نسخه‌های الکترونیکی؛ مردم، پزشکان و داروخانه‌ها را سردرگم و عاصی کرده است؛
مدرنیته بدون زیرساخت کافی و دانش وافی!
ریحانه جولایی
مدتی است که پزشکان طرف قرارداد بیمه تأمین اجتماعی و برخی بیمه‌های درمانی دیگر موظف شده‌اند نسخه بیماران خود را به‌صورت الکترونیکی بنویسند. مسئله‌ای که اگرچه می‌تواند اقدامی پیشرو در روند درمان به شمار آید اما به‌زعم برخی پزشکان و داروخانه‌داران، هنوز زیرساخت‌هایش فراهم نشده و مردم را دچار مشکلاتی کرده است. آن‌ها می‌گویند به علت برخی دردسرهای این طرح، بعضاً مجبور شده‌اند قید همکاری با برخی بیمه‌ها را بزنند، چراکه مشکلات شیوه جدید نسخه‌نویسی هم ظرفیت پیش‌بینی و درمان را پایین آورده و هم باعث بی‌اعتمادی مردم به جامعه پزشکی شده است.
الکترونیکی شدن نسخه‌ها، طرحی بدون کارشناسی
آذر‌ماه سال99 بود که مصطفی سالاری، مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی اعلام کرد: «پروژه نسخه‌نویسی الکترونیک و حذف دفترچه‌های کاغذی یکی از مهم‌ترین اولویت‌های ما محسوب می‌شود و به‌صورت هفتگی روند پیشرفت این برنامه را بررسی می‌کنیم.» پس‌ازآن، سامانه‌ای طراحی شد تا نسخه‌های الکترونیکی در آن بارگذاری شود. همچنین هر هفته در سازمان تأمین اجتماعی جلسه‌ای برای پیگیری میزان پیشرفت طرح الکترونیکی شدن نسخه‌ها برگزار شد اما ظاهراً با گذشت یک سال، همچنان برخی از ایرادهای اولیه پابرجاست و مثلث پزشک، بیمار و داروخانه یا مراکز درمانی از آن رنج می‌برند.
در مورد الکترونیکی شدن نسخه‌ها حرف‌وحدیث‌های زیادی وجود دارد. مثلاً اینکه در این طرح باید نظر پزشکان هم لحاظ می‌شد، بااین‌حال هیچ‌کس از پزشکان نظرسنجی یا مشورت نکرده است. در همان زمانی که این طرح آغاز شد پزشکان زیادی به آن اعتراض کردند و برخی معتقد بودند انجام این طرح نیاز به زیرساخت‌های اساسی دارد و ما هنوز چنین زیرساخت‌هایی نداریم و صرفاً تجربه کشورهای دیگر در یک مسئله نمی‌تواند توجیه خوبی برای اجرای همان طرح در ایران باشد. پیش‌ازاین مورد هم طرح پزشک خانواده در کشور مطرح‌شده بود. این طرح در انگلیس اجرایی شده اما کسی نمی‌دانست که مردم این کشور هیچ رضایتی از پزشک خانواده ندارند چون این طرح برنامه شرکت‌های بیمه‌ای انگلیس برای منفعت بیشتر بود که جای بحث دارد. در الکترونیکی شدن نسخ درمانی نیز صرفاً نمی‌توان گفت کشورهای دیگر تجربه کرده‌اند و ما هم باید به این سمت برویم.
دود نسخه الکترونیک به چشم مردم
حالا باگذشت چندین ماه از این طرح وضعیت داروخانه‌ها به‌شدت آشفته است. داروخانه‌داران می‌گویند که الکترونیکی شدن نسخه‌ها منجر به سرگردانی بیماران در داروخانه‌ها شده است. پس از حذف دفترچه‌های کاغذی، اغلب پزشکان در مطب‌ها کد داروهای نسخه شده را وارد سامانه سازمان‌های بیمه‌گر نمی‌کنند. همین مسئله موجب شده تا عده زیادی از بیماران مراجعه‌کننده به داروخانه‌ها، داروهایشان را آزاد تهیه کنند یا باید دوباره به مطب پزشک مراجعه و نسخه‌شان را به‌طور کامل در سیستم نسخه‌نویسی الکترونیکی ثبت کنند. از سوی دیگر اما پزشکان شاغل در مطب‌ها گلایه‌ها و اعتراض‌های زیادی به اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیک دارند. آن‌ها می‌گویند مخالفت آن‌ها برای نسخه کردن داروها در سامانه‌های الکترونیک، افزایش هزینه مطب و از طرفی ازدحام بیماران در اورژانس‌های بیمارستانی و درمانگاه‌ها است که موجب می‌شود پزشکان به‌جای معاینه دقیق بیمار، زمان ویزیت را صرف واردکردن کدهای داروها در سامانه‌های نسخه‌نویسی الکترونیک کنند.
