دولت ایرانیان مهاجر را به بازگشت بدون‌ترس به کشور تشویق می‌کند؛
ترسیم یک افق مه‌آلود
ریحانه جولایی
مدتی است که بحث بازگشت ایرانی‌های ساکن خارج کشور به ایران گرم شده است. در این رابطه مقامات زیادی صحبت کرده‌اند و به افرادی که خارج از کشور زندگی می‌کنند اطمینان داده‌اند که مشکلی برای بازگشت آنها به کشور پیش نخواهد آمد. کارشناسان زیادی هم در این رابطه اظهارنظر کرده‌اند و از ایرانی‌های ساکن خارج از کشور درخواست کرده‌اند برای سرمایه‌گذاری به کشور برگردند. از سوی دیگر دولت و دستگاه قضایی چنان‌که رؤسای این دو قوه اعلام کرده‌اند، عزمی جزم برای حل مشکل دستگیری ایرانیان در بدو ورود به ایران دارند. این عزم جزم البته باید در عمل دیده شود. شهروندان عادی ایران، برای بازگشت به کشور شاید راحت مشکلشان حل شود، اما این میان افراد سیاسی یا خواننده و بازیگر هستند که خود تمایل به بازگشت دارند، اما درعین‌حال، در کشور با پرونده سیاسی، امنیتی یا فرهنگی مواجه خواهند شد.
ایرانیان بدون ترس به کشور بازگردند
چند ماه پیش حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران با بیان اینکه «ایران‌هراسی» به معضلی در میان ایرانیان خارج از کشور مبدل شده است، تأکید کرد بحث ایرانیان دو تابعیتی باید یک‌بار برای همیشه حل شود. به گفته او، ایرانیان خارج از کشور با مراجعه به سامانه‌ای که برای این کار ساخته شده می‌توانند اطمینان حاصل کنند که مشکلی برای «ورود و برگشت» ندارند.
او با اشاره به سکونت نزدیک به پنج میلیون ایرانی در خارج از کشور تأکید کرده که در دولت سیزدهم به دنبال تصویب قانون جامع حمایت از ایرانیان در سراسر جهان هستیم. این صحبت‌ها در حالی مطرح و رسانه‌ای شده است که در سال‌های گذشته تعداد زیادی از افراد دو تابعیتی به‌محض ورود به ایران بازداشت و دستگیر شده‌اند.
پیش از وزیر امور خارجه ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور روز ۳۱ خرداد و در اولین نشست خبری با اصحاب رسانه تأکید کرد: «همه زمینه‌ها را برای بازگشت ایرانیان خارج به کشور فراهم می‌کنیم و دولت همچنانی که نسبت به حقوق ایرانیان داخل کشور وظیفه دارد، نسبت به ایرانیان خارج از کشور نیز خود را موظف می‌داند. این عزیزان هم ایرانی هستند و ما نسبت به آنها هم مسئولیت داریم فلذا باید ورود ایرانیان به کشور تسهیل شود.» او فراتر از استقبال برای بازگشت ایرانیان به کشور، سرمایه‌گذاری آنها را هم تضمین و بلکه در اولویت قرار داد: «سرمایه‌گذاری در کشور توسط ایرانیان خارج از کشور باید در اولویت باشد و ایرانیانی که خارج از کشور درآمد دارند، بدانند که ایران بهترین و امن‌ترین مکان برای سرمایه‌گذاری است و امنیت برای سرمایه‌گذاری وجود دارد و همه سرمایه‌گذاران در سراسر دنیا بدانند که امروز جمهوری اسلامی جزو امن‌ترین مکان‌ها برای سرمایه‌گذاری اقتصادی است و دولت نیز این امنیت را برای همه تضمین می‌کند.»
