خودروها به محدودیت تردد شبانه وقعی نمی‌نهند!
ادامه طرحی با کمترین کارآیی ممکن
ریحانه جولایی
ممنوعیت تردد شبانه، طرحی که تقریباً یک سال پیش به‌منظور کاهش چرخش ویروس کرونا در کشور اجرایی شد و حالا بسیاری بر این باورند که این طرح چندان مؤثر نبوده است. شاید چند هفته پس از آغاز این طرح بسیاری از مردم قید اینکه شب‌ها در خانه بمانند را زدند و کار فقط برای گروهی که در همه حال قانون را رعایت می‌کنند سخت شد. حالا دوباره شب‌ها هم تعداد زیادی ماشین در خیابان‌ها وجود دارد و حتی در ساعاتی بجز ساعات شلوغی هم ترافیک خیابان‌ها سنگین است. خیلی‌ها دیگر راه فرار را یاد گرفته‌اند و زندگی برایشان شبیه قبل شده است.
فقط برای 2 درصد ناقابل!
طرح محدودیت تردد شبانه از ابتدای آذرماه سال 1399 در تهران و سایر شهرهای ایران به اجرا درآمد و تاکنون نیز ادامه دارد. بر اساس این طرح، از ابتدای آذرماه تا پایان اسفندماه 1399 تردد خودروهای شخصی از ساعت ۲۱ تا ۴ بامداد ممنوع اعلام شد و درصورت تردد و ثبت با دوربین یا توسط نیروی انتظامی، خودروها به مبلغ 200 هزار تومان جریمه می‌شدند. این طرح از ابتدای فروردین‌ماه دو ساعت کاهش‌یافته و از ساعت 22 تا 3 بامداد اجرا می‌شود. اما اجرای این طرح از ابتدا با چالش‌های متعددی مواجه بوده و همچنان نیز محل بحث است. این طرح با این تصور در ایران شروع شد که همچون برخی کشورهای دنیا می‌تواند موفقیت‌آمیز و در کاهش چرخش ویروس مؤثر باشد؛ اما آمارها نشان می‌دهد اجرای آن در ایران نتوانسته تأثیر بالایی در کاهش ابتلا به کرونا داشته باشد. دلیل آن را شاید بتوان ناهماهنگی میان قانون‌گذاران و مجریان این قانون دانست که باعث شده شهروندان به‌آسانی راه‌های دور زدن این قانون را پیداکرده و از آن تمرد کنند.
بر اساس گزارشی که اخیراً نقشه و مسیریاب «بلد» منتشر کرده است، به نظر می‌رسد این طرح چندان نتوانسته موفق شود و شهروندان را در خانه نگه دارد. طبق آمار «بلد»، قبل از شروع محدودیت‌ها، حدود 14 درصد از سفرها در ساعات شب (۲۱ تا ۴) اتفاق می‌افتاده که گرچه این آمار با آغاز محدودیت‌های شبانه در آذرماه به 9 درصد رسیده است، اما در ماه‌های بعد با افزایش تردد شهروندان به نزدیک ۱۲ درصد رسیده است و عملاً محدودیت‌ها اثربخشی زیادی نداشته است. ضمن اینکه بسیاری از کاربران این اپلیکیشن، به‌جای استفاده از خودرو شخصی، در ساعات محدودیت، از تاکسی‌های اینترنتی استفاده کرده‌اند. تا جایی که برآورد شده، تا قبل از شروع محدودیت‌ها، میزان سفرهای شبانه با تاکسی‌های اینترنتی کمتر از 40 درصد کل سفرها بوده است، درحالی‌که پس از اعلام محدودیت‌ها به بالای 60 درصد رسیده است. این آمار به‌خوبی بیانگر این است که گرچه در الگوی استفاده از خودروی شخصی توسط افراد تغییراتی حاصل‌شده، اما افرادی که نیاز به تردد شبانه داشته‌اند، با اجرای این محدودیت‌ها خانه‌نشین نشده‌اند.
