واکنش‌های تند به طرح «صیانتی» بهارستان ادامه دارد
قانون‌سازی با سس غلیظ«عدم درک زمانه»!
سعیده علیپور
چهارشنبه هفته گذشته مجلس یازدهم، پشت در‌های بسته بهارستان موافقت خود را با طرح جنجالی «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی فضای پیام‌رسان‌ها» اعلام کرد. طرحی که در نتیجه آن احتمال فیلترینگ دو پیام‌رسان بسیار پرکاربرد در ایران «اینستاگرام و واتساپ» قوت می‌گیرد. نخستین نتیجه تصویب این طرح در مجلس، آماری از گوگل ترندز بود که نشان می‌داد؛ سرچ کلمه «مهاجرت» در ایران به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. در عین حال بالا گرفتن خشمی که بسیاری آن را زمینه‌ساز شروع اعتراض‌های خیابانی می‌دانند، نتیجه ثانویه طرحی است که متخصصان فضای مجازی آن را غیرکارشناسی، غیراقتصادی و حتی عبث می‌خوانند.
طرح صیانت از فضای مجازی چیست؟
مجلس روز چهارشنبه با بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی بر اساس اصل ۸۵ قانون اساسی موافقت کرد. این بدان معناست که این طرح می‌تواند به صورت آزمایشی اجرا شود و پس از آن شورای نگهبان آن را مورد بررسی قرار دهد و در نهایت قانون شود. بر پایه این طرح ستاد کل نیرو‌های مسلح، سازمان پدافند غیرعامل، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی انتظامی از عوامل تعیین‌کننده اجرایی هستند.
همچنین بر اساس این طرح، شرکت‌های بزرگی مانند گوگل، اپل، مایکروسافت، آمازون، یاهو، فیسبوک، تلگرام باید در ایران نمایندگی داشته باشند یا به یکی از شرکت‌های داخلی نمایندگی بدهند. این شرکت‌ها همچنین باید برای فعالیت در ایران از کمیته فیلترینگ ایران تبعیت کنند.
مواردی که به نظر نمی‌رسد هیچ کدام از پلتفرم‌های خارج از کشور، زیر بار اجرای آن بروند و نتیجه کار چیزی جز فیلترینگ بی‌حد و حصر، آن هم با بودجه‌های دولتی نخواهد بود.
اینجاست که دوباره پای پیام‌رسان‌های داخلی به جای نمونه‌های خارجی، باز می‌شود. داخلی‌هایی که در سال‌های پیش با وجود دریافت بودجه‌های هنگفت، نتوانستند به دلیل ضعف‌های ساختاری، اقبالی در عرصه عمومی پیدا کنند.
اعتراضات گسترده
به طرح مجلس
به جرائت می‌توان گفت طرح صیانت از فضای مجازی شاید یکی از پر واکنش‌ترین طرح‌های مجلس در دهه‌های اخیر بوده است. طرحی که اجرای احتمالی آن طیف گسترده‌ای از مردمان شهرها و روستاها و پیر و جوان و کودک و زن و مرد، فقیر و غنی و متخصص و غیرمتخصص را در بر می‌گیرد. پس عجیب نبود که تصویب آن حاشیه‌های زیادی داشته باشد.
از اشک‌های پدر علم فناوری اطلاعات ایران و صحبت‌هایش در مورد اولین تلاش‌ها براى توسعه و نفوذ شبکه اینترنت در ایران به ویژه در نقاط روستایىکشور که با اجرای این طرح از بین می‌رود گرفته، تا اعتراض گسترده کسب کارهای فضاهای مجازی که شغل خود را در آستانه از میان رفتن می‌بینند تا فعالان رسانه‌ای و همه کسانی که این روزها بخش عمده‌ای از کارشان مبتنی بر اینترنت است.
این اعتراض‌ها البته مختص به کسانی نبود که از این فضا برای کسب درآمد استفاده می‌کنند، بسیاری معتقدند از کودکان گرفته تا نوجوانان و جوانان و حتی اغلب سالمندان، در روزگاری که مدارس و کلاس‌های آموزشی تعطیل است و مشکلات اقتصادی بر روی آنها فشار زیادی آورده و کرونا نیز بیش از پیش آنها را به کنج خانه‌ها رانده، فضای مجازی یکی از معدود و گاهی تنها سرگرمی آنهاست و همین موضوع سبب شده که نگرانی از تصویب این طرح تنها مختص گروه‌های خاص نماند و همه مردم را در بر بگیرد.
