وادارکردن کودکان به عذرخواهی ممنوع!

فائزه ناصح، دکترای روانشناسی عمومی 

حتما برای پدران و مادران پیش‌آمده که در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها شاهد دعوا،جنگ و نزاع فرزند خویش با بچه‌های دیگر فامیل باشند که بالطبع در چنین شرایطی باید در ماجرای درگیری بچه‌ها دخالت کنند تا آتش میان آنها را خاموش نمایند. 

در همین حین که می‌خواهید برای خاموش کردن سر‌و‌صدای آنها وارد عمل شوید، قطعا با چهره‌های پر از اخم و خشم روبرو می‌شوید که به هیچ‌وجه نمیخواهند از خیر وسیله بازی که سبب جنگ آنها شده است بگذرند. بر‌این‌اساس با مواجهه با چنین شرایطی اکثر خانواده نمی‌دانند با فرزند خاطی و مقصر خود چه رفتاری داشته باشند. ازاین‌رو والدین باید بسیار به رفتار و برخورد خویش دقت کنند، چراکه عکس‌العمل آنها می تواند منجر به پیامد‌های مثبت و منفی متفاوتی در فرزندشان بشود. به این ترتیب والدین در عین حال از یکسو نباید نسبت به رفتار بد فرزند خویش بی‌تفاوت باشند و از سویی دیگر هم نباید شخصیت کودک خویش را با به کار بردن الفاظ زشت و ناپسند و یا تنبیه او زیر سوال ببرند. 

با توجه به تحقیقات روان‌شناسی خانواده‌ها و والدین باید در نظر داشته باشند که کودکان موجوداتی هستند که با مهارت‌های اجتماعی اصلاح شده متولد نشده‌اند و والدین باید در فرایند تربیت و پرورش آنان، مهارت‌های مختلف تعاملات اجتماعی از  جمله مهارت عذرخواهی کردن را آموزش دهند. از این‌رو وادار کردن کودکی که تمایلی به عذر خواهی ندارد، نه تنها نتیجه مثبتی را بدنبال ندارد، بلکه با نتایج منفی‌ای که به همراه دارد، ممکن است کودک را جسورتر کند تا به انجام اعمال ناپسند و منفی خویش ادامه دهد. 

روان‌شناسان معتقدند عذرخواهی به معنای نشان دادن احساس ندامت و پشیمانی ناشی از رفتاری است که به واسطه آن، به شخص دیگری آسیب زده‌اید و یا او را ناراحت کرده‌اید. بر این اساس ابراز تاسف و یا بیان عذرخواهی در کودکی که بخاطر جبر والدین به عذرخواهی تن داده است نه‌تنها تغییری در او ایجاد نمی‌کند بلکه از انجام رفتار و عمل خود نیز احساس پشیمانی ندارد.

بنایراین باتوجه به مطالب ذکر شده بسیار ضروریست که والدین یک الگوی تمام عیار برای فرزند خویش باشند؛ به عبارت دیگر حرف و عمل پدران و مادران باید یکی باشد و تناقضی میان آنها نباید وجود داشته باشد تا فرزند دچار آشفتگی و 

سردرگمی نشود. 

در چنین شرایطی  والدین باید در انجام اعمال و رفتار  خویش دقت کافی داشته باشند، به عبارت دیگر اگر می‌خواهند فرزندشان مهارت عذرخواهی را فرا بگیرد، ابتدا باید پدر ومادر خودشان این مهارت اجتماعی را به موقع و در زمان لازم ابراز نمایند، در چنین بستری قطعا کودک بطور عینی و از طریق الگو پذیری از والدین خویش می تواند نحوه رفتار و عمل صحیح را فرا بگیرد.

روان‌شناسان براساس تحقیقات روان‌شناختی بهترین زمان را برای یادگیری مهارت اجتماعی عذرخواهی کردن دوران کودکی و از حدود سن سه سالگی به بعد می‌دانند. بنابراین پدران و مادران باتوجه به سن و ویژگی‌های شخصیتی فرزند خویش می‌توانند از طریق نمایش بازی، نقاشی کشیدن، داستان خوانی و همچنین ارائه رفتارهای بهنجار و سالم از طریق یادگیری مشاهده‌ای بطور مستقیم عذرخواهی کردن  را به کودک خویش آموزش دهند.

به عنوان نکته آخر خطاب به پدران و مادران تاکید می شود در صورت مشاهده اشتباه و رفتار ناپسند فرزند خویش، از تنبیه و زیر سوال بردن شخصیت او با الفاظی همچون «تو بچه بدی هستی» یا «دیگه دوستت ندارم» به شدت پرهیز کنند؛ زیرا بروز چنین پاسخ هایی می‌تواند زمینه را برای بوجود آمدن مشکلات رفتاری دیگر فراهم سازد. ازاین‌رو بهتر است خانواده‌ها به خصوص والدین تک فرزند در مسیر پرورش و تربیت فرزند خویش  از مشورت با روانشناسان و مشاوران استفاده کنند تا مسیر فرزندپروری را با موفقیت بیشتری به انجام برسانند.