طرحی بی‌کاربرد، به نفع مرفهین
اعتراض به استمرار طرح منع تردد شبانه فقط مختص شهروندان نبوده و نمایندگان مجلس و مدیران استانی نیز نسبت به آن نقد جدی ابراز کرده‌اند. به‌طور نمونه علیرضا زالی، رئیس ستاد مقابله با کرونای استان تهران، شهریور امسال گفته بود بحث منع تردد شبانه تأثیری در کاهش کرونا ندارد و نتیجه‌ای جز به‌کارگیری و خستگی پلیس هم نداشته است و باید این طرح موردبررسی قرار گیرد. همچنین برخی موارد که ایجاد زحمت، هزینه و نارضایتی به همراه دارند را هم باید موردبازنگری قرار دهیم.
انوشیروان محسنی بندپی، استاندار وقت تهران هم دراین‌باره بیان کرده بود: در خصوص طرح منع تردد شبانه خواستار بازنگری در همه مصوبات اعم از رعایت پروتکل‌ها و فاصله‌گذاری اجتماعی هستیم.
بسیاری هم بر این باور بودندکه وضعیت ترددهای شبانه کشور و شهر تهران فضا را برای طبقه مرفه خالی کرده است. ازآنجاکه تنها دوربین‌های طرح ترافیک و طرح زوج و فرد (که در مناطق مرکزی و جنوبی تهران نصب‌شده) قادر به ثبت پلاک خودروها هستند و دیگر دوربین‌های ترافیکی نمی‌توانند بر اساس ساعت تردد تنظیم شوند، بسیاری از جامعه‌شناسان و کارشناسان شهری نسبت به افزایش فاصله طبقاتی با اجرای طرح محدودیت تردد شبانه هشدار داده‌اند. درواقع افرادی که در محدوده طرح ترافیک یا طرح زوج و فرد زندگی نمی‌کنند، آزادانه می‌توانند در سطح شهر و منطقه خود تردد کنند و تنها باید مراقب باشند از مبادی ورودی و خروجی طرح تردد نکنند. همچنین در صورت تخلف مانند سرعت غیرمجاز یا عبور از چراغ‌قرمز، هم‌زمان شامل جریمه محدودیت‌های کرونایی نیز می‌شوند. به‌این‌ترتیب به نظر می‌رسد اهالی شمال، غرب و شرق تهران که اقشار مرفه‌تر نسبت به مرکز و جنوب تهران به شمار می‌روند، با این طرح نیز از رانت رفاه شهری برخوردار شده‌اند.
هزینه‌هایی که به خانواده‌ها تحمیل می‌شود
بیماری و ناخوشی هیچ‌وقت خبر نمی‌کند و شب و روز نمی‌شناسد. در این روزها که مردم بسیاری بیمارند به‌ناچار ترددهای شبانه نیز کم نیست. همین موضوع برای قشری که درآمد چندانی ندارد می‌تواند مشکل‌ساز شود. یعنی علاوه بر هزینه‌هایی که بیماری بر دوش آن‌ها گذاشته حالا باید یا هزینه جریمه تردد در شب را پرداخت کنند یا هزینه‌های بالای تاکسی‌های اینترنتی. این درحالی است که استفاده از خودروهای اینترنتی هم می‌تواند ریسکی باشد. چراکه منجر به بیمار شدن راننده و اطراف بسیار دیگری که با آن فرد در تماس هستند نیز خواهد شد. البته از این نکته هم نباید غافل شد که بسیاری از داروخانه‌های بزرگ کشور که داروهای بیماران کرونایی و بیماری‌های خاص‌تر را ارائه می‌دهند نیز در مرکز شهر قرار دارند.