مسئولان اگر قصد دارند به جامعه امید و آسودگی خاطر را هدیه کنند، باید مردم را به خودشان بگذارند. اصرارها برای ترویج شکل خاصی از زندگی و کلنجار با نسل‌ها و اقشار مختلف جامعه برای جا انداختن نوعی تفکر و ایدئولوژی خاص، تنها به نارضایتی و ترک وطن منجر می‌شود
آن‌هایی که ممنوع‌الخروج بوده‌اند، بازداشت نمی‌شوند
از سوی دیگر رئیس قوه قضاییه هم گفته است که «هیچ ایرانی‌ای که تبعه ایران و اکنون در خارج از کشور است، ممنوع‌الورود نیست و منعی برای بازگشت به کشور ندارد. اتفاقاً مواردی هست که اگر این افراد بیایند و در اینجا به مسائل آنها رسیدگی شود، به نفع آن‌هاست و از وضعیت بلاتکلیفی خارج می‌شوند. در حال حاضر افرادی در خارج از کشور هستند که اموال و امکانات آنها در داخل سرپرست ندارد و برخی افراد ذی‌نفع آنها را برای بازگشت به کشور می‌ترسانند، اما اگر این افراد برگردند، مسائل مالی آنها در یک تحقیق و بررسی ساده و دقیق روشن می‌شود.»
رئیس قوه قضائیه فراتر از این به کسانی هم که ممنوع‌الخروج بوده و اکنون به خارج‌رفته‌اند، اطمینان داد هنگام ورود بازداشت نخواهند شد. «افرادی هستند که به دلیل آنکه ممنوع‌الخروج بوده‌اند نگرانی دارند که به‌محض ورود به مرز دستگیر و راهی زندان شوند و به اتهامات آنها رسیدگی نشود که این افراد می‌توانند با هماهنگی با سیستم قضایی و بدون آنکه بازداشت شوند، به کشور بازگردند.»
اعتمادسازی به‌جای وعده دادن
در رابطه با این صحبت رئیس قوه قضاییه مبنی بر اینکه «هیچ ممنوع‌الورودی نداریم»؛ برخی از وکلا گفته‌اند اصولاً در قوانین کشور ما چیزی به نام ممنوع‌الورودی وجود ندارد و اتباع ایرانی هر زمان که اراده کنند می‌توانند به کشور وارد شوند؛ اما مشکل ایرانیان خارج‌نشین، ممنوع‌الورودی به کشور نیست بلکه ضبط گذرنامه در موقع ورود به کشور و یا ممنوع‌الخروجی احتمالی ایشان پس از ورود به کشور و وجود مصادیق متعددی از افراد است که پس از ورود به ایران بازداشت و یا با اتهامات متعدد مواجه شده‌اند و همین امر باعث می‌شود بسیاری از ایشان تاکنون علیرغم علاقه وافر به وطن، درخصوص بازگشت به موطن خود مردد باشند.
بنابراین کاری که مسئولان باید انجام دهند این است که اعتماد افرادی که به هر دلیل از کشور خارج‌شده‌اند را به دست آورند. نمی‌توان از ایرانیان مقیم خارج از کشور دعوت کرد که به ایران بازگردند اما هم‌زمان، هماهنگی لازم با نهادهای امنیتی برای تسهیل این اقدام صورت نگیرد. بدیهی است وقتی‌که نهادهای امنیتی گزارشی درخصوص ایرانی خارج‌نشینی که به کشور بازگشته تقدیم مراجع قضایی می‌کنند، لاجرم فرایند تعقیب کیفری فرد آغاز می‌شود و ممکن است منتهی به صدور حکم محکومیت او شود. بنابراین چنین اقداماتی باید صورت گیرد تا افرادی که سال‌هاست از کشور خارج‌شده‌اند و تمایلی هم به بازگشت و سرمایه‌گذاری دارند بدون ترس و واهمه با خیالی آسوده وارد کشور شوند و صرفاً گفتن اینکه هیچ مشکلی برای کسی ایجاد نمی‌شود نمی‌تواند چندان اعتمادسازی کند.
ایران توان فراهم کردن بستر سرمایه‌گذاری را دارد؟
در سال‌های پس از انقلاب، اما بسیاری از دانشجویان و افراد عادی بار سفر بسته و برای همیشه به کشورهای دیگر مهاجرت کرده‌اند. گروه بزرگی از آنها در آنجا زندگی خود را ساخته‌اند و به موفقیت‌هایی هم دست پیداکرده‌اند. حالا به گفته مقامات بهتر است این افراد تمام سرمایه‌های خود را بردارند و به ایران بیاید و در اینجا سرمایه‌گذاری کنند.
در این میان باید به این نکته توجه کرد که آیا بسترهای سرمایه‌گذاری برای این افراد در کشور آماده است؟ آن‌هم زمانی که به دلیل نوسانات شدید و مشکلات تورم بسیاری از کارآفرینان و سرمایه‌گذارهای داخلی هم با مشکلات شدید مالی مواجهند.
