شغل‌های کوچک ما را زیر بار تصمیمات نادرست از بین نبرید

سعیده علیپور

«این روزها اینترنت با همه‌ فیلترینگ و محدودیت‌ها، تنها دلخوشی ماست». این جمله‌ای است از کاربری در توئیتر با مضمونی که بارها، به اشکال گوناگون ازسوی افراد مختلف تکرار شده. با این حال قرار است همین اینترنت اَبتر، که اوقاتِ نه‌چندان خوش بسیاری از ایرانیان را قابل تحمل می‌کند؛ به درخواست برخی از مسئولان صاحب‌نام و البته نمایندگان مجلس شورای اسلامی، یال و دم‌بریده‌تر هم شود.

اما ماجرا تنها به گذراندنِ سنگین عمر بی‌سامانِ بدون اینترنت خلاصه نمی‌شود. بسیاری در این میان نگرانند؛ هزاران کسب و کاری که به واسطه اینترنت جهانی راه‌اندازی کرده‌اند و همچون نازک آرای تن ساقه گلی به جانش کشتند و آب دادند، به آنی دود شده و به هوا رود.

محدودیت فضای مجازی در وانفسای اقتصادی

در زمانه‌ای که مردم نگران نان، آب و برق هستند و با مشکلات عدیده اقتصادی و ویروس کرونا و کمبود واکسن در کشور دست و پنجه نرم می‌کنند،  به نظر می‌رسد دغدغه برخی مسئولان در کشور محدود کردن هر چه بیشتر فضای مجازی است. در روزهای اخیر در حالی که احمد خاتمی، عضو فقهای شورای نگهبان از ابراهیم رئیسی، خواست که در نخستین قدمش به عنوان رئیس‌جمهور، فضای مجازی را محدود و اینترنت ملی را راه‌اندازی کند، مجلس‌نشینان نیز دوباره طرح ساماندهی پیام‌‌رسان‌های ‌اجتماعی را در دستور کار قرار دادند و قرار است امروز آن را در مجلس بررسی کنند. طرحی که منتقدان آن چنان پر شمار هستند که عنوان پر طمطراق «صیانت از حقوق کاربران در فضای ‌مجازی و ساماندهی پیام‌‌رسان‌های ‌اجتماعی» را نه تنها نمی‌‌پذیرند، بلکه از آن با عناوینی چون محدودیت اینترنت، قطع اینترنت بین‌الملل و مسدودشدن شبکه‌های اجتماعی یاد می‌کنند.

نگرانی از فیلتر اینستاگرام

شهریور سال گذشته نسخه جدید طرح «ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» منتشر شد. طرحی که همان زمان گفته شد که در صورت تصویب احتمالا باعث مسدود شدن همه پیام‌رسان‌های خارجی می‌شود. طرحی که مدتی از دستور کار خارج، اما دوباره وارد دستور کار مجلس شد.

پس از ارائه طرح جنجالی مجلس برای ساماندهی فضای مجازی، در حالی که پیام‌رسان‌هایی مثل تلگرام، با 50 میلیون کاربر ایرانی فیلتر است. بسیاری معتقدند این بار شمشیر محدودیت گردن کاربران اینستاگرام را می‌زند.

 این در حالی است که اینستاگرام با 47 میلیون کاربر ایرانی، در جایگاه سوم پرطرفدارترین پلتفرم‌های خارجی در ایران بعد از واتساپ قرار دارد؛ به طوری که گفته می‌شود 56 درصد از جمعیت کشور صفحه‌ای در اینستاگرام دارند که بیشتر آنها نیز مشغول کسب و کارهای خرد یا خانگی هستند یا مشتری این کسب و کارها محسوب می‌شوند.

بر اساس آنچه آزاد بهرامی، کارشناس دیجیتال در مصاحبه با رسانه آی‌تی ایران مطرح کرده حدود 70 درصد افراد فعال در اینستاگرام به دلیل پیدا کردن محصولات و خریداری آنها از این اپلیکیشن استفاده می‌کنند و ۱۳۰ میلیون نفر از کاربران از پست‌های قابل خرید اینستاگرام بازدید می‌ کنند. او در ادامه به این موضوع اشاره می‌کند که بیش از 80 درصد خریدهای اینترنتی از شبکه‌های اجتماعی مخصوصا تلگرام و اینستاگرام است.

