خبرهای فساد و معطلی دارو و تجهیزات پزشکی در گمرک، رنج بیماران را مضاعف می‌کند
اقلام حیاتی در هزارتوی بروکراسی و گروکشی‌های سیاسی
سعیده علیپور
در روزهای اوج کرونا و کمبود سرم و سر به فلک کشیدن قیمت همین محلول ساده و وعده‌های مسئولان برای واردات و تولید آن، خبر فساد 500 تن سرم دپو شده در انبار گمرک شهریار، آه و افسوس را از نهاد بسیاری از شهروندان برآورد.
سرم‌هایی که بنا به توضیحات مسئولان امور گمرکی کشور، ۵ سال پیش، زمانی که خبری از کرونا نبود، توسط شرکت «سرم شیراز» از آلمان خریداری شد، اما سازمان و غذا و دارو کشور هیچگاه مجوز ترخیص آن را نداد تا اینکه دو سال پس از انقضای آنها و در روزهای اوج کمبود و نبود سرم، تصاویری از این محموله‌های معطل مانده در گمرک در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد. محموله‌هایی که گرچه دردی از مردم دوا نکرد، اما گویای سرنوشت بسیاری دیگر از کالاهای ضروری مورد نیاز بود که با وجود کمبودها و مشکلات اقتصادی فراوان و تحریم‌ها، بدون آنکه مشکلی را از شهروندان حل کند، هفته‌ها و ماه‌ها و گاهی سال‌ها در انبارهای گمرک معطل میماند و از بین می‌رود.
فساد دارویی در صدر مشکلات گمرک
پس از انتشار خبر فساد این سرم‌ها، گمرک مقصر را سازمان غذا و دارو دانست و سازمان غذا و دارو هم مقصر را گمرک و شرکت‌‌هایی اعلام کرد که بدون اخذ مجوز از این سازمان اقدام به واردات کالاهای اینچنینی می‌کنند. با این حال این تنها سرم‌ها نبودند که به این سرنوشت دچار شدند، نایب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی بعد از افشای این ماجرا، به برخی داروهای بیماران خاص، شیرخشک و اقلام دامی فاسد شده در گمرک کشور هم اشاره کرد.
یک کارشناس تجهیزات پزشکی: وقتی قیمت ارز افزایش پیدا می‌کند، شرکت‌های وارد‌کننده هم از معطلی در گمرک ناراضی نیستند. برخی از آنها کالایشان را با قیمت ارز کم وارد گمرک ایران می‌کنند و سپس با قیمت ارزی که رشد قابل‌توجهی در ماه‌های بعد داشته به فروش می‌رسانند
نصرالله پژمانفر، در تذکری در جلسه علنی مجلس، سرم و شیرخشک مورد اشاره‌اش را به سایر مجلس‌نشینان نشان داد و گفت: «این سرم‌هایی که اکنون در دستان من است پنج سال است که به کشور وارد شده و در حال فاسد شدن هستند. اینها سرم‌هایی است که برای بیماران دیالیزی استفاده می‌شود، چند سال در گمرکات معطل مانده و در حال فاسد شدن است. اکنون نیز این شیرخشک‌هایی که نشان می‌دهم از دیگر مشکلات مردم است، مردم از این داروخانه به آن داروخانه برای تهیه آن سرگردان هستند، ولی حجم قابل توجهی از مواد دارویی، سرم‌ها و شیرخشک‌های در حالی که در گمرکات مانده‌اند در حال فاسد شدن هستند».
در این میان علاوه‌بر اقلام دارویی که مشمول فساد می‌شوند، برخی از تجهیزات درمانی هم که مراکز درمانی و خیریه‌ها برای بیماران وارد می‌کنند به دلیل بروکراسی و گاهی سودجویی چند سال در گمرک باقی میماند.
