چالش‌های حقوق کودکان

فائزه ناصح، دکترای روانشناسی عمومی 

کودکان به لحاظ شرایط جسمی و روحی جزو اقشار آسیب‌پذیر در جوامع مختلف بشری محسوب می‌شوند، بطوریکه آنان در بحران‌ها، جنگ‌ها و درگیری‌های خانوادگی نخستین قربانیان رویداد‌ها و حوادث تنش‌زا هستند. بنابراین به دور از هر‌گونه تعصب و نژادی باید به حقوق آن توجه شود. دیدگاه روانشناسی معتقد است برخورداری از حقوق انسانی یکی از مهمترین نیاز‌های حیاتی کودکان به حساب می‌آید که اگر برآورده نشود ممکن است به سلامت جسمانی و روانی این خردسالان آسیب‌پذیر صدمات جدی وارد کند. از اینرو باتوجه به اینکه تک‌تک انسان‌ها سزاوار بهره‌مندی از حقوقی یکسان و اساسی هستند که جزء لاینفک وجود آنهاست، کودکان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. بنابراین کودکان و خردسالان همچون بزرگسالان قابل احترام‌اند و باید حقوق آنان همچون دیگر افراد بزرگسال جامعه مورد توجه قرار گیرد.

روانشناسان معتقدند کودک به دلیل نزدیک بودن به مبداء فطرت و داشتن دلی پاک و همچنین مصون بودن از زشتی‌ها، از سرشتی سالم و بدور از آلودگی برای تربیت‌پذیری برخوردار است. بر‌این‌اساس تربیت صحیح و مناسب، فراهم آوردن شرایط لازم برای رشد و پرورش توانمندی‌های بالقوه‌، رفع نیاز‌های اولیه و اساسی، و همچنین انس و مهربانی با کودک می‌تواند بستر مناسب را برای شکوفایی استعدادهای وی فراهم سازد. بنابراین از آنجایی که نوزاد انسان در نهاد خانواده پا به عرصه حیات می‌گذارد، از‌این‌رو مهمترین کانون حمایت از کودک، خانواده است؛ به این ترتیب بسیار مهم است والدین شرایطی ایمن برای فرزند خویش بوجود آورند. چنانچه کودک در بستر خانواده خویش احساس امنیت و آرامش نکند، شاهد پرورش نسلی فاقد اعتماد‌به‌نفس کافی خواهیم بود که در آینده در برابر مصائب و مشکلات، ضعیف و ناتوان عمل خواهند کرد. در همین راستا روانشناسان معتقدند برای امن بودن بستر و محیط پرورش کودک باید گریه‌ها و نیاز‌های او دیده شود؛ باید حضور مناسب و پاسخگویی از سوی وی درک و فهمیده شود تا در وجود او دلبستگی ایمن شکل بگیرد به این ترتیب دنیا برای او همچون یک محیط ناایمن تجسم نمی‌شود. کودکان هم انسان هستند؛ آنها نیز مستحق برخورداری از حقوق اساسی و ابتدایی بشرند و شایسته احترامی هستند که تمام اعضای خانواده بزرگ بشری باید از آن بهره‌مند باشند. 

بر اساس مطالب ذکر شده و پژوهش‌های روانشناسی در زمینه آسیب‌شناسی، کودکان و نوجوانان، در همه جوامع از حقوق متناسب با شرایط آن جامعه برخوردارند اما این حقوق گاهی از اوقات به علت شرایط سنی و ناتوانی در وضعیت جسمانی در برخی جوامع و مناطق نادیده گرفته می‌شود و این مساله صدمات فراوانی را بر جسم و روان آنان وارد می‌کند. بنابراین حفظ حقوق و مراقبت از شکوفه‌های زندگی در زمره یکی از مهمترین وظایف والدین، همچنین بزرگسالان است. برای تحقق این امر به عنوان یک اصل اساسی، نهاد‌ها و مراجع حقوقی و قضایی باید با وضع قوانینی جدید و همچنین تجدیدنظر در قوانین فعلی کشور در جهت حمایت از کودکان تصمیمات جدی  اتخاذ کنند. زیرا کودکان امروز آینده سازان فردا هستند؛ بنابراین هر جامعه‌ای برای رشد و تعالی باید به پرورش این گروه سنی توجه ویژه داشته باشد. از‌این‌رو رسیدگی به وضعیت حقوق کودکان یک ضرورت انکارناپذیر است.

پیرو مطالب مطرح شده عنوان نکته آخر به خانواده‌ها تاکید می‌شود، وقت گذاشتن و اختصاص دادن زمانی مناسب و کافی برای توجه و نظارت در انجام فعالیت‌های کودکان یکی از نکات کلیدی در تربیت و پرورش فرزندان محسوب می‌شود تا بتوانند والدین با شناخت صحیح  نیازهای کودک خویش از بروز بسیاری از مشکلات و آلام بشری در زندگی جلوگیری به عمل آورند، زیرا کودکان سالم جامعه سالم را می‌سازند. البته خانواده‌ها به خصوص پدران و مادران می‌توانند برای هموار کردن مسیر فرزند‌پروری از مساعدت‌ها و کمک‌های مشاوران و روانشناسان نیز استفاده کنند تا با پرورش سرمایه‌های اجتماعی ارزشمند و همچنین شهروندانی مسئول و علاقمند به امور جامعه، آینده‌ای روشن  برای ایران عزیزمان رقم بزنند.