شهریور سال گذشته نسخه جدید طرح «ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» منتشر شد. طرحی که همان زمان گفته شد که در صورت تصویب احتمالا باعث مسدود شدن همه پیام‌رسان‌های خارجی می‌شود. طرحی که مدتی از دستور کار خارج، اما دوباره وارد دستور کار مجلس شد

تهدید 300 هزار شغل در اینستاگرام

عادل طالبی، دبیر انجمن کسب و کارهای اینترنتی بر این باور است در کشوری که قوانین اشتباهی وضع و فیلترینگ تصویب می‌شود، ارایه آمار دقیق سخت است، اما برآورد می شود که 250 تا 300 هزار کسب و کار خرد و خانگی در اینستاگرام کاربران ایرانی وجود داشته باشد. او چندی پیش به تجارت نیوز گفته بود: « تمام شرکت‌های بزرگ بدون استثنا اکانتی در اینستاگرام دارند. بنابراین اگر به آمارهای گفته شده اضافه شود، تعداد کسب و کارهای فعال در این پلتفرم افزایش بیشتری خواهد داشت. در واقع عدد 250 تا 300 هزار، کسب و کارهای کوچک و خانگی ثبت نشده‌ای است که از فرصت حضور در این پلتفرم استفاده کرده تا کسب و کار خود را توسعه و رونق ببخشند. چراکه شرکت‌های بزرگ راه‌هایی مانند تبلیغات یا سایت‌های اختصاصی دارند و می‌توانند از آن نیز برای تماس با مشتریانشان استفاده کنند».

طالبی به تجربه فیلترینگ تلگرام و از بین رفتن کسب و کارهای فعال در این پلتفرم نیز اشاره کرد و گفت: «تا پیش از فیلترینگ تلگرام و بر اساس آماری که روبات‌ها می‌دادند حدود 150 هزار کسب و کار در این پلتفرم حضور داشتند که پس از مسدودسازی با مشکلاتی مواجه شدند».

تیر خلاص به کسب و کار زنان

بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۴۰۰ هزار صفحه اینستاگرام ایرانیان دارای بیش از ۵ هزار دنبال‌کننده هستند؛ که در این میان ۲۸.۸ درصد از آنها صفحات مربوط به فروشگاه‌ها و کسب و کارهاست. بر اساس این آمار یعنی حداقل ۱۱۵هزار صفحه اینستاگرام وجود دارد که درآمد خانوارها را تأمین می‌کند. این امر بدین معناست که حتی اگر هر صفحه درآمد ۲ نفر یا ۲ خانواده را تأمین کند؛ ۲۳۰ هزار خانواده یعنی چیزی حدود ۹۵۰ هزار نفر ایرانی، در اوضاع بیکاری ناشی از کرونا و مشکلات اقتصادی کشور، برای امرار معاش خود وابسته به این شبکه اجتماعی هستند.

در این میان بسیاری برای کسب‌وکار، زندگی روزمره، ارتباطات بین فردی به‌ویژه در دوران کرونا به اینترنت باکیفیت نیاز دارند.

نگاهی به آمارها نشان می‌دهد که با وجود افزایش سطح تحصیلات و توانمندی زنان، دولت‌های مختلف در دهه‌های گذشته نتوانسته‌اند در حوزه اشتغال آنها موثر عمل کنند و آمارها نیز حکایت از اعداد رضایت‌بخشی در این حوزه ندارد؛ بعضی از زنان در سال‌های اخیر با استفاده از اینترنت، خود زمینه‌های اشتغال خود را فراهم کرده و با سرمایه‌هایی اندک کسب و کارهایی را بر پلتفرم‌های مختلف بنا نهاده‌اند. پلتفرم‌هایی که حال بیم ویرانی آنها از سوی قانونگذاران می‌رود.