محمد علی‌اکبر، کارشناس تجهیزات پزشکی بی‌ثباتی اقتصادی را دلیل مشکلات اینچنینی می‌داند و می‌گوید: «وقتی قیمت ارز افزایش پیدا می‌کند، گاهی شرکت‌های وارد‌کننده هم از معطلی در گمرک ناراضی نیستند. برخی از آنها کالایشان را با قیمت ارز کم واردگمرک ایران می‌کنند و سپس با قیمت ارزی که رشد قابل توجهی در ماه‌های بعد داشته به فروش می‌رسانند. اما برخی از این کالاها فاسد‌شونده هستند و گاهی این معطلی چنان زیاد است که اصل سرمایه هم از بین می‌رود. در این صورت باید گفت بخشی از سرمایه کشور از بین رفته است».
به گفته او در حوزه واردات دارویی و تجهیزات پزشکی شرکت‌های زیادی فعال هستند اما واردات آنها باید زیر نظر و با مجوز سازمان غذا و دارو باشد. او می‌گوید: «علاوه‌بر بروکراسی گمرک این سازمان نیز با هزارتوهای بروکراسی و البته زد و بندهای اقتصادی مواجه است و حتی در برخی از موارد برخی از تولیدکنندگان داخلی و شرکت‌های وارد‌کننده قدرتمند هم می‌توانند واردکنندگان کوچکتر را دور بزنند و کالای خود را زودتر در بازار عرضه کنند».
گمرگ و گروکشی سیاسی
در حالی که برخی بروکراسی اداری، سوء مدیریت یا عدم دریافت مجوز به موقع را دلیل دپوی بلند مدت برخی کالاها در انبارهای گمرک می‌دانند، برخی دیگر گروکشی‌های سیاسی را هم در این موضوع بی‌تاثیر نمی‌دانند.
در روزهای اخیر با روی کار آمدن دولت سیزدهم و اعلام ورود گسترده واکسن کرونا به کشور این شائبه تقویت شد که بسیاری از این واکسن‌ها در گمرک بوده، ولی اجازه ترخیص نداشته است. هر چند این ادعا از سوی سازمان و نهاد رسمی تایید نشده است، اما برخی کارشناسان حوزه اقتصادی می‌گویند که گاهی حمایت از تولید داخلی یا حتی محدود کردن آن از سوی وزارتخانه‌هایی خاص هم به گروکشی‌ها در گمرک می‌انجامد.
مسئول امور بین‌الملل یکی از خیریه‌های بزرگ به «توسعه ایرانی» می‌گوید: «به دلایل مختلفی بعضا برای ترخیص دستگاه‌های دیالیز که از طریق ارتباطات بین‌المللی خریداری می‌کنیم و پول آنها هم از طریق کمک‌های مردمی تامین می‌شود با مشکلات فراوانی روبرو می‌شویم. گاهی به دلیل تفاوت‌های دیدگاه‌های سیاسی در دولت‌های مختلف، مجوز برای ترخیص کالا از گمرک چنان با معطلی مواجه می‌شود که عملکرد ما برای خدمات‌دهی به بیماران دیالیزی مورد حمایت مختل می‌شود».
دستور دیرهنگام ترخیص فوری و شبانه‌روزی واکسن و دارو
در روزهای اخیر پس از اخبار فراوان در خصوص معطلی دارو در گمرکات، گمرک بخشنامه جدیدی را به ناظرین، مدیران کل و مدیران حوزه‌های نظارت و تمامی گمرکات اجرایی کشور ابلاغ کرد که براساس آن ورود و ترخیص انواع واکسن وارداتی، مواد اولیۀ دارویی و انواع دارو مرتبط با کرونا باید ترخیص فوری، بدون تخلیه در انبار، از پای پرواز یا توسط کامیون حامل این اقلام، بدون انجام تشریفات گمرکی و به‌صورت «حمل یکسره» و «شبانه‌روزی» انجام شود. بخشنامه‌ای بسیاری معتقدند، امکان صدور آن حداقل در نزدیک به دو سال گذشته که ایران با مشکلات عدیده ناشی از کرونا دست به گریبان بود و همواره با چالش‌های دارویی مواجه بود، وجود داشت.
