعانه مرزبانان دلیر و شجاع فراجا مواجه شدند». همچنین او به نقل از احمدرضا رادان، فرمانده کل انتظامی کشور گفت که او دستورات قاطعانه لازم، به مرزبانان ابلاغ و تأکید کرد شجاعانه و قاطعانه از مرز‌ها دفاع کنند و به هیچ احدی اجازه تعدی و نزدیک شدن به مرز‌ها را ندهند.
این نخستین بار نیست که نیروهای مرزبانی جمهوری اسلامی و افغانستان درگیری‌های کوتاه مدتی که در نهایت منجر به مصالحه سیاسی می‌شود را تجربه می‌کنند، اما این بار ماجرا با حواشی و رجزخوانی‌های زیاد از سوی نیروهای طالبان رنگ و بویی خطرناک‌تر از همیشه به خود گرفته است
در همین حال خبرگزاری آماج نیوز که اخبار افغانستان را پوشش می‌دهد نیز به نقل از منابع محلی مدعی شده که موشک‌های ایران حتی به شهر زرنج نیز اصابت کرده است. این ادعا البته توسط مرزبانی ایران تکذیب شد.
مقامات مرزبانی اعلام کردند که «اخباری مبنی بر هدف قرار داده شدن فرودگاه زرنج در افغانستان توسط نیروهای ایرانی غیرواقعی و کذب است و درگیری‌ها در همان اطراف مناطقی که در بند یک آمد، به وقوع
پیوسته است».
همزمان صبح دیروز، حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور ایران با امیرخان متقی، وزیرخارجه طالبان در کابل دیدار داشت که در مورد مسائل مرزی و حقابه ایران نیز صحبت کردند. همچنین هفته گذشته یک هیات عالی‌رتبه نظامی ایران در کابل با مقام‌های وزارت دفاع طالبان در مورد همکاری‌های مرزی گفتگو کردند.
طالبان: به ایران اجازه بازدید از سد کجکی را نمی‌دهیم
در روز‌های اخیر تنش‌ها بین ایران و افغانستان بر سر حقابه هیرمند بالا گرفته است. حقابه هیرمند از ۱۵۰ سال پیش به‌دلیل توافق‌های اجرایی نشده مورد مناقشه ایران و افغانستان بوده است. حالا چند سالی است با سدسازی افغانستان تنها منبع آب شرق ایران تقریباً قطع شده و همین مساله مردم و مسئولان را عصبانی کرده است.
در حالی‌که مقامات ایران تأکید دارند که باید هیأت فنی این کشور میزان آب رود هلمند در سدهای افغانستان را ارزیابی کند، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان گفت که در معاهده ۱۳۵۱ در این باره چیزی گفته نشده است. وی گفته است که با توجه به معاهده، ممکن است طالبان به هیأت ایرانی اجازه بازدید از سدهای آب افغانستان را ندهند.
مجاهد در پاسخ به این پرسش که ایران می‌گوید آب کافی وجود دارد، گفت که طالبان تیم‌های فنی دارند و در برخی جا‌ها آب هست.
وی افزود: «در جا‌هایی که آب هست ما آن را قبول داریم، مگر مسیر آب بسیار خشک باشد و آبی که به طرف ایران آزاد می‌شود به ایران نرسد و جذب شود».
همچنین سوم خرداد عباس استانکزی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه طالبان با انتشار ویدئویی گفت:«سدهای آب جزو مراکز حساس محسوب می‌شوند و به هیچ وجه به کارشناسان ایرانی اجازه داده نمی‌شود از سد کجکی بازدید کنند».
برخی رسانه‌ها در کشور تصاویر ماهواره‌ای از میزان آب در سدهای افغانستان را منتشر و اعلام کردند که این تصاویر مقادیر قابل‌توجهی آب در سدهای کجکی و کمال‌خان را نشان می‌دهد و ادعای اخیر مقام‌های طالبان را رد می‌کند.