گزارش‌های میدانی برخی رسانه‌ها دراین‌باره نشان می‌دهد که اگر هم کد داروها از سوی پزشک در مطب به‌درستی وارد سامانه‌های سازمان‌های بیمه‌گر شود اما واردکردن کد دارو به سامانه در داروخانه‌ها زمان‌بر است و آماده شدن نسخه حداقل یک ربع زمان می‌برد. در این گزارش آمده است که یک زن ۷۲ ساله و مبتلابه فشارخون بالا نزدیک به ۲۰ دقیقه در صف دریافت دارو منتظر مانده تا نسخه‌پیچ کد داروهایش را وارد سامانه کند اما درنهایت مسئول فنی داروخانه به او گفته است کد داروها به‌طور کامل در سامانه بیمه ثبت‌نشده و باید دوباره به مطب مراجعه کند. او گفته که در این اوضاع کرونا مجبور شده دوباره به مطب مراجعه کند و زمان زیادی منتظر مانده تا منشی اجازه دهد وارد اتاق دکتر شود و نسخه‌اش را کامل بنویسد. بیمار سالمند دیگری هم بیان کرده: دکتر من ۸۰ سال سن دارد. در مطبش نه کامپیوتر هست و نه حوصله دارد بنشیند و داروها را وارد سیستم کند. دکتر داروساز گفته است که خط دکتر را نمی‌تواند بخواند و مجبور شدم برگردم مطب تا نسخه را دوباره بنویسد.
پس از حذف دفترچه‌های کاغذی، اغلب پزشکان در مطب‌ها کد داروهای نسخه شده را وارد سامانه سازمان‌های بیمه‌گر نمی‌کنند. همین مسئله موجب شده تا بسیاری از بیماران مراجعه‌کننده به داروخانه‌ها، داروهای خود را آزاد تهیه کنند
عدم استقبال پزشکان از طرح الکترونیکی شدن نسخه‌ها
گفته می‌شود که اخیراً سازمان‌های بیمه‌گر به مراکز پاراکلینیک اعلام کرده‌اند ۳۰ درصد نسخه‌های کاغذی را قبول کنند هرچند که با همین تعداد نسخه کاغذی نیز بیماران ناراضی‌اند. زیرساخت‌ها در مطب‌ها آماده نیست چون واردکردن کد هر آزمایشی وقت‌گیر است. قبلاً پزشک در یک دقیقه ۱۰ رقم آزمایش می‌نوشت اما الآن برای هر آزمایشی باید یک کد وارد سامانه کند. همه این مشکلات اغلب به دعوا بین بیمار و پرسنل کشیده می‌شود و برخی از بیماران به‌دلیل زمان‌بر بودن دریافت پول از بیمه‌های مکمل از انجام خدمات پاراکلینیکی خودداری می‌کنند گرچه که عین‌اللهی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درخواست کرده برای اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیک ۶ ماه مهلت دهند باوجودآنکه آزمایشگاه‌ها و داروخانه‌ها به سامانه متصل شده‌اند اما پزشکان هنوز آمادگی ندارند درحالی‌که نسخه‌نویسی الکترونیک در همه جای دنیا وجود دارد و از اشتباهات نسخه‌نویسی جلوگیری می‌کند.
از سوی دیگر اولین مسئله پزشکان بعد اقتصادی قضیه است. پزشکان می‌گویند مگر ما چقدر ویزیت می‌گیریم که زیر بار اضافه کردن زیرساخت‌ها ازجمله خرید نرم‌افزار و صرف وقت زیاد برای واردکردن کد داروها برویم. از طرفی هر پزشک باید روزی ۷ نفر مریض را ویزیت کند، درحالی‌که ساختار ویزیت پزشک در ایران بخصوص در اورژانس‌ها و درمانگاه‌ها به دلیل شلوغی موجب شده هر پزشک روزی ۷۰ مریض را ویزیت کند. بنابراین با این پهنای باند اینترنت و قطعی برق واردکردن کد داروها و خدمات پاراکلینیک در سامانه زمان‌بر است درحالی‌که قرار است فناوری منجر به تسریع و تسهیل در سیستم درمان شود اتفاق برعکسی افتاده است، چون پزشک مجبور است به‌جای ارتباط چشمی و گرفتن شرح‌حال و معاینه مریض وقتش را برای پیدا کردن کد داروها و ثبتشان در سامانه صرف کند.