قوانین دست و پاگیر برای فعالیت اقتصادی، فراهم نبودن فضای کسب و کار، تورم شدید، موازی‌کاری و بی‌ثباتی در تصمیم‌گیری‌ها، عدم ثبات قوانین، سخت‌گیری‌های بی‌مورد و ... در ایران باعث شده تا بسیاری رغبتی به سرمایه‌گذاری در داخل کشور نداشته باشند. مردم در شرایط امروز اطلاعات وسیعی از شرایط دیگر کشورها، ایده‌آل‌ها و امکانات دارند و نمی‌توان به لحاظ سیاسی، فرهنگی و اجتماعی شرایطی برای آنها فراهم کرد که با دیده و شنیده‌های آنها متفاوت باشد. بنابراین بهتر است که مسئولین پیش از مطرح کردن این موضوعات به این فکر کنند که تا چه اندازه می‌توانند بسترها را برای سرمایه‌گذاری در کشور فراهم کنند.
چند ماه پیش بود که حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران با بیان اینکه «ایران‌هراسی» به معضلی در میان ایرانیان خارج از کشور مبدل شده است، تأکید کرد بحث ایرانیان دو تابعیتی باید یک‌بار برای همیشه حل شود
پیش‌نیازهای بازگشت ایرانیان خارج‌نشین
بازگشت هموطنان به کشور اما قبل از هر چیز پیش‌نیازهایی دارد که مقامات، مسئولان و کارشناسان باید به آن توجه کنند.
بازگشت سرمایه‌های فکری و متخصصان و شهروندان عادی به کشور نیاز به کاهش سختگیری‌ها و سوء‌تفاهم‌ها دارد. پیش‌ازاین کم نبوده‌اند مسئولان کشور که وعده باز شدن درها را داده‌اند و حتی با خواهش و دعوت از ایرانیان مهاجر، خواستار بازگشت آنها شده‌اند. اما در عمل برخوردهای گزینشی، تهدیدها و سوء رفتارها در انتظار آنها بوده است. در بسیاری از موارد به دلیل تندروی‌ها یا امکان کار در ایران برای‌شان مهیا نشده یا اگر هم شده به دردسر افتاده و عطای بازگشت را به لقایش بخشیده‌اند.
از سوی دیگر افرادی که در خارج از کشور زندگی کرده‌اند با شکل دیگری از زندگی آزاد مواجه شده‌اند. توجه به حقوق زنان، کم کردن محدودیت‌های دست و پاگیر جوانان، امکان دسترسی بهتر به اینترنت، کم کردن سانسور و فیلتر و بگیروببندهای رایج در تمام زمینه‌ها و مهمتر از همه رفاه و آسایش. آنها درقالب این کشورها با اصرار و ابرام بر ترویج شکل خاصی از زندگی و جا انداختن تفکر و ایدئولوژی رسمی مواجه نیستند.
براساس جدیدترین آمار از هر سه ایرانی یک نفر تمایل به مهاجرت دارد. مسئولان به‌خوبی می‌دانند که تعداد شهروندانی که داخل کشور زندگی می‌کنند اما رویای رفتن در سر دارند؛ در حال افزایش است. می‌دانند که بسیاری از افراد داخل کشور سرمایه‌های خود را تبدیل به دلار کرده‌اند که اگر لازم شد راحت‌تر بار سفر ببندند. می‌دانند که ایرانی‌ها رکورددار خرید ملک در ترکیه هستند و ترجیح می‌دهند سرمایه‌شان در کشور دیگری هزینه شوند چراکه هیچ کشوری به‌اندازه ایران اقتصاد بی‌ثبات ندارد.
افزون بر موارد یادشده، تحریم‌های اقتصادی و عدم پذیرش FATF اجازه این را نمی‌دهد که سرمایه‌گذاری در ایران جذاب باشد، چه برای ایرانی‌های داخل، چه ایرانی‌های خارج و چه اتباع سایر کشورها. بنابراین پیش از هر چیز باید تحریم‌ها رفع شود و دولتمردان قبل از هر توصیه و نشان دادن در باغ سبزی برای بازگشت هموطنان از سایر کشورها، باید در راستای از میان برداشته شدن کامل تحریم‌ها و گشایش اقتصادی گام بردارند.
دیدگاه تان را بنویسید