در زمانه‌ای که مردم نگران نان، آب و برق هستند و با مشکلات عدیده اقتصادی و ویروس کرونا و کمبود واکسن در کشور دست و پنجه نرم می‌کنند،  تنها دغدغه برخی مسئولان محدود کردن هر چه بیشتر فضای مجازی است

در همین راستا برخی از زنان فعال در کسب‌وکارهای خانگی به طرح‌های محدودکننده اینترنت و فیلترینگ شبکه‌های مجازی اعتراض کردند و در نامه‌ای از محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی و فاطمه قاسم‌پور رئیس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی خواستند تا با ممانعت از تصویب طرح‌های محدود‌کننده اینترنت، مسیر اشتغال کسب و کارهای کوچک را سنگلاخی نکنند.

در این نامه که در سایت کارزار قرار گرفته و تاکنون بیش از شش هزار نفر هم آن را امضا کرده‌اند، آمده است: «ما، جمعی از زنان کارآفرین دارای کسب‌وکارهای اینترنتی، به‌خصوص اینستاگرامی، از این راه امرار معاش می‌کنیم. شبکه‌های اجتماعی فرصتی برای ما ایجاد کرده تا بتوانیم همزمان با مدیریت نقش‌های خانه، کسب درآمد کنیم و مشتریانی از سراسر ایران داشته باشیم. این کسب‌وکارها نه تنها برای ما جنبه درآمدی دارد، بلکه نسلی از زنان قوی و مستقل را برای کشور پرورش می‌دهد که آینده‌ساز خواهند بود و به ترویج ایده کسب درآمد از هنر و خلاقیت زنان کمک خواهند کرد».

در بخش دیگری از این نامه آمده است: «اینستاگرام تنها شبکه اجتماعی است که به دلیل داشتن تعداد زیادی کاربر در دنیا، بازاری راحت و ارزان برای شروع و توسعه کسب‌وکار در اختیار ما قرار می‌دهد و با اختلال در این شبکه یا محدود کردن آن به هر نحوی، اکثر کسب‌و‌کارهای ما محکوم به نابودی است؛ چراکه هزینه‌های ساخت سایت و جذب مخاطب برای سایت و اپلیکیشن، برای همه ما آنچنان بالاست که مجبور به تعطیلی کسب‌وکار می‌شویم.

از شما درخواست داریم صدای زنان را بشنوید و قدردان زحمات بی‌صدای همه زنان و مادرانی که در همه سختی‌های این کشور با سکوت و صبر، پشتیبان و دلگرمی همگان بودند، باشید. زنان این روزها در عرصه اقتصاد خرد، در کنار مردان گرداننده چرخ سنگین اقتصاد خانواده‌ هستند. اگر ایجاد شغل معضل مهم و مشکل حل‌نشدنی است، لااقل شغل‌های کوچک ما را که به زحمت ساختیم و به شکوفایی رسیده زیر بار تصمیمات نادرست و محدودکننده از بین نبرید».

 اینترنت ملی شود، 90 درصد مشاغل خانگی ورشکسته می‌شوند

همانگونه که برخی آمارها می‌گویند مسدودسازی تلگرام، در فاصله کوتاهی، 250 هزار کسب و کار خانگی را تحت‌الشعاع قرار داد و حداقل حدود 10 هزار نفر را بیکار کرد. حالا نیز برخی کارشناسان این نگرانی را مطرح کرده‌اند که در صورت انتقال کاربران ایرانی به فضای اینترنت ملی و فیلترینگ اَپ‌هایی چون اینستاگرام، 90 درصد مشاغل خانگی ورشکسته می‌شوند.

هر چند،‌ محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات چندی پیش گفته بود که موضوع قطع کامل اینترنت در دستور کار «هیچ‌کدام از افراد موثر در اتمسفر فعلی و آینده کشور» قرار ندارد و درباره فیلتر اینستاگرام هم گفت که بحثی در این خصوص مطرح نیست، اما بسیاری طرح مجلس برای محدودیت این فضا را در واقع آغاز همین بحث می‌دانند.