عقب‌نشینی از طرحی پر واکنش
طرح صیانت از فضای مجازی لحظاتی پس از تصویب واکنش‌های منفی گسترده‌ای داشت. به طوری که برخی از مجلس‌ها برای کاهش نگرانی مردم سعی کردند با توضیحاتی، از شدت خبر بکاهند و اجرای آن را با اما و اگر همراه کنند. از آن جمله نماینده مردم بروجرد و اشترینان در مجلس شورای اسلامی بود که گفت: «فیلترینگ و مسدود کردن گوگل، اینستاگرام، شبکه‌های اجتماعی و کسب و کارهای اینترنتی اساسا در دستور کار این مجلس نیست». عباس گودرزی افزود: «طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی فعلا نه بررسی شده و نه به تصویب رسیده است». رئیس مجلس هم که در روز این مصوبه غایب بود درباره طرح صیانت از فضای مجازی توضیحاتی ارائه کرد. محمد باقر قالیباف در توضیح مجدد درباره این طرح در تویئتر خود نوشت: «هیچ طرحی در حال حاضر تصویب نشده و مجلس صرفا به آغاز بررسی طرح رای داده است. طرح در کمیسیونی از منتخبین کمیسیون‌ها به صورت علنی و شفاف بررسی خواهد شد. عمدۀ ادعاها درباره طرح خلاف واقع است. مسدودسازی اینستاگرام و واتساپ برنامۀ مجلس نیست و طرح در خصوص این پلتفرم‌های پرکاربرد باید اصلاح شود».
با این حال وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات گفت که طرح موسوم به «صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی» احتمالا به «محدودیت گسترده پهنای پیام‌رسان‌های اجتماعی و فیلترینگ آنها» می‌انجامد.
محمدجواد آذری جهرمی روز پنج‌شنبه هفتم مرداد با انتشار یادداشتی در صفحه «تلگرام» خود، به انتقاد از طرح محدودسازی و سانسور اینترنت پرداخت و هشدار داد که این طرح «نه تنها نظامی را برای حکمرانی سایبری کشور ایجاد نمی‌کند، بلکه نظام حکمرانی فضای حقیقی کشور را هم تضعیف خواهد کرد».
بی‌توجهی به بدنه کارشناسی
در این میان برخی اقدام مجلس را غیرکارشناسی می‌دانند و معتقدند حتی نمایندگاه رای دهنده به این طرح به فعالیت‌های مرکز پژوهش‌های مجلس هم توجهی نداشته است. جلیل محبی، معاون مرکز پژوهش‌های مجلس در یادداشتی به نقد طرح صیانت از فضای مجازی پرداخت و در یادداشتی نوشت: « درباره طرح صیانت گفته‌ام که این مواد تهیه شده موثر در بهبود فضای مجازی نیست و راه را برای اصلاح درست می‌بندد، گفته‌ام حرف رهبری مطاع است و نمی‌توان خلاف آن قانون نوشت، گفته‌ام شورای عالی فضای مجازی متصدی این امر است و مجلس با تصویب قانون کار آنها را پیچیده می‌کند. گفته ام بهبود فضای مجازی قانون نمی‌خواهد و نیازمند تدبیر است». گفته‌هایی که به نظر می‌رسد مجلسی‌ها یا نشنیده‌اند یا به آن اهمیتی نداده‌اند.
گزارش‌ها حاکی است به زودی اینترنت ماهواره‌ای بدون محدودیت در آسمان ایران ظاهر می‌شود و حتی خبرهای غیررسمی حاکی از ظهور آن در غرب کشور است
پلتفرم‌های خارجی تحقیرکننده است!
در میانه این واکنش‌های منفی دیروز اما صفحه اینستاگرام منسوب به غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس جدید قوه قضاییه بسته شد. در همین باره دیروز محمدرضا نقدی، معاون سپاه در واکنش به بسته شدن این صفخه گفت: «تا کی باید ذلیل باشیم؟ تا کی باید توسری خور باشیم؟ مگر استقلال، اصل قانون اساسی جمهوری اسلامی میثاق مشترک ملت ایران نیست؟ مگرملت صدها هزار شهید و جانباز برای استقلال ایران تقدیم نکرده است؟ وابستگی به استعمار تا کی؟ چرا باید صهیونیست‌هادر فضای مجازی هرکه را می‌خواهند ضریب بدهند هر صفحه‌ای را می‌خواهند ببندند؟».
سیدمحمود نبویان، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به طرح مجلس در مورد حمایت از کاربران در فضای مجازی نیز گفت: «یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌ها در کشور ما سردار شهید حاج‌قاسم سلیمانی است که آمریکا او را تروریست می‌دانست و در نهایت هم این سردار بزرگ را به شهادت رساندند و پس از شهادت آن سردار بزرگ اگر کسی عکس سردار سلیمانی را در اینستاگرام در صفحه خود می‌گذاشت و بگذارد اینستاگرام صفحه وی را حذف می‌کند».