علیرضا زالی، رئیس ستاد مقابله با کرونای استان تهران، شهریور امسال گفته بود بحث منع تردد شبانه تأثیری در کاهش کرونا ندارد و نتیجه‌ای جز به‌کارگیری و خستگی پلیس هم نداشته است و باید این طرح مورد بازنگری قرار گیرد
سردرگمی مردم با تصمیمات ناهماهنگ مسئولان
پس‌ازاینکه واکسیناسیون در کشور آغاز و قرار بر این شد برای جلوگیری از ازدحام و سرعت بخشیدن به کار برخی از مراکز به‌صورت شبانه‌روزی واکسیناسیون کرونا را انجام دهند، بحث و شوخی‌هایی با این موضوع شد که وقتی تردد ممنوع است چطور می‌شود به مراکز برویم و واکسن کرونا بزنیم؟ این شوخی‌ها و طنزپردازی آن‌قدر ادامه داشت تا جایی که ستاد ملی کرونا سرانجام مصوب کرد طرح محدودیت تردد لغو شود. اما این مصوبه هیچ‌گاه اجرایی نشد زیرا پلیس و نیروی انتظامی اعلام کردند هیچ ابلاغیه‌ای مبنی بر لغو تردد شبانه به آن‌ها اعلام‌نشده و برای افرادی که در ساعات شبانه تردد داشتند، پیامک‌های جریمه نیز ارسال شد. پس از دو روز با اعلام اینکه به دلیل ناهماهنگی، جریمه‌های این دو روز بخشیده خواهد شد، اجرای طرح از سر گرفته شد. ستاد ملی کرونا نیز برای رفع‌ورجوع موضوع واکسیناسیون شبانه‌روزی، اعلام کرد افرادی که برای واکسن مراجعه می‌کنند، می‌توانند با ارائه شماره اتومبیل خود به مراکز واکسیناسیون، مانع از ارسال پیامک جریمه شوند. اما این موضوع نیز با اعتراض افرادی مواجه شد که مجبور بودند با اتومبیلی که به نام خودشان نیست برای واکسیناسیون مراجعه کنند.
تردد برای ساکنان مناطق مرکزی شهر سخت‌تر است
بر اساس آنچه پیش‌تر هم اشاره شد در تهران تنها دوربین‌های طرح ترافیک، عبور و مرور شبانه خودروها را ثبت و برای متخلفان جریمه صادر می‌کنند و به همین دلیل شهروندانی که خانه‌های آنان در محدوده طرح ترافیک نیست، در ساعت‌های ممنوعیت تردد و به‌راحتی و بدون اینکه جریمه شوند، می‌توانند در شهر به‌جز محدوده طرح ترافیک تردد کنند. این مسئله صدای شهروندانی که محل زندگی‌شان داخل طرح ترافیک واقع‌شده را بیش از سایرین درآورده است. برای مثال شهروندانی که در محدوده میدان ولیعصر زندگی می‌کند، از ۷:۳۰ صبح تا ۱۴:۳۰ عصر به خاطر طرح ترافیک نمی‌توانند ماشین از خانه بیرون بیاورند، از آن‌طرف از ساعت ۱۰ شب نیز طرح منع تردد شبانه اجرا می‌شود. همین موضوع باعث شده تا ساکنان این محله‌ها هزینه‌های زیادی برای جابه‌جایی در شهر پرداخت کنند و مشکلات زیادی داشته باشند. این درحالی است که شهروندانی که خانه آن‌ها در محدوده طرح نیست، بدون هیچ مشکلی در شهر تردد می‌کنند، فقط باید حواسشان باشد که داخل طرح ترافیک نیایند. اگر این طرح واقعاً طرحی درست و اصولی باهدف کاهش چرخش بیماری در بین مردم بود چرا به این شکل اجرا می‌شود؟ چرا کسانی که در نیاوران، سوهانک، شهرک غرب و جنوب تهران ساکن هستند، بدون نگرانی از جریمه شدن می‌توانند با ماشین بیرون بیایند؟