گفته می‌شود که اخیراً سازمان‌های بیمه‌گر به مراکز پاراکلینیک اعلام کرده‌اند ۳۰ درصد نسخه‌های کاغذی را قبول کنند هرچند که با همین تعداد نسخه کاغذی نیز بیماران ناراضی‌اند. زیرساخت‌ها در مطب‌ها آماده نیست چون واردکردن کد هر آزمایشی وقت‌گیر است
طرح الکترونیکی شدن نسخه‌ها مزایا هم دارد
با تمام این اوصاف اما طرح نسخه‌نویسی الکترونیک اگر با فراهم شدن زیرساخت‌ها همراه می‌شد می‌توانست طرح خوب و بی‌نظیری باشد. این طرح چندین خوبی دارد. ازجمله این مزایا می‌توان به کاهش خطاهای دارویی اشاره کرد. گاهی ممکن است به دلیل دستخط بد بعضی از پزشکان و خطاهای دیگر ناشی از نسخه‌نویسی خطی، ایمنی بیمار به خطر بیافتد و سالانه تعداد زیادی به دلیل همین خطا دچار مرگ زودرس و یا اشتباهات دارویی می‌شوند. این اتفاق به دو شکل ممکن است اتفاق بیفتد: اول اینکه داروساز دستخط را به‌اشتباه تشخیص دهد و داروی اشتباه دیگری به بیمار بدهد. همچنین ممکن است بیمار نسخه خود را نزد پزشک دیگر ببرد و این پزشک نسخه را طور دیگری بخواند و با تشخیص اشتباه باعث اتفاق جبران‌ناپذیری شود. با استفاده از نسخه الکترونیک درواقع دست خط پزشک حذف می‌شود و نسخه‌ها به‌طور یکدست و سیستمی وارد پرونده الکترونیک بیمار می‌شوند. بنابراین احتمال خطا برای تجویز و یا خواندن اشتباه دارو بسیار کم می‌شود. از دیگر مزایا اینکه مشخص می‌کند قبلاً بیمار چه داروهایی را استفاده کرده است. با الکترونیکی شدن نسخه‌ها درصورتی‌که دارو فراموش شود و فرد امکان دسترسی به دارو خود را نداشته باشد مثلاً هنگام مسافرت یا انجام مأموریت و... شخص می‌تواند در همان سفر یا مأموریت، به پزشکی مراجعه کند تا برای او دارو بنویسد. وقتی تمام اطلاعات بیمار در پرونده الکترونیک وجود داشته باشد، پزشک بهتر می‌تواند تصمیم بگیرد که سیر بیماری به چه صورت بوده و قبلاً بیمار به چه داروهایی بهتر جواب می‌داده است، این داروها برای بیمار چه عوارضی داشته و درعین‌حال هزینه‌هایش را چطور می‌توان کنترل کرد. برخی از پزشکان هم می‌گویند راه افتادن این سیستم می‌تواند از نشت دارو به بازار آزاد جلوگیری کند.
نکته دیگر اینکه پزشک با این روش می‌تواند متوجه تداخل دارویی و یا داروهای نامناسب برای بیمار شود و با علم به سابقه بیمار تجویز درست کند. البته همان‌طور که گفته شد تمام این مزایا منوط به این است که دولت پیش از عملی کردن طرح ابتدا به رفع مشکلات زیرساختی می‌پرداخت آن‌وقت بود که این طرح می‌توانست به‌خوبی پیش رود و بیماران برای تهیه داروهای خود دچار سختی و عذاب نشوند.
از سوی دیگر دولت باید بداند که برای راه‌اندازی هر طرحی ابتدا باید مطالعات گسترده در مورد آن انجام شود. با توجه به اتفاق‌های پیش‌آمده به نظر می‌رسد دولت به‌اندازه کافی روی این طرح مطالعه نکرده است. به‌رغم اینکه این طرح چند سالی می‌شود که مطرح‌شده اما مشکل اینترنت پرسرعت هنوز در بیمارستان و کلینیک‌های ایران رفع نشده است. از سوی دیگر برای راه‌اندازی چنین طرح‌هایی دولت باید هزینه‌هایی ازجمله مجهز کردن بیمارستان و مطب‌ها را به نرم‌افزارهای مربوطه در نظر بگیرد که ظاهراً به این قسمت قضیه فکر نشده و تمام هزینه به گردن پزشکان و بیمارستان‌هاست.
دیدگاه تان را بنویسید