در روزهای اخیر با روی کار آمدن دولت سیزدهم و اعلام ورود گسترده واکسن کرونا به کشور این شائبه تقویت شد که بسیاری از این واکسن‌ها در گمرک بوده، ولی اجازه ترخیص نداشته است
مشکل دارویی مردم و ماجرای ادامه‌دار دپو در گمرک
دعوای گمرک و سازمان غذا و دارو برای متهم کردن یکدیگر به اهمال کاری از یک سو و تبرئه کردن خود از سوی دیگر در شرایطی که به‌راحتی محموله‌های دارویی در کشورمان فاسد می‌شوند یا بلاتکلیف در گمرک خاک می‌خورند درحالی اتفاق می‌افتد که بیماران زیادی درکشور برای تهیه داروی خویش رنج می‌برند.
اگر بگوییم مشکل از سختی واردات داروست، فرامرز اختراعی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی به جام جم گفته بود: «واردات دارو برای آن دسته از داروهایی که ارز نیمایی دریافت می‌کنند به راحتی انجام می‌شود و چون تعدادشان زیاد است نیز بر واردات آنها نظارت نمی‌شود. در نتیجه دلالان دارویی و واردکننده‌ها با ترفند کمبود دارو در کشور و استفاده از رانت، داروها را ترخیص می‌کنند و باعث بروز اختلال در بازار دارویی کشور می‌شوند». اما آیا تامین ارز برای واردات دارو به همین راحتی است؟ یک فعال حوزه دارویی معتقد است: «ارز به راحتی به همه واردکننده‌ها تعلق نمی‌گیرد و چون تخصیص ارز دولتی هم مشکل دارد واردات یکی از داروهای بیماران ام اس تقریبا متوقف شده است. بیماران مبتلا به ام اس این روزها از کمبود آمپول «بتافرون» و داروی «ربیس» رنج می‌برند. ربیس در بسته‌های ۱۲ تایی عرضه می‌شود که با ارز دولتی و با احتساب پوشش‌های بیمه ای۸۵۰ هزار تومان به دست مصرف کننده می‌رسد. هر بیمار مبتلا به ام اس نیز در ماه به یک بسته ۱۲ تایی از این دارو نیاز دارد که چون واردات با ارز نیمایی مشکل دارد بیماران مجبور به تهیه آن از بازار آزاد به قیمت ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان هستند. این در حالی است که این روزها بیماران کلیوی و افراد مبتلا به اوتیسم در تامین داروهایشان مشکل ندارند ولی هنوز بیماران زیادی دلهره تهیه دارو را دارند. برای مثال داروهای «دیفرلین»، «اندوکسان» و «ادریامایسین» دور از دسترس بیماران مبتلا به سرطان است و همین بیماران داروی «اوستین» را با دوندگی‌های زیاد به دست می‌آورند. در این میان زندگی بیماران مبتلا به هموفیلی نیز دشوار است و در تهیه کلیدی ترین داروی خود مشکل دارند.
از سوی دیگر گزارش‌ها حکایت از این دارد که این روزها مواد اولیه تولید برخی از داروهای بیماران تالاسمی نیز در گمرک زمینگیر شده و اجازه ترخیص ندارد مثل مواد اولیه ساخت داروهای «دسترال» و «جیدنیو»(داروی خوراکی آهن) که منتظر دریافت مجوز از سوی سازمان غذا و داروست. رئیس انجمن تالاسمی در این باره می‌گوید: «علت ترخیص نشدن این مواد، نزدیک بودن زمان انقضای آنهاست، حال آن که چون تاریخ انقضا نزدیک است باید ترخیص شوند تا نیاز دارویی بیماران برطرف شود و از هدررفت منابع ارزی نیز جلوگیری شود». یعنی درحالی که داروهای زیادی در گمرک خاک می‌خورند و روزهای پایان مصرف خود را می‌شمارند، سازمان غذا و دارو نیز برای رفع این بلاتکلیفی تعلل می‌کند در حالی که هم گمرک و هم وزارت بهداشت می‌دانند که جان خیلی از بیماران به جان این داروها بند است.
دیدگاه تان را بنویسید