طبق آمار «بلد»، قبل از شروع محدودیت‌ها، حدود 14 درصد از سفرها در ساعات شب (۲۱ تا ۴) اتفاق می‌افتاد؛ گرچه این آمار با آغاز محدودیت‌های شبانه در آذرماه پارسال به 9 درصد رسید، اما در ماه‌های بعد با افزایش تردد شهروندان به ۱۲ درصد نزدیک شد که نشان می‌دهد طرح محدودیت شبانه تردد عملاً اثربخشی زیادی نداشته است
مبالغ دریافتی از جریمه‌ها کجا هزینه شد؟
پای صحبت هرکسی که بنشینید می‌گوید این طرح هرچه نداشت پول زیادی روانه جیب دولت کرد. هرچه باشد این موضوع مهمی است و مبالغ هم آن‌قدر کم نیستند که بتوانیم بی‌اعتنا از کنار آن بگذریم. البته هنوز آمار تجمیعی و دقیقی از میزان درآمدی که به‌واسطه این طرح ایجادشده در دست نیست؛ اما مثلاً در دوهفته‌ای که ستاد ملی کرونا برای جلوگیری از ترددهای تعطیلات ایام سوگواری محرم، محدودیت تردد را در کشور تشدید کرده بود (انتهای مرداد و ابتدای شهریور)، اعلام شد که بیش از ۵۴۰ هزار نفر در سراسر کشور محدودیت تردد شبانه را نقض کرده‌اند؛ با احتساب جریمه 200 هزارتومانی برای نقض محدودیت، می‌توان برآورد کرد به‌طور میانگین ماهانه حداقل 200 میلیارد تومان جریمه از محل محدودیت‌های تردد شبانه به‌حساب ارگان‌های دولتی ریخته می‌شود و باوجودآنکه قول داده‌شده درصد بالایی از این مبالغ صرف فعالیت‌های ستاد ملی کرونا شود، هنوز هیچ آماری درباره نحوه مصرف این مبالغ اعلام‌نشده است. همین امر باعث شده شهروندان نسبت به رعایت محدودیت‌ها دلسرد شوند و همکاری لازم را نداشته باشند.
طرح ممنوعیت شبانه همچنان پابرجاست
حالا معلوم نیست عاقبت این طرح چه می‌شود و تا کی ادامه خواهد داشت اما مهم این است که این طرح نتوانسته باری از دوش کادر درمان و نظام سلامت کشور بردارد. مردم بدون توجه به محدودیت‌ها هر شب در خیابان‌ها تردد می‌کنند و مسئولین هم فضا را برای دور دور کردن‌های جوانان مرفه شهر آماده کرده‌اند.
تا امروز که قانون محدودیت‌های ترافیکی هیچ تغییری نکرده است و همچنان از ساعت 22 تا 3 بامداد اجرا می‌شود. این درحالی است که اگر خانواده‌ای بخواهد بیمار خود را شبانه به بیمارستان برساند، در کنار همه هزینه‌های درمانی مجبور است این جریمه را هم بپردازد. از سوی دیگر سخنگوی نیروی انتظامی اعلام کرده که این طرح تا زمان ابلاغ رسمی ستاد مقابله با کرونا پابرجاست و نیروی انتظامی در لغو این طرح تصمیم‌گیرنده نیست. البته گفته می‌شود که قرار است به‌زودی طرح جامع مدیریت هوشمند کرونا در کشور اجرا شود که نتیجه آن رفع محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های فعلی کرونایی و جایگزینی آن‌ها با کنترل‌های هوشمند و فناورانه است. در این طرح، افرادی که واکسن زده‌اند و کد «کیو آر» مربوط به کارت واکسیناسیون را دریافت کرده‌اند، می‌توانند علاوه بر آغاز کسب‌وکار خود و استفاده از تمامی خدمات شهری، بدون جریمه شدن در سطح شهر تردد کنند.
دیدگاه تان را بنویسید