اعتراض در فضای حقیقی
در حالی که بسیاری انتقادات فراوان از حاکمیت را دلیل اقدام برای محدود کردن فضای مجازی می‌دانند ، گروهی منعتقدند، اگر راه را برای انتقاد در فضای مجازی می‌بندیم، یعنی مردم را از اینترنت به کف خیابان‌ها می‌کشیم. مضمونی که علاوه بر کاربران فضای مجازی بسیاری از فعالان سیاسی و اجتماعی هم آن را تکرار کردند.
محمدرضا زائری، فعال رسانه‌ای طی یادداشتی از طرح صیانت از فضای مجازی انتقاد کرد و نوشت: «اینترنت را قطع کنید تا راهی جز ریختن در خیابان نماند!کسی که اول کار با حداقل‌های طرف مقابلش کنار نیاید، مجبور می‌شود آخرسر به حداکثرهای او تن بدهد»! او در بخش دیگری از یادداشتش نوشت: «ورزشکاران جوان خود را به خاطر حداقل‌هایی تحت فشار قرار داده ایم و حتی در زندگی خصوصی شان دخالت کرده ایم و حالا کار به جایی رسیده که راضی هستیم فقط مدال خود را به اسراییل تقدیم نکنند!مردم الان دارند همین اینترنت ضعیف را با فیلترشکن و مصیبت و دردسر تحمل می‌کنند، شما می‌آیید همین را هم قطع می‌کنید و راهی جز ریختن در خیابان و آتش زدن سطل آشغال باقی نمی‌گذارید!».
افزایش مهاجرت از ایران
در حالی که در سال‌های اخیر موج مهاجرت از ایران به سایر کشورها بسیار بالا گرفته و بسیاری از افراد صاحب سرمایه و افراد تحصیلکرده و ورزشکاران و هنرمندان، رفتن را بر ماندن ترجیح داده‌اند، تصویب طرح اخیر هم این موج را گسترده‌تر خواهد کرد. به طوری که پس از تصویب این طرح سرچ کلمه مهاجرت در گوگل افزایش قابل توجهی داشته است. هر چند برخی معتقدند، جریان فکری خاص در کشور که مدافع سرسخت طرح صیانت هم هستند، چندان از این مهاجرت‌ها ناراحت نیستند. به تازگی مرتضی کیا رئیس سابق بسیج دانشجویی در برنامه زنده شبکه افق صداوسیما گفت: «اگر جوانان به سبکی از زندگی تمایل داشته باشند که با حاکمیت در تضاد باشد چاره‌ای جز مهاجرت ندارند».
به نظر می‌رسد قانونی شدن محدودیت بیشتر فضای مجازی موج مهاجرت از کشور را گسترده‌تر خواهد کرد. به طوری که پس از تصویب طرح صیانت از فضای مجازی، جستجوی کلمه مهاجرت در گوگل افزایش قابل توجهی داشته است
اینترنت ماهواره‌ای تا چند ماه دیگر در ایران
در این میان اما ممکن است همه این بگیر و ببند‌های فضای مجازی در ماه‌های اخیر کاملا عبث شود. چرا که گزارش‌ها حاکی است به زودی اینترنت ماهواره‌ای در آسمان ایران ظاهر می‌شود و حتی خبرهای غیررسمی از ظهور آن در غرب کشور خبر داده است.
امید رهبر، کارشناس حوزه فناوری با اشاره به اینکه ایجاد محدودیت در اینترنت ماهواره‌ای شرکت اسپیس‌ایکس امکان‌پذیر نیست، گفت: «اینترنت استارلینک یا اینترنت ماهواره‌ای خیلی سریعتر از آنچه فکر می‌کنیم در ایران در دسترس خواهد بود و تا چند ماه آینده در آسمان ایران ظاهر می‌شود». استارلینک، پروژه اینترنت فضایی «ایلان ماسک» بنیان گذار شرکت «اسپیس ایکس» است.
خدمات استارلینک ابتدا در سال گذشته در آمریکای شمالی ارائه شد و به افراد این امکان را داد تا از شبکه پرسرعتی که از صورت فلکی ماهواره‌ای اسپیس ایکس ارسال می‌شد استفاده کنند. بیش از ۱۰۰۰ ماهواره استارلینک در حال حاضر در مدار هستند و طرحی در دست است که طی چند سال آینده ده‌ها هزار ماهواره دیگر نیز به آنها اضافه شود. با راه‌اندازی کامل این شبکه به نظر نمی‌رسد دولت‌ها به راحتی بتوانند نفودی قابل توجه بر اینترنت داشته باشند.
دیدگاه تان را بنویسید