در حالی که برخی گزارش‌ها از بالا رفتن شمار زخمی‌ها در افغانستان حکایت دارد، معاونت اجتماعی فرماندهی مرزبانی سیستان و بلوچستان اعلام کرد «طی درگیری دیروز نیروهای طالبان و مرزبانان ایرانی در منطقه «ماککی» مرز مشترک ایران و افغانستان یکی از مرزبانان ایران به درجه رفیع شهادت نائل آمد»
رفتارهای غیر عقلانی و افزایش تنش‌ها
همزمان با شروع مطالبه جدی ایران برای حقابه؛ رفتارهای غیرعقلانی و به‌دور از تمدن و روابط دیپلماتیک طالبان هم آغاز شد و بعد از ماجرای تمسخر ابراهیم رئیس از سوی «ژنرال مبین» از چهره‌های معروف طالبان و دبه‌های زردی که بعدتر گفته شد نماد حملات انتحاری نیروهای طالبان در دوران مبارزاتشان بوده است؛ گروه طالبان با انتشار ترانه‌ای توهین‌آمیز، ایران را تهدید هم کرد. در این ویدیو که به شکل ترانه منتشر شده و ادوات نظامی گروه طالبان را نشان می‌دهد آمده است: «رهبر ما ملا یعقوب تهران را اصلاح خواهد کرد و طالبان هر زمان آماده قربانی دادن است».
این تهدیدات حتی دیروز با ادوات نظامی ادامه یافت. با این حال عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس این تهدیدات را به ناآگاهی طالبان مربوط دانست. جلیل رحیمی جهان‌آبادی در گفت‌وگو با ایلنا، در این باره گفت: «متاسفانه از زمان روی کارآمدن طالبان ما شاهد بعضی اقدامات غیرعقلانی و تنش‌های مرزی بوده‌ایم، عمده این مشکلات به عدم آشنایی مرزبانان و نیروهای طالبان که در مناطق مرزی مستقر هستند، بازمی‌گردد که با حدود مرزی و قوانین و پروتکل‌های مرزی خیلی آشنایی ندارند».
وی تاکید کرد: «طالبان با بسیاری از الزاماتی که به لحاظ قانونی منعی برای آن وجود ندارد و یا بسیاری از رفتارهایی که در عرف دیپلماتیک و یا قوانین مرزبانی رایج است، چالش پیدا می‌کند و گاهی اوقات در قبال نیروهای ما رفتارهای ایذائی انجام می‌دهد اما ایران با صبر، متانت و حوصله با رفتارهای طالبان برخورد کرده است».
رحیمی جهان‌آبادی عنوان کرد: «اخیراً در مناطق مرزی شرقی به خاطر امنیت خودمان برای اینکه بتوانیم کنترل بیشتری داشته باشیم در بعضی از مناطق احداث دیوارهای مرزی، سیم خاردار و ایجاد موانع در دستور کار ارتش قرار گرفته است، برای اینکه استحکامات مرزی داشته باشیم. طالبان در این خصوص علیرغم اینکه هفته پیش هیأت‌هایی از ما در کابل حضور داشتند (چه هیأت‌های دیپلماتیک، چه هیأت‌های نظامی، مرزبانی و ستاد کل نیروهای مسلح) و علیرغم قول مساعد و توافقات فی‌مابین باز هم رفتارهای ایذایی و چالشی انجام می‌دهند».
به نظر می‌رسد مسئولان امر با وجود سال‌ها درگیری هامون با خشکسالی این روزها بیش از همیشه بر سر حق‌آبه این منطقه پافشاری می‌کنند. پافشاری که برخی معتقدند نتیجه آن امنیتی‌تر شدن منطقه سیستان و ناامنی بیشتر در این منطقه خواهد بود و تهدیدات بالقوه و همیشگی طالبان را بالفعل خواهد کرد.
دیدگاه تان را بنویسید